Podtlenku azotu, Dinitrogenii oxidum - Zastosowanie, działanie, opis

Podtlenek azotu stosowany jest do wprowadzenia oraz podtrzymywania znieczulenia ogólnego wraz z innymi anestetykami podawanymi wziewnie oraz dożylnie. Substancja przeznaczona jest również do terapii przeciwbólowej oraz uspokajającej w sytuacjach wymagających szybkiego działania przeciwbólowego oraz uspokajającego. 

Podtlenek azotu podawany jest wziewnie jedynie przez personel medyczny wyszkolony w stosowaniu gazu medycznego. Substancja podawana jest w połączeniu z tlenem. 

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od przeznaczenia terapii, schorzeń towarzyszących, częstości przyjmowania substancji itp. 

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych oraz dzieci w celu uśmierzenia bólu oraz uspokojenia: podtlenek azotu w stężeniu do 50%.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych oraz dzieci w celu znieczulenia ogólnego: podtlenek azotu w stężeniach 35-75%.

Dawka podtlenku azotu nie może być podawana w stężeniach przekraczających 70-75%. 

Przeciwwskazaniem do stosowania podtlenku azotu są pacjenci z widoczną lub podejrzewaną odmą, nieprzytomni, pacjenci z objawami nadciśnienia tętniczego oraz pacjenci silnie stłumieni. Wśród przeciwwskazań wyróżniamy również: nadciśnienie płucne, niedobory witaminy B12, niedrożność jelit, zapalenie zatok, chorobę dekompresyjną, urazy głowy powodujące utratę przytomności, urazy szczękowo-twarzowe. 

Podtlenek azotu przeznaczony jest do stosowania wyłącznie pod opieką fachowego personelu medycznego przeszkolonego w używaniu gazu medycznego. 

Stosowanie podtlenku azotu możliwe jest jedynie w warunkach ambulatoryjnych z dostępem do sprzętu udrażniającego drogi oddechowe oraz resuscytacji.

Podtlenek azotu stosowany jest w połączeniu z tlenem, którego stężenie nie może spadać poniżej 21%. 

Podtlenek azotu może być podawany wyłącznie w odpowiednio wentylowanym pomieszczeniu w celu zapobiegania akumulacji gazu i powstawaniu zbyt wysokiego stężenia substancji. 

W przypadku pacjentów z niewydolnością serca należy stosować podtlenek azotu ze szczególną ostrożnością.

Wielokrotne podawanie podtlenku azotu może prowadzić do wystąpienia uzależnienia.

Nie należy stosować podtlenku azotu podczas zabiegów laserowych w obrębie dróg oddechowych ze względu na ryzyko spalania wybuchowego.

Długotrwałe podawanie podtlenku azotu prowadzi do hamowania metabolizmu witaminy B12 oraz kwasu foliowego. 

W czasie podawania podtlenku azotu w celu znieczulenia ogólnego należy monitorować funkcje oddechowe pacjenta, wysycenie krwi tętniczej tlenem oraz ewentualne objawy zatrucia substancją. 

Podtlenku azotu nie należy stosować jednoczenie z metotreksatem.

Podtlenek azotu ma znaczący wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługę maszyn, upośledzając umiejętności psychomotoryczne oraz funkcje poznawcze. Wykonywanie powyższych czynności jest niezalecane przez 24 godziny po podaniu podtlenku azotu. 

Ze względu na zaburzenia metabolizmu kwasu foliowego powodowane przez podtlenek azotu substancji nie należy stosować w czasie pierwszego oraz drugiego trymestru ciąży. Podtlenek azotu może być bezpiecznie stosowany w czasie porodu.

Podtlenek azotu może być bezpiecznie stosowany w czasie karmienia piersią. 

Brak wystarczających danych dotyczących wpływu długotrwałej ekspozycji na działanie podtlenku azotu na zdolności reprodukcyjne. Potencjalne ryzyko upośledzenia płodności nie może być wykluczone. 

Podanie wziewne: nudności, wymioty, wzdęcia, euforia, omdlenia, zawroty głowy, zaburzenia nastroju, zmniejszenie wysycenia hemoglobiny tlenem (u dzieci), uczucie ciśnienia w uchu środkowym, zaburzenia rytmu serca, bradykardia, nadciśnienie płucne, niedociśnienie tętnicze (u noworodków), rozproszone niedotlenienie, niedokrwistość megaloblastyczna, granulocytopenia, mielopatia, polineuropatia, bóle głowy, skurcze mięśni, zwiększenie ciśnienia śródczaszkowego, bezdech, skurcz oskrzeli, mieloneuropatia, neuropatia, podostre zwyrodnienie rdzenia kręgowego, uogólnione napady padaczkowe, uzależnienie. 

Przyjęcie zbyt wysokiego stężenia podtlenku azotu może prowadzić do hipoksemii oraz śpiączki. 

Podtlenek azotu wykazuje działanie przeciwbólowe, znieczulające oraz uspokajające oddziałując na szereg neuroprzekaźników mózgu oraz rdzenia kręgowego np. endogenne receptory opioidowe oraz receptory GABA. Intensywność działania przeciwbólowego zależy od stanu psychicznego pacjenta, natomiast wpływ na percepcję oraz funkcje poznawcze zależy od dawki podtlenku azotu.

Podtlenek azotu ulega szybkiemu wchłanianiu przez  błonę śluzową nosa oraz układ oddechowy. Szybkość dyfuzji (rozprowadzania substancji w organizmie) zależna jest od gradientu stężenia, prowadząc do stanu równowagi w ciągu 5-15 minut po podaniu. 

Dystrybucja podtlenku azotu w organizmie jest zależna od ich rozpuszczalności, którą stanowi współczynnik dystrybucyjny tkanek. Substancja szybko przenika przez bariery ze względu na niewielki rozmiar cząsteczek oraz zdolność do rozpuszczania w tłuszczach.

Czas półtrwania podtlenku azotu wynosi 1 minutę. Substancja eliminowana jest głównie przez płuca, a w niewielkim stopniu przez skórę.