Uczep trójlistkowy — ukojenie dla skóry problemowej

Uczep trójlistkowy (łac. Bidens tripartita) należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Nazywany jest również nagietkiem trójlistnym. Jest rośliną jednoroczną rosnącą na terenach nasłonecznionych bogatych w azot. Najlepsze warunki do wzrostu tej rośliny występują głównie w Europie oraz Azji. Uczep występuje także w Polsce na terenach nizinnych i w niskich partiach gór. Można go spotkać na podmokłych terenach, blisko stawów, jezior i bagien.

Roślina osiąga wysokość od 15 do 90 cm. Łodyga jest rozgałęziona, fioletowo nabiegła. Liście uczepu charakteryzują się 3-5-siecznością oraz oskrzydlonymi ogonkami. Liście przyjmują kolor ciemnozielony. Rurkowate kwiaty zebrane są w żółtobrązowe koszyczki wzniesione lub zwisłe. Uczep trójlistkowy kwitnie w czasie od lipca do października. Charakterystyczną częścią rośliny jest owoc – płaska niełupka z zadziorami, która przyczepia się do sierści zwierząt tudzież ubrań ludzi.

Uczep trójlistkowy jest rośliną stosowaną głównie na wschodnich kresach Europy oraz Azji. W medycynie rosyjskiej napar z części naziemnej rośliny stosowany był w leczeniu takich schorzeń, jak: nieżyt nosa, dusznica bolesna, ostra infekcja dróg oddechowych oraz w krzywicy dziecięcej, dnie moczanowej, a także w zapaleniu okrężnicy jako środek przeciwzapalny. Zastosowanie znalazł również jako środek napotny, moczopędny oraz antyseptyczny. W Polsce używa się go głównie w kosmetykach w postaci oleju, szamponów oraz kremów do skóry wrażliwej oraz skłonnej do alergii. Jego zastosowanie miejscowe polecane jest na skórę trądzikową oraz alergiczną – likwiduje stany zapalne, podrażnienia oraz reguluje aktywność m.in. gruczołów łojowych. Preparaty z uczepem trójlistkowym znajdą zastosowanie także przy ukąszeniach owadów, egzemie oraz w stanach łuszczycowych. Roślina uznawana jest za swoje właściwości ściągające, a także za działanie wykorzystywane w popękanych naczyniach krwionośnych.

W przeszłości uczep trójlistkowy był cenioną rośliną pod względem właściwości głównie ściągających, moczopędnych, nasennych oraz przeciwzapalnych. Stosowany był w leczeniu krwotoków oraz w przypadku występowania krwi w moczu. Zewnętrznie używany był jako preparat przeciwko łysieniu oraz przy wypryskach. Podpalone zioło uczepu trójlistkowego używane jest do odstraszania owadów i much. Roślina wykorzystywana jest także do produkcji farby do włosów.

Korzeń uczepu trójlistkowego ma bardzo bogaty skład fitochemiczny. Badania wskazują na obecność ponad 100 różnych substancji. Najliczniej występują: α-pinen, β-bisabolen, p-cymen, heksanal, linalol, p-cymen-9-ol, β-elemen, 2-pentylofuran i silphiperfol-6-en. Dowiedziono działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, przeciwcukrzycowe oraz antyoksydacyjne uczepu. Dodatkowo roślina zawiera olejki eteryczne, a także duże ilości manganu, glinu, miedzi, żelaza, chromu oraz kwasu askorbinowego. Mangan wraz z zawartymi w uczepie enzymami wpływa na aktywność wydzielania gruczołów wewnętrznych, kaskadę krzepnięcia oraz na procesy krwiotwórcze. Uczep trójlistkowy zawiera ponadto: kwas linolowy, kwasy organiczne, laktony, związki poliacetylenowe, aminokwasy, karotenoidy, flawonoidy, kumaryny, taninę, gorycze, estry kwasów tłuszczowych i steroli, a także sacharydy (ramnoza, ksyloza, glukoza, arabinoza, galaktoza) oraz polisacharydy. Wśród wymienionych związków wiele posiada właściwości terapeutyczne. Flawonoidy, m.in. flawanony, flawony, katechiny, auronony oraz chalkony, warunkują aktywność przeciwutleniającą, wykazują działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, odżywcze i regenerujące dla skóry. Uczep łagodzi podrażnienia, a także przyspiesza gojenie się ran. Nalewka z uczepu w połączeniu z zewnętrznie stosowanym preparatem z zawartością co najmniej 2,5% ekstraktu z rośliny pozytywnie wpływa na chorych z łuszczycą. Według badań kompleks, w którego skład wchodzą flawonoidy oraz polisacharydy, wykazuje działanie żółciopędne. Flawonoidy wpływają pozytywnie na układ sercowo-naczyniowy, zmniejszając ryzyko zawałów serca. Jak pokazują badania kliniczne, doustne podawanie wywaru z uczepu ma pozytywny wpływ przy leczeniu czerwonki oraz ostrych i przewlekłych zapaleń jelit. Uczep posiada też właściwości obniżające ciśnienie krwi.

