Ondansetron, Ondansetronum - Zastosowanie, działanie, opis

Ondansetron wskazany jest w zapobieganiu oraz leczeniu nudności i wymiotów u pacjentów poddawanych chemioterapii cytotoksycznej lub radioterapii oraz u pacjentów w okresie pooperacyjnym.

Ondansetron podawany jest w doustnie, w iniekcjach dożylnych lub domięśniowych i w czopkach. O drodze podania i dawce decyduje lekarz. Dawka zwykle stosowana dobowa oscyluje w zakresie 8 - 32 mg. Jest uzależniona od schematu terapeutycznego, odpowiedzi na leczenie, wieku i wagi pacjenta, chorób współistniejących.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na ondansetron i innych selektywnych antagonstów receptora 5-HT₃.

Ondansetron ostrożnie się stosuje jako lek przeciwwymiotny u pacjentów przygotowywanych do wycięcia migdałków gdyż może maskować utajone krwawienia. U pacjentów poddawanych jednocześnie chemioterapii częściej wykonuje się badania obrazujące pracę wątroby. Może wydłużać pasaż jelitowy, dlatego należy obserwować pacjentów z niedrożnością jelit. Ostrożnie stosuje się u pacjentów leczonych preparatami przeciwdepresyjnymi, szczególnie SSRI oraz SNRI, gdyż może dojść do zespołu serotoninowego obejmującego zaburzenia wegetatywne, psychiczne czy neurologiczne. Obserwuje się pacjentów przyjmujących leki wydłużające odcinek QT elektrokardiogramu oraz zaburzające gospodarkę elektrolitową gdyż sam ondansetron wydłuża już odcinek QT. Przed leczeniem należy zbadać poziom magnezu oraz potasu we krwi.

Ondansetron należy ostrożnie podawać u pacjentów jednocześnie leczonych lekami wydłużającymi odstęp QT, gdyż ten odstęp może się jeszcze bardziej wydłużyć i doprowadzić to do zaburzeń pracy serca. Do leków tych należą kardiotoksyczne antracykliny, erytromycyna, ketokonazol, amiodaron czy atenolol. Jednoczesne podawanie z lekami przeciwdepresyjnymi hamującymi wychwyt zwrotny serotoniny czy noradrenaliny i serotoniny może prowadzić do tak zwanego zespołu serotoninowego obejmującego zarówno zaburzenia psychiczne czy zaburzenia pracy serca i naczyń krwionośnych. Przeciwpadaczkowa fenytoina czy karabamazepina zwiększa klirens ondansetronu zmniejszając jego stężenie we krwi.

Jednoczesne podawanie z apomorfiną wiążę się z ryzykiem wystąpienia głębokiego niedociśnienia i utraty przytomności.

Przyjmowanie ondansetronu z pokarmem nieznacznie zwiększa jego biodostępność.

Badania nie wykazały żadnych interakcji alkoholu z ondansetronem.

Ondansetron nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn.

Nie powinno podawać się ondansetronu do injekcji w jednej strzykawce z innymi substancjami.

W badaniach na zwierzętach nie stwierdzono negatywnego oddziaływania na ondansetronu na przebieg ciąży, jednak brakuje danych o wpływie na ciążę u kobiet. Stosowanie u ciężarnych musi być poprzedzone rachunkiem korzyści i potencjalnego ryzyka. Należy zachować szczególna ostrożność zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży.

W badaniach na zwierzętach stwierdzono przenikanie ondansetronu do mleka matki. Nie zaleca się, by kobiety go przyjmujące karmiły piersią.

W badaniach na szczurach nie stwierdzono wpływu ondansetronu na płodność po doustnym podaniu dawki 15 mg/kg/dobę.

Często obserwuje się miejscowe odczyny w miejscu wkłucia, uczucie pieczenia w miejscu podania czopka. Rzadko występują przemijające zaburzenia widzenia w przypadku podawania dożylnego, bardzo rzadko przemijający zanik widzenia.

Brakuje pełnych danych o skutkach przedawkowania ondansetronu. Zazwyczaj wiążą się nim działania niepożądane obserwowane przy stosowaniu typowych dawek, takie jak jak zaburzenia widzenia, zaparcia, niedociśnienie tętnicze i epizody naczynio-ruchowe zależne od czynności nerwu błędnego z przemijającym blokiem przedsionkowo-komorowym drugiego stopnia. Skutki przedawkowania leczy się objawowo.

Cytostatyki i radioterapia mogą powodować uwalnianie serotoniny (5-HT) w jelicie cienkim, która wywołuje nudności i odruch wymiotny w wyniku pobudzenia przez receptory serotoninowe dośrodkowych włókien nerwu błędnego. Ondansetron jest silnym, bardzo specyficznym inhibitorem receptorów 5-HT₃ i blokuje inicjowanie odruchu z nerwu błędnego. Pobudzenie nerwu błędnego może spowodować uwolnienie serotoniny w area postrema na dnie czwartej komory mózgu, a to wywołać wymioty na drodze mechanizmu ośrodkowego. Ondansetron blokuje również tę drogę, czyli działa obwodowo i ośrodkowo.

Po podaniu doustnym ondansetron jest całkowicie wchłaniany z przewodu pokarmowego. Po podaniu doodbytniczym w osoczu wykrywany jest już po 15 minutach, jednak wchłanianie trwa dłużej ze względu na stopniowe uwalnianie substancji.

Po podaniu doustnym maksymalne stężenie ondasetronu we krwi występuje po około 1,5 godziny, w przypadku podania doodbytniczego występuje ono po około 6 godzinach. Ondasetron jest w 70-75% wiązany z białkami osocza. Biodostępność po pierwszym przejściu przez wątrobę wynosi około 65%. 

Po podaniu ondansetron trafia z krwią do wątroby, gdzie ulega wielokierunkowemu metabolizmowi (efekt pierwszego przejścia) z udziałem cytochromu P-450, co powoduje obniżenie biodostępności do 65%. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby sięga ona 100%.

Ondansetron wydalany jest głównie z moczem w postaci metabolitów. Tylko do 10% ulega eliminacji w postaci niezmienionej. Wydalanie odbywa się również z kałem.