Dzień dobry bez zaparcia będzie jeszcze lepszy – jak to zrobić?
Regularne wypróżnianie jest niezwykle ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Nie ma znaczenia, czy ma to miejsce częściej lub rzadziej, pod warunkiem, że wygląd i spoistość stolca są prawidłowe. Jeśli jednak zdarzają nam się zaparcia, które stają się przyczyną znacznego dyskomfortu i obniżenia jakości życia, należy reagować i z nimi walczyć1.
Zaparcia – przyczyny, epidemiologia
Zaparcia należą do najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego. W skład prawidłowego stolca wchodzą niestrawione resztki pokarmowe, a zwłaszcza błonnik i obumarłe komórki błony śluzowej jelit, woda i elektrolity, bakterie w większości kolonizujące jelito grube (ok. 50% masy stolca) oraz śluz1. Dokładne mechanizmy zalegania masy kałowej w naszym organizmie pozostają nieznane – najczęściej uważa się, że przyczyną spowolnienia tranzytu przez jelito grube mogą być zaburzenia motoryki jelita grubego oraz stosowanie niektórych leków2.
O zaparciach mówimy, kiedy częstość wypróżnień jest zbyt mała (zwykle uważa się, że to mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo) albo wydalana masa kałowa jest twarda, oddawana z wysiłkiem lub towarzyszącym temu uczuciem niepełnego wypróżnienia3,4. Dodatkowo wystąpić może uczucie rozpychania, dyskomfortu w jamie brzusznej, zwiększenie obwodu brzucha, odczuwanie nadmiaru gazów w jelitach, uczucie pełności, ból czy uczucie ściskania w brzuchu3,4.
Ta nieprzyjemna dolegliwość może dotyczyć każdego z nas, wyróżnia się natomiast pewne grupy osób, u których z dużym prawdopodobieństwem wystąpi ona częściej. Są to m.in.:
- osoby powyżej 70 lat – na zaparcia w tej grupie cierpi co trzecia osoba,
- kobiety – dwukrotnie częściej niż mężczyźni zmagają się z tym problemem,
- osoby przewlekle chore – w szczególności cierpiące na choroby jelit, zespół jelita drażliwego czy niedoczynność tarczycy5-7.
Zaparcia to jedno z najczęstszych zaburzeń żołądkowo-jelitowych, dotyka aż do 31% dorosłych i do 44,5% osób starszych8.
Zaparcia a trawienie. Jak działa nasz układ trawienny?
Układ trawienny to działająca w harmonii grupa narządów, które przekształcają jedzenie w energię i składniki odżywcze dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich funkcja to przede wszystkim przekształcanie składników odżywczych zawartych w pożywieniu w mniejsze cząsteczki, które mogą zostać wchłonięte i przyswojone przez organizm, zapewniając mu tym samym energię. Przy wsparciu układu nerwowego i hormonalnego w jelicie grubym dochodzi do wchłonięcia wody i soli mineralnych, a resztki trawionych substancji stają się masą kałową9. Jak dokładnie przebiega ten proces?
- W jamie ustnej pokarm jest przeżuwany i mieszany ze śliną, przesuwany do przełyku, a potem do żołądka. Mięśnie żołądka mieszają jedzenie i płyny z sokiem żołądkowym, a następnie żołądek wypycha tę zawartość – treść pokarmową – do jelita cienkiego.
- W jelicie cienkim zawartość rozkładana jest na cząsteczki proste na skutek działania enzymów. Ściany jelita wchłaniają wodę i strawione składniki odżywcze do krwiobiegu, zaś niestrawione resztki pokarmu przechodzą do jelita grubego (okrężnicy).
- Jelito grube dalej wchłania wodę i elektrolity, a pozostałe po trawieniu resztki pokarmowe zamieniane są z formy płynnej w masę kałową. Perystaltyka pomaga następnie przenieść masę do odbytnicy – dolnego odcinka jelita grubego, gdzie jest przechowywana do czasu, aż odpowiednia objętość pobudzi receptory do wydalenia.
Zaparcia a samopoczucie – jak działa ten mechanizm?
Wypróżnianie to naturalna, fizjologiczna czynność każdego człowieka, która nie powinna być zaburzona. Jeśli jednak tak się dzieje, problemy z wypróżnieniem zaczynają mieć wpływ na jakość naszego życia, obniżając ją1,8.
Istnieje coraz więcej dowodów na związek między zaparciami oraz poczuciem zaburzenia jakości życia. Dostępne badania wskazują na fakt wpływu zaparć na HR-QOL (ang. Health-Related Quality of Life) – jakość życia uwarunkowaną stanem zdrowia. Wynika z nich, że HR-QOL jest niższa u pacjentów z zaparciami niż u osób, których zaparcia nie dotyczą10. Kolejne badania wskazują na odczuwane pogarszanie się stanu psychicznego u osób z zaparciami względem tych, które tej dolegliwości nie doświadczają. Pogorszenie samopoczucia deklarują zarówno pytane kobiety, jak i mężczyźni10.
Ponadto osoby z przewlekłym zaparciem mają szczególny profil psychologiczny: najczęściej unikają okazywania swoich uczuć, zwłaszcza agresji, mocno siebie kontrolując, boją się odrzucenia przez środowisko i utraty bliskiej osoby, na ogół są wewnętrznie spięte i często odczuwają niepokój i lęk11.
Dlaczego wypróżnienie w godzinach porannych może uczynić nasz dzień lepszym? Większość zdrowych osób naturalnie wypróżnia się w godzinach rannych, co jest związane z naszym naturalnym rytmem okołodobowym12. Poranek często traktujemy jako wstęp do całego dnia, a to, jak go zaczniemy, warunkuje nasze samopoczucie w dalszej jego części. Dlatego warto pozbyć się zaparć z rana, aby ta sytuacja nas nie stresowała i nie miała wpływu na to, jaka będzie nasza percepcja całego dnia. Nie warto zaczynać dnia od zaparć ani licznych dolegliwości związanych z nimi.
Jak uniknąć zaparć – rola diety, leczenie
Zwykle na początku terapii przeciw zaparciom pacjentom zaleca się zwrócenie uwagi na swoją dietę oraz zwiększenie aktywności fizycznej2. Gdy takie postępowanie okaże się nieskuteczne, dalsza terapia może polegać na2:
- zastosowaniu środków typu gliceryna, laktuloza, płynna półparafina,
- zastosowaniu środków zwiększających objętość stolca,
- zastosowaniu krótkotrwale leków przeczyszczających, zawierających m.in. bisakodyl (przyśpiesza perystaltykę, wstrzymuje wchłanianie elektrolitów oraz zwiększa zawartość wody w kale, co rozluźnia masy kałowe, a w efekcie ułatwia wypróżnienie),
- odstawieniu leków powodujących zaparcia,
- wdrożeniu leczenia chorób, które prowadzą do powstawania zaparć (m.in. niedoczynność tarczycy, depresja, dysfunkcje odbytu).
Pamiętajmy, aby problem zaparć skonsultować z lekarzem, który w zależności od rozpoznania i postawionej diagnozy wdroży odpowiednie leczenie.
Niezależnie od przyjętej terapii leczenie zaparć jest bardzo istotnym czynnikiem deklarowanej poprawy jakości życia HR-QOL osób z tą przypadłością. W badaniach udowodniono bowiem, że po włączeniu leczenia środkami, które zwiększyły tygodniową liczbę wypróżnień, pacjenci zgłaszali mniej objawów stresowych10.
Materiał przygotowany przez Opella Healthcare Poland Sp. z o.o