Dawka dobowa uczepu trójlistkowego zależna jest od formy podania preparatu oraz od jednostki chorobowej. Główne zastosowanie tej rośliny występuje w medycynie ludowej.

Uczep trójlistkowy w postaci naparu stosowany jest w przypadku takich schorzeń, jak: kamica moczowa, łuszczyca, obrzęki, stany zapalne skóry oraz układu moczowego i pokarmowego. Przygotowanie naparu polega na zalaniu jednej łyżki wysuszonego ziela uczepu wrzątkiem i parzenie go przez 20 minut pod przykryciem. Po odcedzeniu napar może być stosowany 3 razy dziennie pomiędzy posiłkami. Napar może być stosowany wewnętrznie na problemy skórne. Zastosowanie zewnętrzne polega na używaniu go jako tonik, a także podczas kąpieli oraz do okładów.

Nalewka z uczepu może być stosowana przy bólach stawów oraz przy łagodzeniu świądu oraz obrzęku powstałego po ukąszeniach owadów. Przygotowanie nalewki polega na dodaniu do słoika garści ziela z rośliny oraz zalaniu uczepu wodą i spirytusem w równych proporcjach, tj. ok. pół litra wody oraz spirytusu. Tak przygotowaną nalewkę zamykamy szczelnie w słoiku i przekładamy w zaciemnione miejsce na 2 tygodnie. Po tym czasie należy odcedzić nalewkę przez filtr do przygotowywania kawy i umieścić ją w szklanej butelce.

Oliwka znalazła zastosowanie jako preparat pomagający przy dolegliwościach związanych z bólami mięśniowymi, oparzeniach, odmrożeniach, a także przy ukąszeniach owadów. Przygotowanie oliwki zaczynamy od dezynfekcji słoika. Następnie dodajemy umyte oraz wysuszone ziele uczepu oraz oliwę z oliwek z dodatkiem niewielkiej ilości witaminy E w postaci płynnej. Proporcje 1:2 ziela w stosunku do mieszanki olejowej. Słoik zamykamy szczelnie i kładziemy w słoneczne, ciepłe miejsce, gdzie pozostawiamy go na 14 dni. Po tym okresie należy przecedzić mieszaninę przez gazę oraz wstawić do lodówki. Tak przygotowana oliwka może być przechowywana w lodówce przez maksymalnie 2 miesiące od przygotowania.

Uczep trójlistkowy posiada szerokie spektrum działania. Z tego względu niewskazane jest stosowanie innych preparatów o podobnym profilu terapeutycznym, ponieważ może to powodować nasilenie określonego działania, ale również generować niekorzystne efekty uboczne. Należy unikać łączenia z produktami o działaniu moczopędnym, przeciwcukrzycowym, napotnym, immunomodulującym, ściągającym, hipotensyjnym, przeciwzapalnym, antyoksydacyjnym, przeciwobrzękowym, przeciwgrzybiczym, przeciwalergicznym, przeciwbakteryjnym oraz wiatropędnym.

Uczep trójlistkowy powinien być stosowany według określonych zaleceń, w określonych dawkach oraz schorzeniach. Pewne związki (α-pinen oraz p-cymen) w wysokich dawkach mogą wykazywać działanie toksyczne lub drażniące drogi oddechowe.