Atomoksetyna, Tomoxetinum - Zastosowanie, działanie, opis

Związek wykorzystuje się w terapii zespołu nadpobudliwości psychoruchowej u osób powyżej 6 roku życia.

Atomoksetynę podaje się również poza wskazaniami (off-label) w zaburzeniach nastroju oraz odżywiania, a także w leczeniu uzależnień i psychoz.

Substancję przyjmuje się niezależnie od posiłku, w godzinach porannych (jeśli stosowane są dwie dawki leku, drugą należy zażyć w godzinach popołudniowych). Leczenie rozpoczyna się od dawki początkowej, którą można zwiększyć po upływie tygodnia od rozpoczęcia terapii. 

Podawane ilości leku są zależne od wieku, masy ciała, odpowiedzi na leczenie oraz stanu ogólnego pacjenta.

Zwykle stosowanie dawki u osób dorosłych: od 70 mg do 100 mg na dobę.

U dzieci i młodzieży o masie ciała niższej niż 70 kg podaje się od 0,5 mg/kg masy ciała do 1,2 mg/kg masy ciała na dobę.

U dzieci oraz młodzieży o masie ciała wyższej niż 70 kg dobowe dawki wynoszą zwykle od 40 mg do 80 mg.

Pacjentom z umiarkowaną niewydolnością wątroby powinni otrzymywać 50% zwykle stosowanej dawki, zaś osobom z ciężką niewydolnością tego narządu podaje się 25% dawki wykorzystywanej do leczenia populacji z prawidłową funkcją wątroby.

U osób z wolnym tempie metabolizmu związaną z aktywnością CYP2D6 zaleca się podawanie niższych dawek początkowych oraz ostrożne zmniejszanie podawanych ilości leków.

Przeciwwskazaniem do podawania atomoksetyny jest występowanie reakcji nadwrażliwości na związek. Ponadto leku nie należy podawać jeśli pacjent cierpi na ciężkie schorzenia sercowo-naczyniowe, w tym obejmujące zaburzenia krążenie mózgowe, jaskrę z wąskim kątem przesączania oraz posiada guz chromochłonny nadnerczy.

Podczas podawania atomoksetyny odnotowano występowanie prób oraz zachowań samobójczych przy czym częściej pojawiały się u dzieci i młodzieży. Należy wnikliwie obserwować wszystkich pacjentów pod kątem myśli suicydalnych oraz prób samobójczych. 

Rozpoczęcie leczenia powinno być poprzedzone konsultacją z kardiologiem, w celu wykluczenia wad serca. Podjęcie terapii substancją u pacjentów z wadami mięśnia sercowego grozi nagłą śmiercią.

Lek stymuluje działanie układu noradrenergicznego, dlatego może mieć wpływ na układ naczyniowy. U niektórych osób przyjmujących związek pojawiły się wzrost tętna oraz ciśnienia krwi, które narastały lub utrzymywały się. Przed rozpoczęciem leczenia należy monitorować powyższe parametry oraz wykluczyć schorzenia kardiologiczne. Utrzymujące się wysokie wartości tętna czy ciśnienia krwi mają następstwa kliniczne, mogą między innymi prowadzić do przerostu mięśnia sercowego.

U osób z wydłużonym odcinkiem QT zaleca się zachowanie ostrożności ze względu na możliwy szkodliwy wpływ substancji na serce.

Odnotowano przypadki pojawienia się niedociśnienia ortostatycznego, podczas podawania leku, które może prowadzić do zaburzeń rytmu oraz wahań ciśnienia krwi.

Wszelkie symptomy wskazujące na działanie niepożądane atomoksetyny na układ sercowo-naczyniowy wymagają konsultacji z lekarzem oraz przeprowadzenia diagnostyki pod kątem występowania schorzeń tego układu.

U osób z zaburzeniami krążenia mózgowego mogą pojawić się zaburzenia neurologiczne. 

Podczas stosowania leku odnotowano przypadki występowania zaburzeń maniakalnych oraz psychotycznych u osób, które nie miały wcześniej stwierdzonych chorób psychicznych. Ponadto atomoksetyna zaostrza objawy chorobowe psychozy lub manii. Jeśli w trakcie leczenia pojawią się lub przebieg schorzeń psychicznych zintensyfikuje się zaleca się rozważenie przerwania terapii związkiem.

Podawanie substancji wiąże się z ryzykiem zmian nastroju oraz pojawieniem się zachowań agresywnych, zwłaszcza u dzieci. Należy obserwować wszystkich pacjentów pod kątem nasilania się labilności emocjonalnej, wrogości czy narastającej agresji.

W trakcie stosowania atomoksetyny istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia drgawek. Na pojawienia się tego działania niepożądanego bardziej narażone są osoby, u których stwierdzono pojawienie się napadów drgawkowych w wywiadzie. Jeśli podczas leczenia nasili się częstość napadów drgawkowych bądź wystąpią one po raz pierwszy, należy rozważyć przerwanie terapii.

Stosowanie atomoksetyny wiąże się z niskim ryzykiem pojawienia się tików, depresji lub stanów lękowych.

U pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek, związek może zwiększać wartości ciśnienia krwi.

Podczas leczenia substancją może pojawić się wzrost enzymów wątrobowych, żółtaczka oraz zaburzenia wątroby w tym ostra niewydolność tego narządu. Jeśli u osób zażywających lek pojawią się symptomy świadczące o uszkodzeniu wątroby należy przerwać terapię atomoksetyną na stałe.

W trakcie stosowania związku mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości, które mogą mieć charakter łagodny lub prowadzić nawet do reakcji anafilaktycznej bądź obrzęku naczynioworuchowego. Wszelkie symptomy świadczące o pojawieniu się nadwrażliwości na lek wymagają konsultacji lekarskiej.

