Acetazolamid, Acetazolamidum - Zastosowanie, działanie, opis

Acetazolamid jest inhibitorem anhydrazy węglanowej o działaniu moczopędnym.

Jest stosowany:

• w leczeniu jaskry;
• w leczeniu obrzęków powstałych na skutek niewydolności serca lub wywołanych lekami; 
• jako lek wspomagający w leczeniu padaczki;
• w zapobieganiu i leczeniu ostrej choroby wysokościowej.

Acetazolamid stosuje się doustnie, niezależnie od posiłków.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby) etc.

Dawki zwykle stosowane (dobowe):

Jaskra:

Jaskra z otwartym kątem: 250 mg - 1000 mg

Jaskra wtórna: 1000 mg (u niektórych pacjentów wystarcza 500 mg)

Ostre napady jaskry: 1000 mg

Padaczka: 8-30 mg/kg masy ciała (u dzieci maksymalnie 750 mg na dobę)

Obrzęki: Początkowo 250 - 375 mg. Optymalne działanie uzyskuje się stosując lek co drugi dzień lub przez kolejne dwa dni z jednodniową przerwą.

Ostra choroba wysokościowa: 500 - 1000 mg. 

Lek należy przyjąć 24 - 48 godzin przed planowaną wspinaczką na znaczną wysokość, jeśli wystąpią objawy choroby należy kontynuować leczenie przez kolejne 48 godzin lub dłużej (w razie konieczności).

Przeciwwskazania do stosowania leku obejmują nadwrażliwość na acetazolamid, zaburzenia czynności nerek i wątroby, a także niewydolność nadnerczy, kwasicę hiperchloremiczną (następstwo zbyt wysokiego stężenia chlorków w surowicy krwi), czy marskość wątroby. Acetazolamid nie powinien być również stosowany w przypadku obniżonego stężenia sodu lub potasu we krwi. Co więcej, długotrwałe stosowanie acetazolamidu jest przeciwwskazane w przypadku przewlekłej niewyrównanej jaskry z zamkniętym kątem przesączania.

Badania kliniczne wskazują, że podczas terapii lekami przeciwpadaczkowymi mogą wystąpić myśli i zachowania samobójcze. Należy zachować ostrożność, ponieważ nie można wykluczyć takiego ryzyka także podczas przyjmowania acetazolamidu. W razie wystąpienia niepokojących objawów należy skontaktować się z lekarzem.

Przyjęcie większej dawki acetazolamidu nie zwiększa jego działania moczopędnego, natomiast może wywołać uczucie senności i zaburzenia czucia.

Pacjenci z zaburzoną tolerancją glukozy lub cukrzycą powinni zachować ostrożność, ponieważ zaobserowano, że acetazolamid może zwiększać lub zmniejszać stężenie glukozy we krwi.

Podczas długotrwałej terapii acetazolamidem należy co jakiś czas kontrolować morfologię krwi oraz stężenie elektrolitów, a także obserwować skórę pod kątem wystąpienia nietypowych zmian. W przypadku gwałtownego spadku liczby krwinek lub odnotowania toksycznych objawów skórnych, należy przerwać leczenie acetazolamidem i skontaktować się z lekarzem.

Acetazolamid może nasilać kwasicę u osób z niedrożnością dolnych dróg oddechowych lub rozedmą płuc (u których występować może osłabiona wentylacja pęcherzykowa), dlatego u tych pacjentów należy zachować ostrożność podczas leczenia acetazolamidem.

U chorych, u których w wywiadzie odnotowano wystąpienie kamicy nerkowej, należy rozważyć stosunek korzyści ze stosowania acetazolamidu do ryzyka dalszego wytrącania się kamieni.

Acetazolamid powoduje alkalizację moczu.

W przypadku zaobserwowania na początku terapii rumienia wraz z krostkami i gorączką, należy przerwać leczenie acetazolamidem i skonsultować się z lekarzem, gdyż objawy te mogą wskazywać na wystąpienie ostrej uogólnionej osutki krostkowej (AGEP). W konsekwencji stosowanie acetazolamidu jest przeciwwskazane.

Acetazolamid nie powinien być stosowany z innymi lekami z grupy inhibitorów anhydrazy węglanowej ze względu na możliwość wzajemnego nasilenia działania tych leków.

W trakcie leczenia acetazolamidem nie należy prowadzić pojazdów i obsługiwać maszyn, ponieważ może on powodować działania niepożądane, takie jak zawroty głowy, senność, czy dezorientacja.

Podczas stosowania leku może wystąpić przemijająca krótkowzroczność.

Acetazolamid może wpływać na wyniki niektórych badań laboratoryjnych.

Acetazolamid przenika do łożyska.

Badania na zwierzętach (szczury, myszy, króliki i chomiki) wykazały teratogenne i embriotoksyczne działanie acetazolamidu podanego doustnie lub pozajelitowo w dawce dziesięciokrotnie wyższej niż zalecana u ludzi. U kobiet w ciąży nie przeprowadzono odpowiednich badań. Nie należy stosować leku w trakcie ciąży, zwłaszcza w I trymestrze.

Acetazolamid w niewielkim stopniu przenika do mleka kobiecego. Decyzję o przyjmowaniu leku podczas karmienia piersią podejmuje lekarz.

Brak danych klinicznych dotyczących płodności podczas terapii acetazolamidem. Badania na zwierzętach nie wykazały wpływu acetazolamidu na płodność.

Przedawkowanie acetazolamidu może wywołać zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, a także zaburzenia równowagi elektrolitowej i kwasicę.

Acetazolamid hamuje aktywność anhydrazy węglanowej, wykazuje działanie moczopędne. Anhydraza węglanowa jest enzymem katalizującym reakcję, w wyniku której powstaje kwas węglowy. Zahamowanie syntezy kwasu węglowego, który jest źródłem jonów wodorowych (H⁺) skutkuje nasileniem wydalania jonów sodu (Na⁺) i wody.

Ponadto, acetazolamid obniża ciśnienie śródgałkowe na skutek zmniejszenia ilości wytwarzanej cieczy wodnistej w oku.

Acetazolamid jest także lekiem pomocniczym w leczeniu padaczki, ponieważ hamowanie anhydrazy węglanowej w ośrodkowym układzie nerwowym skutkuje opóźnieniem nieprawidłowych wyładowań neuronów.

Acetazolamid dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Stężenie maksymalne (C_max) osiąga po 1-3 godzinach od doustnego podania w dawce 500 mg. 

Acetazolamid wiąże się z białkami osocza w 70-90%.

W głównym stopniu ulega rozmieszczeniu w erytrocytach, osoczu i nerkach, w mniejszym stopniu w wątrobie, mięśniach, gałkach ocznych i ośrodkowym układzie nerwowym. Nie kumuluje się w tkankach.

Acetazolamid nie ulega metabolizmowi.

Acetazolamid jest wydalany z moczem w postaci niezmienionej. W niewielkim stopniu może ulegać eliminacji z żółcią.

Po podaniu doustnym, w ciągu 24 godzin około 90% przyjętej dawki ulega eliminacji z moczem.