Śliwa tarnina — kiedy i jak stosować

Śliwa tarnina (łac. Prunus spinosa) należy do rodziny różowatych. Roślina, nazywana również tarką oraz tarniną, przybiera formę rozłożystego krzewu osiągającego do 3 metrów wysokości. Rzadziej tarnina rośnie pod postacią niewielkiego drzewa, osiągając od 6 do 8 metrów wysokości. Zasiedla większość Europy, północną część Afryki oraz zachodnią Azję. Preferuje gleby bogate w wapń i słoneczne stanowiska. Nie toleruje terenów podmokłych oraz zakwaszonych gleb. Charakteryzuje się odpornością na ekstremalne zjawiska klimatyczne, takie jak susza czy silny mróz. Śliwa pokrywa obrzeża pól oraz skraje lasów, tworząc gęste zarośla – czyżnie. Roślina dostosowała się również do terenów silnie przekształconych przez człowieka, porastając przydrożne skarpy oraz miejskie przestrzenie zieleni.

Śliwa tarnina charakteryzuje się licznymi, rozgałęzionymi pędami gęsto pokrytymi przez długie ciernie. Młode pędy są giętkie i jasnozielone, natomiast starsze są sztywniejsze, pokryte spękaną ciemnobrązową korą. Jasnozielone liście osadzone są na ogonkach skrętolegle wzdłuż pędów. Cechują się lancetowatym oraz eliptycznym kształtem i długością od 2 do 7 cm. Kwiaty śliwy rosną pojedynczo, rzadziej w skupiskach po 2 lub 5. Koronę kwiatu tworzy 5 jajowatych, białych płatków wielkości 6-8 mm. Kwitnienie śliwy jest niezwykle obfite i przypada na czas od kwietnia do maja. Roślina wydziela intensywny przyjemny zapach, który wabi owady zapylające. Owoce śliwy dojrzewają od sierpnia do września w postaci bordowych, mięsistych pestkowców. Pestki zawarte w owocach mają działanie trujące ze względu na zawartość glikozydów cyjanogennych. Surowcem wykorzystywanym w przemyśle farmaceutycznym oraz kosmetycznym są kwiaty i owoce. Zbiór kwiatów odbywa się tuż po zakwitnięciu rośliny. Następnie są one suszone na słońcu lub w suszarni w temperaturze 35^ₒC. Owoce zbierane są po tym jak dojrzeją, a następnie oczyszczane z pestek i suszone.

Produkty zawierające wyciąg ze śliwy tarniny zalecane są w schorzeniach układu pokarmowego, takich jak biegunka, niestrawność, nudności, zaparcia. Stosowane są również w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych oraz jamy ustnej. Oczyszczające właściwości rośliny znalazły zastosowanie przy infekcjach dróg moczowych oraz w celu usunięcia toksyn z organizmu. Śliwa zalecana jest również u pacjentów zmagających się z alergią oraz trądzikiem. W kosmetyce tarnina wykorzystywana jest do produkcji ściągających maseczek oraz płynów pielęgnacyjnych. Ponadto tarnina wykorzystywana jest w produkcji konfitur, dżemów, nalewek oraz soków. Właściwości owoców śliwy znane były już od tysięcy lat – we Francji wykorzystywano je do octowych marynat, a w Niemczech do procesu destylowania alkoholi wysokoprocentowych. Starożytni Grecy zalecali spożywanie soku ze śliwy podczas czerwonki bakteryjnej. W ogrodnictwie tarnina używana jest w funkcji nasadzeń umacniających skarpy, chroniąc je przed destrukcją przez wodę oraz wiatr. Dawniej tarniną obsadzano granice posiadłości – wykorzystano to, tworząc nazwy niektórych miejscowości, np. Tarnowskie Góry, Tarnów. Drewno tarniny, cenione za wytrzymałość oraz twardość, stosowane jest w produkcji lasek do chodzenia. Kora oraz liście wykorzystywane są w przemyśle włókienniczym do barwienia tkanin. Średniowieczni mnisi używali kory śliwy do produkcji atramentu do kaligrafii.

Surowcem wykorzystywanym w medycynie są kwiaty oraz owoce śliwy. Każda z części rośliny charakteryzuje się nieco innym składem, a w konsekwencji odmiennym działaniem. Kwiaty tarniny zawierają: garbniki, sole mineralne, witaminę C, węglowodory oraz flawonoidy. W owocach zawarte są: antocyjany, kwasy organiczne, błonnik, flawonoidy, garbniki, fitosterole, pektyny, fosfor, wapń, witamina C oraz prowitamina A.

Flawonoidy odpowiadają za działanie antyoksydacyjne, ułatwiają usuwanie toksyn oraz przyspieszają przemianę materii. Obniżają poziom LDL („złego cholesterolu”) oraz podwyższają poziom lipoprotein HDL („dobrego cholesterolu”). Obniżają ciśnienie tętnicze krwi, zwiększają szczelność naczyń krwionośnych, a także chronią przed powstawaniem zakrzepów. Garbniki charakteryzują się działaniem antybakteryjnym oraz przeciwzapalnym. Kwiaty wykazują działanie przeczyszczające natomiast owoce zapierające i zalecane są w przypadku biegunek. Roślina wykazuje również działanie wykrztuśne, moczopędne oraz napotne. W zastosowaniu zewnętrznym śliwa działa pielęgnacyjnie, ściągająco oraz przeciwtrądzikowo.

Ponadto w pestkach tarniny zawarte są glikozydy cyjanogenne, takie jak amigdalina oraz prunazyna, które przyjęte w ilości toksycznej mogą prowadzić do depresji ośrodka oddechowego, niedotlenienia oraz śmierci. W przypadku spożycia przez człowieka dawka śmiertelna cyjanowodoru wynosi 1 mg na 1 kg masy ciała.

Stosowanie śliwy tarniny przy schorzeniach układu pokarmowego wskazane jest w postaci odwaru. 1 łyżeczkę suszu z kwiatów należy zalać szklanką wody i gotować przez 3 minuty. Następnie odwar należy przecedzić i spożywać w 2-3 porcjach w ciągu dnia. Tak przygotowany odwar można również stosować do płukania jamy ustnej oraz gardła przy stanach zapalnych. Susz z owoców oraz kwiatów tarniny zawarty jest również w gotowych mieszankach ziołowych przeznaczonych do przygotowania naparu wspomagającego przy przeziębieniach. Przeciwzapalne oraz antybakteryjne działanie cechuje również nalewkę tarninową. 1 kg owoców śliwy należy wydrylować, zalać 1 l wódki, dodać 800 g cukru, goździki oraz 100 g miodu. Tak przygotowaną miksturę należy umieścić w nasłonecznionym miejscu na 6 tygodni. Następnie po upływie tego czasu zlać, dokładnie przefiltrować i przelać do butelek. Odstawić w ciemne i chłodne miejsce na kolejne 5 tygodni. Po tym czasie nalewka jest gotowa do spożycia. W zastosowaniu zewnętrznym śliwa tarnina zawarta jest w kosmetykach ściągających oraz przeciwtrądzikowych.