Atomoksetyna działa drażniąco na oczy. W razie kontaktu leku z gałką oczna zaleca się przemyć oczy, umyć dłonie oraz skonsultować się z lekarzem.

Nie jest znany długotrwały wpływ stosowania leku na rozwój i wzrost dzieci oraz młodzieży. Podczas leczenia należy obserwować rozwój psychofizyczny w tych grupach wiekowych. W razie pojawienia się nieprawidłowego wzrostu zaleca się obniżenie dawki atomoksetyny lub przerwanie jej podawania.

Podawanie substancji do leczenia lęku lub epizodów depresji nie przynosiło pacjentom wymiernych korzyści.

Związku nie należy stosować łącznie z inhibitorami monoaminooksydazy oraz przed upływem dwóch tygodni po zakończeniu leczenia tą grupą leków.

Uważa się, że atomksetyna wywiera niewielki wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, jednakże działania niepożądane, które pojawiają się w czasie terapii, takie jak senność, zawroty głowy, mogą mieć szkodliwy wpływ na zdolności psychomotoryczne.

Nie przeprowadzono badań klinicznych dotyczących bezpieczeństwa stosowania leku w okresie ciąży. U zwierząt podczas podawania wyższych dawek atomoksetyny niż tych wykorzystywanych w terapii u ludzi, obserwowano zmniejszoną masę urodzeniową potomstwa, a także niepełne kostnienie łuku kręgowego oraz pojawienie się atypowych tętnic. Obecnie opisane są dwa przypadki zażywania związku w okresie ciąży, u dzieci tych kobiet nie zaobserwowano żadnych wad, ich rozwój przebiega prawidłowo.

Dopuszcza się podawanie atomoksetyny w okresie ciąży jedynie gdy korzyści z leczenia dla matki przewyższają ryzyko zdrowotne dla zarodka/płodu.

Decyzję o stosowaniu atomoksetyny podczas ciąży podejmuje lekarz.

W badaniach na zwierzętach wykryto atomoksetynę w mleku samic. Nie wiadomo czy lek przenika do pokarmu kobiecego. Nie przeprowadzono badań klinicznych oceniających ryzyko zdrowotne dla oseska, jednakże odnotowano kilka przypadków brak poważnych komplikacji zdrowotnych u dzieci, które były karmione piersią przez kobiety, zażywające związek w okresie laktacji.

Jeśli kobieta zdecyduje się na karmienie naturalne dziecka, należy wnikliwie obserwować oseska pod kątem działań niepożądanych atomoksetyny, zwłaszcza zaburzeń snu czy odżywiania.

Decyzję o stosowaniu atomoksetyny podczas laktacji podejmuje lekarz.

W następstwie przyjmowania zbyt dużych ilości leku mogą pojawić się zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zawroty głowy czy senność jak również napady drgawkowe i symptomy charakterystyczne dla nadmiernej stymulacji układu noradrenergicznego. Donoszono także o występowaniu zmian zachowania obejmujących pobudzenie, halucynację oraz dezorientację.

Atomoksetyna jest pochodną propyloaminy stosowaną do leczenia objawowego zespołu nadpobudliwości psychoruchowej przebiegającej z deficytem uwagi.

Mechanizm działania związku polega na selektywnych hamowaniu wychwytu zwrotnego noradrenaliny. Substancja blokuje transporter norepinefryny odpowiadający za jej usuwanie z przestrzeni synaptycznej. Hamowanie aktywności transportera prowadzi do wzrostu stężenia noradrenaliny w centralnym układzie nerwowym co prowadzi do łagodzenia przedmiotowych i podmiotowych objawów ADHD. Uważa się również, że substancja wiąże się również z transporterem dla serotoniny oraz blokuje receptor NMDA.

Związek szybko i prawie w 100% jest wchłaniany z przewodu pokarmowego. Pokarm nie wpływa na absorpcję leku. Stężenie maksymalne atomoksetyny osiągane jest po 1-2 godzinach od zażycia związku.

Atomoksetyna podlega efektowi pierwszego przejścia, w wyniku czego jej biodostępność spada odpowiednio do 63% u szybkich metabolizerów oraz do 94% u wolnych metabolizerów. Substancja wiąże się z białkami osoczowymi w około 98%. Lek przenika przez barierę krew-mózg.

Aktywnym metabolitem atomoksetyny jest 4-hydroksyatomoksetyna, która szybko ulega glukuronizacji. Przemiany leku odbywają się głównie przy udziale izoformy CYP2D6 cytochromu p-450 (izoforma CYP2C19 w mniejszym stopniu jest zaangażowana w przemiany substancji). U wolnych metabolizerów obserwuje się wyższe stężenia związku w osoczu, w porównaniu do większości populacji stanowiących tzw szybkich metabolizerów.

Jednoczesne podawanie silnych inhibitorów izoformy CYP2D6 może skutkować wzrostem stężenia atomoksetyny w osoczu i nasileniem się jej działań niepożądanych.

U pacjentów z umiarkowaną lub ciężką niewydolnością wątroby należy dostosować odpowiednio ilość podawanej atomoksetyny, aby nie dopuścić do nadmiernej ekspozycji na lek i nasilenia działań niepożądanych.

Atomoksetyna wydalana jest głównie w postaci swojego metabolitu- O-glukuronianu4-hydroksyatomoksetyny. Eliminacja związku odbywa się w 80% przez nerki, a w pozostałej części wraz z kałem. Okres półtrwania jest zależny od tempa metabolizmu i wynosi od 3 do 5,6 godzin.