Tropikamid, Tropicamidum - Zastosowanie, działanie, opis

Tropikamid należy do leków parasympatykolitycznych, który wykorzystywany jest w okulistyce. Lek stosowany jest w diagnostyce okulistycznej do porażenia akomodacji, a także w czasie przedoperacyjnym, jak i pooperacyjnym w sytuacjach wymagających stosowania środka krótkotrwale rozszerzającego źrenice.

Dawkowanie tropikamidu w osób dorosłych i osób w podeszłym wieku w porażeniu akomodacji:

• należy zastosować tropikamid dwa razy w odstępie pięciu minut, natomiast badanie należy wykonać w czasie 25 do 50 minut od ostatniego zakropienia. Po zakropieniu konieczne jest uciskanie kanalików łzowych przez co najmniej minutę w celu ograniczenia ogólnoustrojowego wchłaniania leku.

Dawkowanie tropikamidu u osób dorosłych, osób w podeszłym wieku i dzieci w celu rozszerzenia źrenicy:

• należy podać tropikamid, a następnie jeżeli to możliwe zbadać pacjenta w czasie 15 do 30 minut po podaniu leku. Natomiast jeżeli badanie nie zostanie wykonane w tym czasie należy ponownie podać tropikamid w celu przedłużenia działania rozszerzającego źrenicę. Maksymalne stężenie lek osiąga po 15 minutach i utrzymuje się do 3 godzin.

Przeciwwskazaniem do stosowania tropikamidu jest występująca nadwrażliwość na lek, jak również jaskra pierwotna z tendencją do zamykania kąta oraz jaskra z wąskim kątem.

Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów, u których ma być wykonane badanie dna oka i mają mieć podany tropikamid w celu rozszerzenia źrenicy. Najpierw powinno się przeprowadzić diagnostykę pod kątem możliwość wystąpienia jaskry z wąskiego kąta (wywiad, ocena głębokości komory przedniej i gonioskopia). Dotyczy to szczególnie osób w podeszłym wieku, gdzie może występować skłonność do zwiększonego ciśnienia wewnątrzgałkowego, gdzie zdarzały się pojedyncze ataki jaskry po jednorazowym podaniu leku.

Szczególną ostrożność należy zachować również u dzieci i osób dorosłych, które wrażliwe są na działanie belladonny. U tych pacjentów może zwiększyć się toksyczne działanie ogólnoustrojowe po zastosowaniu leku.  Po zastosowaniu tropikamidu należy ostrzec rodziców dzieci o możliwym toksycznym działaniu leku, a także o myciu rąk po każdorazowym podaniu dawki tropikamidu.

Tropikamid należy stosować ze szczególną ostrożnością u pacjentów ze stanem zapalnym oczu, ponieważ może dojść do zwiększonego wchłonięcia leku do krążenia ogólnego.

U osób, które są wrażliwe na leki przeciwcholinergiczne w wyniku podania tropikamidu mogą pojawić się reakcje psychotyczne i zaburzenia równowagi. Lek może powodować zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie należy uważać u dzieci i niemowląt.

Podczas zastosowania tropikamidu może dojść do zaburzenia widzenia oraz światłowstręt. Dlatego należy poinformować pacjenta, aby nie prowadził pojazdów, ani nie obsługiwał maszyn pozostających w ruchu do momentu powrotu prawidłowego widzenia, tj. po około 6 godzinach od podania leku.

Przy stosowaniu innych leków podawanych dospojówkowo należy zachować 15-minutowy odstęp. Maści do oczu powinny być stosowane jako ostatnie.

Tropikamid może być podawany u kobiet w ciąży jedynie w przypadku, gdy lekarz podejmie decyzję o konieczności leczenia.

W okresie karmienia piersią należy zachować szczególną ostrożność i rozważyć korzyści wynikające z karmienia piersią, a korzyści dla matki z leczenia tropikamidem. Decyzję o podjęciu leczenia, jak i zaprzestaniu karmienia piersią podejmuje lekarz. Nie można jednak wykluczyć ryzyka dla dziecka karmionego, którego matka jest leczona tropikamidem.

Nie ma wystarczających danych mówiących o wpływie tropikamidu na płodność.

Po zastosowaniu miejscowym tropikamidu mogą pojawić się zaburzenia psychiczne, takie jak zachowania psychotyczne i zaburzenia zachowania, szczególnie u dzieci.

Mogą pojawić się zaburzenia ze strony układu nerwowego tj. zawroty głowy, a także przemijające kłucie, światłowstręt, który jest wynikiem rozszerzenia źrenic, podrażnienie, przekrwienie, obrzęk i zapalenie spojówek.

Z nieznaną częstością mogą pojawić się zaburzenia ze strony układu pokarmowego takie jak suchość błony śluzowej jamy ustnej, wymioty, wzdęcia brzucha u niemowląt, spowolnienie perystaltyki jelit, które może doprowadzić do zaparć. Ze strony serca może pojawić się bradykaria, która poprzedzona jest tachykaridą z kołataniem serca i arytmiami, a także niewydolność oddechowa i krążeniowa. U dzieci niekiedy może pojawić się wysypka.

W czasie stosowania miejscowego tropikamidu mogą wystąpić, szczególnie u dzieci ogólnoustrojowe objawy toksyczne, do których możemy zaliczyć zaczerwienienie i suchość skóry (u dzieci może to być wysypka), zaburzenia widzenia, szybkie i nieregularne tętno, gorączka, u niemowląt wzdęcia brzucha, niekiedy mogą pojawić się omamy i drgawki, a także utrata koordynacji mięśniowo-ruchowej. 

Tropikamid należy do grupy parasympatykolityków. W porównaniu do atropiny działa szybciej, ale na krócej rozszerza źrenicę oka. Mechanizm działania leku polega na antagonizmie do acetylocholiny i blokowaniu receptorów muskarynowych, głównie M4. Wskutek tego dochodzi do porażenia mięśnia zwieracza źrenicy i mięśnia rzęskowego, co powoduje rozszerzenie źrenicy. 

Do porażenia mięśnia zwieracza źrenicy i jej rozszerzenia dochodzi po ok. 5 minutach, a maksymalne rozszerzenie źrenicy pojawia się po 15-20 minutach od podania i utrzymuje się ok. 2 h. Całkowite ustąpienie objawów występuje po 3-5 h.