Żywokost lekarski — na kości, stawy i mięśnie

Zastosowanie żywokostu sięga około 500 lat p.n.e. Już grecki historyk Herodot opisywał ten surowiec jako środek do tamowania krwotoków. Z kolei rzymski lekarz Pliniusz Stary zauważył, że podczas gotowania korzenia żywokostu powstaje kleista masa, dzięki której można skleić tkanki w razie ich rozcięcia czy uszkodzenia.

Spis treści

Żywokost lekarski – wygląd, pochodzenie, morfologia

Żywokost lekarski (Symphytum officinale) to roślina wieloletnia z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae). Osiąga wysokość nawet do 1 metra. Korzeń żywokostu jest palowy, gruby i rozgałęziony do 80 cm w głąb ziemi. Łodyga jest prosta, również bardzo rozgałęziona, kanciasta. Liście rośliny są długie, gęsto owłosione, lancetowate. Im wyżej rosną, tym są mniejsze i bardziej osiadają na łodydze. Kwiaty są fioletowopurpurowe, rzadko białe, przypominają zwisające rurkowate dzwonki. Owocem żywokostu jest rozłupka. Roślina występuje prawie w całej Europie, Azji, Syberii. W Polsce jest bardzo pospolita i często spotykana. Preferuje stanowiska słoneczne i gleby zasobne w azot. Można ją spotkać przede wszystkim przy zbiornikach wodnych, przy rzekach, na terenach wilgotnych, przy rowach, łąkach. Kwitnie od maja do lipca. Korzeń (Radix Symphyti, Radix Consolidae) jako surowiec po wysuszeniu jest ciemnobrązowy, czasem czarny, jest gruby, bruzdowany, rozgałęziony.

Żywokost lekarski – zastosowanie i wskazania

Ze względu na właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, regenerujące, ściągające i zmiękczające korzeń żywokostu ma wiele zastosowań. Stosuje się go na złamania, naderwane ścięgna, problemy z kręgosłupem i zwyrodnieniami, na zwichnięcia. Jeśli chodzi o właściwości regenerujące i przeciwzapalne, żywokost jest stosowany w stanach zapalnych skóry i na wszelkiego rodzaju podrażnienia, ponieważ działa łagodząco. Niweluje także krwiaki i siniaki, regeneruje skórę i odżywia. Stosowany jest przy zmianach łuszczycowych, oparzeniach słonecznych, w łagodzeniu atopowego zapalenia skóry, przy odmrożeniach i odleżynach. Jest szeroko wykorzystywany w kosmetyce w celu łagodzenia suchości skóry i stanów zapalnych oraz pielęgnacji cery bardzo problematycznej. Równie często widnieje w maściach i żelach rozgrzewających na stawy oraz w żelach na żylaki nóg w połączeniu z całą gamą innych ziół.

Zastosowanie żywokostu sięga około 500 lat p.n.e. Już grecki historyk Herodot opisywał ten surowiec jako środek do tamowania krwotoków. Z kolei rzymski lekarz Pliniusz Stary zauważył, że podczas gotowania korzenia żywokostu powstaje kleista masa, dzięki której można skleić tkanki w razie ich rozcięcia czy uszkodzenia. Dzięki tym właściwościom żywokost był często używany przy naderwanych ścięgnach, mięśniach, złamanych kościach, oparzeniach, odmrożeniach, owrzodzeniach żylakowych nóg. Stosowano go również na stany zapalne skóry i egzemy. Był używany także przy krwiakach, siniakach czy na skręcone stawy. W zastosowaniu wewnętrznym cieszył się wielką popularnością w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy, w nieżycie błon śluzowych, nadżerkach przewodu pokarmowego, w nieżytach jamy ustnej, gardła i krtani. Często był stosowany wśród dzieci i młodzieży. Przełom nastąpił w latach 70. XX wieku, kiedy to odkryto składniki korzenia żywokostu – alkaloidy pirolizydynowe, które wywołują ciężkie uszkodzenie wątroby przy stosowaniu wewnętrznym. W roku 2001 w USA całkowicie zakazano doustnego stosowania żywokostu. Stwierdzono też, że zastosowanie zewnętrzne nie powoduje uszkodzenia wątroby, więc uważa się je za bezpieczne. W medycynie ludowej żywokost jest uznawany za skuteczny w leczeniu złamanych kości, po wysiłku fizycznym w celu rozluźnienia mięśni, wspomaga także odżywienie i regenerację skóry.

Ze względu na zawartość potasu, wapnia i fosforu oraz witamin i białka bywa wykorzystywany w gospodarstwie domowym jako nawóz, a w niektórych krajach jest uprawiany na paszę dla zwierząt.

