Siarczan żelaza, Ferrosi sulfas - Zastosowanie, działanie, opis

Siarczan żelaza jest stosowany między innymi w leczeniu niedokrwistości z niedoboru tego związku (na przykład w wyniku przewlekłych krwawień). Siarczan żelaza stosuje się również w celu uzupełnienia niedoboru żelaza, który wynika na przykład ze zwiększonego zapotrzebowania organizmu na substancję czynną (ciąża, połóg, karmienie piersią). Wskazaniem do stosowania jest także utajony niedobór żelaza, który występuje najczęściej w takich grupach społecznych jak osoby w podeszłym wieku, kobiety w okresie rozrodczym, a także młodzież w czasie dorastania.

Siarczan żelaza stosuje się doustnie, najlepiej między posiłkami.

Dawka stosowana w leczeniu zależna od jednostki chorobowej, masy ciała oraz chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby).

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 80 mg do 400 mg.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na siarczan żelaza oraz zaburzenia metabolizmu żelaza (talasemia, niedokrwistość syderoblastyczna). Wśród przeciwwskazań można wyróżnić również nadmiar żelaza w organizmie (powtarzane transfuzje krwi, hemochromatoza), zaburzone wchłanianie substancji czynnej z przewodu pokarmowego i porfirię skórną późną.

Siarczan żelaza może powodować ciemne zabarwienie stolca.

Siarczan żelaza należy stosować ostrożnie u pacjentów z chorobami nerek, stanami zapalnymi jelit, zaburzeniami czynności wątroby oraz czynną chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy.

Siarczan żelaza podawany długotrwale u dzieci, może ulegać toksycznej kumulacji w organizmie.

Substancja czynna może powodować czasowe zabarwienie zębów.

Zanim rozpocznie się terapię siarczanem żelaza, zaleca się znalezienie przyczyny niedoboru tego związku w organizmie.

Wchłanianie siarczanu żelaza ulega znaczącemu zmniejszeniu, jeśli zostaje on przyjęty z kwasami fitynowymi obecnymi w pełnoziarnistych produktach zbożowych. Podobnie nie należy łączyć substancji czynnej z polifenolami obecnymi w czerwonym winie, kawie lub herbacie oraz wapniem występującym w mleku i jego przetworach. Związki cynku również zmniejszają wchłanianie żelaza, dlatego należy zwrócić uwagę na ich obecność w pożywieniu.

Siarczan żelaza nie powoduje objawów istotnie wpływających na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Przyjmowanie siarczanu żelaza może powodować wystąpienie fałszywie dodatnich wyników w badaniach na obecność krwi utajonej w kale.

Jeśli występują wskazania kliniczne, siarczan żelaza może być stosowany u kobiet w ciąży. Dane związane z badaniami na zwierzętach nie wykazały negatywnego wpływu na ciążę. Ponadto w literaturze przedmiotu nie opisano, aby substancja czynna powodowała zwiększone ryzyko wad lub toksyczność dla płodu albo noworodka.

Siarczan żelaza jest obecny w mleku kobiecym. W dawkach terapeutycznych nie przewiduje się, aby miał wpływ na noworodka. Substancja czynna może być stosowana w okresie laktacji, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Dane związane z badaniami na zwierzętach nie wykazały zmniejszenia płodności u samców i samic.

W zależności od przyjętej dawki siarczanu żelaza, może dojść do wystąpienia pięciu klasycznych faz klinicznych zatrucia substancją czynną. W pierwsze fazie dochodzi do podrażnienia lub martwicy błony śluzowej przewodu pokarmowego. Objawia się to nudnościami, wymiotami, biegunką i bólami brzucha. Następnie występuje etap utajony, a potem wstrząs i kwasica metaboliczna, co prowadzi do niewydolności wątroby i nerek. W kolejnych fazach dochodzi do hepatotoksyczności i ostatecznie niedrożności jelit. Wśród objawów przedawkowania siarczanu żelaza można wyróżnić również krwawienia z odbytu, odwodnienie, przyspieszone tętno, letarg, hiperglikemię i śpiączkę.

Mechanizm działania substancji czynnej jest wielokierunkowy. Przede wszystkim żelazo stanowi ważny składnik odżywczy w organizmie. Ponadto pełni rolę w takich procesach jak tworzenie adenozyno–5'–trifosforanu, synteza DNA czy transport tlenu. Ponadto jest niezbędne w erytropoezie i jest składnikiem hemoglobiny, będąc centralnym atomem hemu.

Siarczan żelaza jest wchłaniany przede wszystkim w dwunastnicy oraz początkowym odcinku jelita czczego. Substancja czynna przyjmowana doustnie wchłania się do 60% poprzez aktywne i bierne procesy transportowe. Wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego zachodzi z udziałem enzymów erytrocytów oraz cytochromu dwunastnicy. Z kolei hormon hepcydyna odgrywa kluczową rolę w procesie wchłaniania i dystrybucji żelaza. Przyjmowanie siarczanu żelaza z kwasem askorbinowym może zwiększyć wchłanianie substancji czynnej.

Substancja czynna jest transportowana we krwi przez transferynę przede wszystkim do szpiku kostnego. Następnie zostaje wbudowana do hemoglobiny. Żelazo jest także przechowywane miejscowo w śledzionie i wątrobie.

Żelazo jest dostarczane jako joni metali. Nie jest metabolizowane przez wątrobę.

Żelazo nie jest wydalane przy udziale aktywnych mechanizmów. Nadmiar substancji czynnej ulega wydaleniu głównie z kałem. Za główną drogę eliminacji uznaje się układ pokarmowy, układ moczowo–płciowy oraz skórę.