Dzień dobry bez zaparcia będzie jeszcze lepszy – jak to zrobić?

Regularne wypróżnianie jest niezwykle ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Nie ma znaczenia, czy ma to miejsce częściej lub rzadziej, pod warunkiem, że wygląd i spoistość stolca są prawidłowe. Jeśli jednak zdarzają nam się zaparcia, które stają się przyczyną znacznego dyskomfortu i obniżenia jakości życia, należy reagować i z nimi walczyć¹.

Zaparcia – przyczyny, epidemiologia

Zaparcia należą do najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego. W skład prawidłowego stolca wchodzą niestrawione resztki pokarmowe, a zwłaszcza błonnik i obumarłe komórki błony śluzowej jelit, woda i elektrolity, bakterie w większości kolonizujące jelito grube (ok. 50% masy stolca) oraz śluz¹. Dokładne mechanizmy zalegania masy kałowej w naszym organizmie pozostają nieznane – najczęściej uważa się, że przyczyną spowolnienia tranzytu przez jelito grube mogą być zaburzenia motoryki jelita grubego oraz stosowanie niektórych leków².

O zaparciach mówimy, kiedy częstość wypróżnień jest zbyt mała (zwykle uważa się, że to mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo) albo wydalana masa kałowa jest twarda, oddawana z wysiłkiem lub towarzyszącym temu uczuciem niepełnego wypróżnienia^3,4. Dodatkowo wystąpić może uczucie rozpychania, dyskomfortu w jamie brzusznej, zwiększenie obwodu brzucha, odczuwanie nadmiaru gazów w jelitach, uczucie pełności, ból czy uczucie ściskania w brzuchu^3,4.

Ta nieprzyjemna dolegliwość może dotyczyć każdego z nas, wyróżnia się natomiast pewne grupy osób, u których z dużym prawdopodobieństwem wystąpi ona częściej. Są to m.in.:

• osoby powyżej 70 lat – na zaparcia w tej grupie cierpi co trzecia osoba,
• kobiety – dwukrotnie częściej niż mężczyźni zmagają się z tym problemem,
• osoby przewlekle chore – w szczególności cierpiące na choroby jelit, zespół jelita drażliwego czy niedoczynność tarczycy^5-7.

Zaparcia to jedno z najczęstszych zaburzeń żołądkowo-jelitowych, dotyka aż do 31% dorosłych i do 44,5% osób starszych⁸.

Zaparcia a trawienie. Jak działa nasz układ trawienny?

Układ trawienny to działająca w harmonii grupa narządów, które przekształcają jedzenie w energię i składniki odżywcze dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich funkcja to przede wszystkim przekształcanie składników odżywczych zawartych w pożywieniu w mniejsze cząsteczki, które mogą zostać wchłonięte i przyswojone przez organizm, zapewniając mu tym samym energię. Przy wsparciu układu nerwowego i hormonalnego w jelicie grubym dochodzi do wchłonięcia wody i soli mineralnych, a resztki trawionych substancji stają się masą kałową⁹. Jak dokładnie przebiega ten proces?

• W jamie ustnej pokarm jest przeżuwany i mieszany ze śliną, przesuwany do przełyku, a potem do żołądka. Mięśnie żołądka mieszają jedzenie i płyny z sokiem żołądkowym, a następnie żołądek wypycha tę zawartość – treść pokarmową – do jelita cienkiego.
• W jelicie cienkim zawartość rozkładana jest na cząsteczki proste na skutek działania enzymów. Ściany jelita wchłaniają wodę i strawione składniki odżywcze do krwiobiegu, zaś niestrawione resztki pokarmu przechodzą do jelita grubego (okrężnicy).
• Jelito grube dalej wchłania wodę i elektrolity, a pozostałe po trawieniu resztki pokarmowe zamieniane są z formy płynnej w masę kałową. Perystaltyka pomaga następnie przenieść masę do odbytnicy – dolnego odcinka jelita grubego, gdzie jest przechowywana do czasu, aż odpowiednia objętość pobudzi receptory do wydalenia.

Zaparcia a samopoczucie – jak działa ten mechanizm?

Wypróżnianie to naturalna, fizjologiczna czynność każdego człowieka, która nie powinna być zaburzona. Jeśli jednak tak się dzieje, problemy z wypróżnieniem zaczynają mieć wpływ na jakość naszego życia, obniżając ją^1,8.

Istnieje coraz więcej dowodów na związek między zaparciami oraz poczuciem zaburzenia jakości życia. Dostępne badania wskazują na fakt wpływu zaparć na HR-QOL (ang. Health-Related Quality of Life) – jakość życia uwarunkowaną stanem zdrowia. Wynika z nich, że HR-QOL jest niższa u pacjentów z zaparciami niż u osób, których zaparcia nie dotyczą¹⁰. Kolejne badania wskazują na odczuwane pogarszanie się stanu psychicznego u osób z zaparciami względem tych, które tej dolegliwości nie doświadczają. Pogorszenie samopoczucia deklarują zarówno pytane kobiety, jak i mężczyźni¹⁰.

Ponadto osoby z przewlekłym zaparciem mają szczególny profil psychologiczny: najczęściej unikają okazywania swoich uczuć, zwłaszcza agresji, mocno siebie kontrolując, boją się odrzucenia przez środowisko i utraty bliskiej osoby, na ogół są wewnętrznie spięte i często odczuwają niepokój i lęk¹¹.

Dlaczego wypróżnienie w godzinach porannych może uczynić nasz dzień lepszym? Większość zdrowych osób naturalnie wypróżnia się w godzinach rannych, co jest związane z naszym naturalnym rytmem okołodobowym¹². Poranek często traktujemy jako wstęp do całego dnia, a to, jak go zaczniemy, warunkuje nasze samopoczucie w dalszej jego części. Dlatego warto pozbyć się zaparć z rana, aby ta sytuacja nas nie stresowała i nie miała wpływu na to, jaka będzie nasza percepcja całego dnia. Nie warto zaczynać dnia od zaparć ani licznych dolegliwości związanych z nimi.

Jak uniknąć zaparć – rola diety, leczenie

Zwykle na początku terapii przeciw zaparciom pacjentom zaleca się zwrócenie uwagi na swoją dietę oraz zwiększenie aktywności fizycznej². Gdy takie postępowanie okaże się nieskuteczne, dalsza terapia może polegać na²:

• zastosowaniu środków typu gliceryna, laktuloza, płynna półparafina,
• zastosowaniu środków zwiększających objętość stolca,
• zastosowaniu krótkotrwale leków przeczyszczających, zawierających m.in. bisakodyl (przyśpiesza perystaltykę, wstrzymuje wchłanianie elektrolitów oraz zwiększa zawartość wody w kale, co rozluźnia masy kałowe, a w efekcie ułatwia wypróżnienie),
• odstawieniu leków powodujących zaparcia,
• wdrożeniu leczenia chorób, które prowadzą do powstawania zaparć (m.in. niedoczynność tarczycy, depresja, dysfunkcje odbytu).

Pamiętajmy, aby problem zaparć skonsultować z lekarzem, który w zależności od rozpoznania i postawionej diagnozy wdroży odpowiednie leczenie.

Niezależnie od przyjętej terapii leczenie zaparć jest bardzo istotnym czynnikiem deklarowanej poprawy jakości życia HR-QOL osób z tą przypadłością. W badaniach udowodniono bowiem, że po włączeniu leczenia środkami, które zwiększyły tygodniową liczbę wypróżnień, pacjenci zgłaszali mniej objawów stresowych¹⁰.

Materiał przygotowany przez Opella Healthcare Poland Sp. z o.o