Żywokost lekarski – działanie, właściwości, skład

Korzeń żywokostu wykazuje szerokie zastosowanie przeciwbólowe i przeciwzapalne (dzięki zawartości alantoiny około 1,5% i kwasu rozmarynowego), przeciwobrzękowe, ściągające (odpowiadają za to garbniki do 6,5%), regenerujące (wysoka zawartość alantoiny), zmiękczające, łagodzące stany zapalne i podrażnienia (wysoka zawartość śluzów do nawet 15%). Ze względu na właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i zmniejszające obrzęk korzeń żywokostu wykorzystuje się w terapii bólów stawowych i po różnego rodzaju urazach w sporcie. Stosowany jest w problemach z kręgosłupem, przy zmniejszonej ruchomości i bólach. Aby udowodnić korzystne działanie na stawy, przeprowadzono badanie, w którym wykorzystano ekstrakt z korzenia żywokostu na bazie alkoholu. W badaniu wzięło udział 220 osób cierpiących na zwyrodnienie stawów. Gotowy preparat w postaci maści podawano przez 3 tygodnie osobom chorym. W porównaniu z grupą placebo (grupa kontrolna, która stosowała maść bez zawartości wyciągu z korzenia żywokostu i bez substancji leczniczych) grupa stosująca maść z żywokostem zauważyła znaczną poprawę w ruchomości stawów oraz zmniejszenie bólu.

Ze względu na zawartość alantoiny korzeń żywokostu jest stosowany na uszkodzoną skórę, na rany, owrzodzenia, odmrożenia, oparzenia i egzemy. Ułatwia ziarninowanie, dzięki czemu skóra szybciej się regeneruje. Przed odkryciem alkaloidów pirolizydynowych żywokost był stosowany na błony śluzowe przewodu pokarmowego, na wrzody żołądka i dwunastnicy, na zapalenie gardła, krtani i dziąseł – szczególnie u dzieci. Po wykryciu hepatotoksyczności wywoływanej przez alkaloidy całkowicie zakazano stosowania wewnętrznego preparatów z żywokostu. Alkaloidy pirolizydynowe wykazują wysoką toksyczność w stosunku do komórek wątroby. Przy długim podawaniu doustnym preparatów z żywokostu następuje stopniowe uszkodzenie komórek wątroby. Pojawiają się zwłóknienia ogniskowe, nadmierne rozrastanie się tkanki w przewodach dróg żółciowych, dochodzi do marskości wątroby oraz jej nowotworów. Alkaloidy działają toksycznie nie tylko na wątrobę. W badaniach na zwierzętach wykryto także szkodliwe działanie na pęcherzyki płucne i pojawienie się zmian nowotworowych (przede wszystkim gruczolaków) w zrazikach płatów płucnych.

Żywokost lekarski – stosowanie i dawkowanie

Żywokost lekarski stosować można tylko zewnętrznie w postaci maści lub żelu do smarowania na skórę. Napar można dodać do kąpieli w celu zregenerowania i zmiękczenia suchej skóry.

Preparaty z żywokostem można bezpiecznie stosować maksymalnie 10 dni.

Żywokost lekarski – interakcje z lekami i ziołami

Nie ma żadnych badań potwierdzających interakcje między korzeniem żywokostu a lekami i innymi ziołami.

Żywokost lekarski – skutki uboczne, przedawkowanie

Nie należy stosować u dzieci poniżej 18 roku życia oraz u kobiet podczas ciąży i karmienia piersią ze względów bezpieczeństwa i ze względu na hepatotoksyczność.

Z powodu zawartości alkaloidów pirolizydynowych różne źródła i organizacje donoszą, że nie zaleca się stosować żywokostu na rany głębokie czy owrzodzenia, gdyż istnieje ryzyko, że związki te przedostaną się do krwiobiegu i uszkodzą wątrobę. Producenci starają się z kolei maksymalnie zmniejszyć zawartość alkaloidów w swoich preparatach, by te były bezpieczniejsze.

Na rany i uszkodzoną skórę należy używać tylko takich preparatów, które nie mają w swoim składzie alkaloidów pirolizydynowych.

Kosmetyki zawierające żywokost lekarski

Działanie

  • łagodzi stany zapalne skóry
  • pobudza regenerację komórek naskórka
  • przeciwbólowe (bez opioidów)
  • przeciwobrzękowe i przeciwwysiękowe
  • przeciwzapalne
  • ściągające
  • zmiękczające

Postacie i formy

  • susz
  • maść
  • krem
  • żel na skórę

Substancje aktywne

  • alantoina
  • fitosterole
  • garbniki
  • kwas rozmarynowy
  • kwas krzemowy
  • kwas chlorogenowy
  • skrobia
  • saponiny
  • śluzy
  • triterpeny
  • Kwas kawowy
  • Kwas litospermowy
  • Aminokwasy
  • Sole mineralne
  • Związki cukrowe
  • Alkaloidy pirolizydynowe

Surowiec

  • korzeń
Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij