Ryzatryptan, Rizatriptanum - Zastosowanie, działanie, opis

Ryzatryptan stosowany jest w celu przerwania ostrego napadu migreny (z aurą lub bez aury). Leku nie należy stosować w celu zapobiegania napadom migrenowym.

Dawka zwykle stosowana u osób dorosłych to 10 mg. Maksymalna dawka dobowa to 20 mg. Przed ponownym podaniem leku należy zachować co najmniej 2-godzinny odstęp czasowy. Nie należy przyjmować drugiej dawki leku podczas tego samego napadu, gdy pierwsza okazała się nieskuteczna. Ryzatryptan występuje w postaci tabletek lub liofilizatu rozpuszczającego się w jamie ustnej. Liofilizat zalecany jest osobom, u których wypicie dużej ilości wody może dodatkowo prowokować nudności i wymioty lub w sytuacji, gdy osoba z atakiem migreny nie ma w pobliżu dostępnej wody do popicia tabletki. U niektórych osób wymagane jest zmniejszenie dawki do 5 mg. Dotyczy to osób leczonych propranololem, z niewydolnością wątroby i/lub nerek. Stosowanie ryzatryptanu u dzieci i młodzieży nie jest zalecane ze względu na brak wystarczających badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania leku w tej grupie pacjentów.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na ryzatryptan, ciężkie nadciśnienie (w tym nieleczone nadciśnienie), choroby naczyń obwodowych. Leku nie należy stosować u osób z ciężką niewydolnością wątroby i nerek, z rozpoznaną chorobą wieńcową i incydentami naczyniowo-mózgowymi.

Ryzatryptanu nie należy stosować u osób z nieustaloną przyczyną bólu głowy, który może świadczyć o innym ciężkim schorzeniu. Zwężenie naczyń mózgowych może zagrażać życiu np. pacjentów z incydentami sercowo-naczyniowymi i tętniakiem mózgu.  Lek nie jest wskazany do leczenia migreny porażennej i migreny podstawnej. 
W przypadku wystąpienia silnego ucisku w obrębie gardła i klatki piersiowej należy wykonać badania pozwalające zdiagnozować chorobę niedokrwienną serca. Należy przerwać stosowanie leku do czasu postawienia diagnozy. Badaniem powinny być objęte wszystkie osoby z grup ryzyka chorób serca, aby ocenić możliwość stosowania ryzatryptanu w napadzie migreny.
Pacjent wymaga pilnej konsultacji lekarski, jeżeli pojawią się u niego objawy obrzęku naczynioruchowego (obrzęk gardła, języka). W takiej sytuacji konieczne jest odstawienie leku do czasu ustalenia przyczyny.
U pacjenta długotrwale stosującego tryptany może wystąpić tzw. polekowy ból głowy. Jeżeli ból głowy utrzymuje się pomimo zastosowanej dawki leku lub nasila się po jej przyjęciu konieczna jest konsultacja lekarska.

Ryzatryptanu nie należy łączyć z innymi agonistami receptora serotoninowego 5-HT_1B/1D, ergotaminą i pochodnymi sporyszu (np. bromokryptyna, kabergolina, metysergid). Przeciwwskazane jest równoczesne stosowanie inhibitorów monoaminooksydazy (IMAO np. moklobemid, selegilina) lub odstęp czasowy mniejszy niż 2 tygodnie od zaprzestania stosowania IMAO.

Pokarm może opóźniać wchłanianie leku i wydłużać czas potrzebny do osiągnięcia stężenia maksymalnego ryzatryptanu we krwi.

Ryzatryptan może w różnym stopniu nasilać senność i zawroty głowy, dlatego pacjent musi dokonać samooceny wpływu leku na zdolność prowadzenia pojazdów.

Połączenie ryzatryptanu z preparatami z dziurawca może nasilać działania niepożądane leku.

Na podstawie badań prowadzonych wśród zwierząt nie stwierdzono wpływu ryzatryptanu na przebieg ciąży, porodu i rozwój dziecka po urodzeniu. Należy zachować szczególną ostrożność u kobiet w ciąży, gdy stosowanie leku jest  bezwzględnie konieczne.

Nie potwierdzono jednoznacznie bezpieczeństwa stosowania ryzatryptanu w okresie laktacji. Ze względu na możliwość przenikania leku do mleka kobiecego należy zachować 24-godzinny odstęp czasowy pomiędzy przyjęciem dawki ryzatryptanu a karmieniem, aby ograniczyć narażenie dziecka na działanie leku.

W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach z zastosowaniem dawek ryzatryptanu znacznie przekraczających dawki stosowane u ludzi (około 500-krotnie) zaobserwowano niewielki wpływ leku na płodność. Nie przeprowadzono badań wśród ludzi.

Przedawkowanie ryzatryptanu objawia się zawrotami głowami, nasiloną sennością, bólami głowy, wymiotami, bradykardią, zaburzeniami układu sercowo-naczyniowego, brakiem kontroli nad czynnością zwieraczy.

Ryzatryptan poprzez agonistyczne działanie na receptory 5-HT_1B/1D powoduje skurcz patologicznie rozszerzonych wewnątrzczaszkowych naczyń krwionośnych i jednocześnie hamuje uwalnianie prozapalnych neuropeptydów, przeciwdziałając rozwojowi stanu zapalnego i powstawaniu bólu, który jest indukowany sygnałami przekazywanymi przez włókna nerwu trójdzielnego. Ryzatryptan w niewielkim stopniu wpływa na aktywność farmakologiczną innych receptorów.

Ryzatryptan jest szybko wchłaniany po podaniu doustnym. Biodostępność leku wynosi około 45%, a czas potrzebny do osiągnięcia stężenia maksymalnego we krwi to około 1,5 godziny (w przypadku liofilizatu czas ten może ulec wydłużeniu o 30-60 minut). Przyjęcie ryzatryptanu z posiłkiem opóźnia wchłaniania leku i osiągnięcie stężenia maksymalnego o 1 godzinę.

Ryzatryptan wiąże się w 14% z białkami osocza. Objętość dystrybucji różni się w zależności od płci: u mężczyzn wynosi około 110 litrów, a u kobiet 140 litrów.

Głównym enzymem metabolizującym ryzatryptan jest inhibitor monoaminoksydazy typu A (IMAO-A), który odpowiada za powstanie nieaktywnego metabolitu - kwasu indolilooctowego. Innym metabolitem jest N-monodemetylowy ryzatryptan, który wykazuje aktywność farmakologiczną zbliżoną do związku macierzystego, ale nie jest istotny z klinicznego punktu widzenia. Jeszcze mniejsze znaczenie mają nieaktywny farmakologicznie N-tlenek, 6-hydroksypochodna oraz 6-hydroksypochodna występujące w postaci kompleksów z siarczanami.

Wydalanie ryzatryptanu zachodzi głównie przez nerki (80%), w mniejszym stopniu lek usuwany jest z organizmu z kałem (10%). Około 14% dawki leku znajduje się w moczu w postaci niezmienionej, a 51% w postaci metabolitu kwasu indolilooctowego. N-monodemetylowy ryzatryptan stanowi  w moczu około 1% dawki leku. Okres półtrwania leku wynosi 2-3 godziny.