Asenapina, Asenapinum - Zastosowanie, działanie, opis

Wskazaniem do stosowania asenapiny są schizofrenia oraz umiarkowane i ciężkie epizody manii w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej u osób dorosłych.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od odpowiedzi pacjenta na leczenie i tolerancji terapii.
Dawka początkowa (dobowa) zwykle stosowana u osób dorosłych to 10 mg. Dawkę leku można zwiększać do maksymalnej dawki dobowej 20 mg.
Brak zaleceń dotyczących stosowania leku u dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia.
Asenapinę należy umieścić pod językiem i poczekać do całkowitego rozpuszczenia tabletki. Leku nie należy żuć i połykać.
W ciągu 10 minut po podaniu asenapiny nie należy przyjmować pokarmów ani napojów.

Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na asenapinę.

Stosowanie asenapiny zwiększa ryzyko zachowań samobójczych, zwłaszcza na początku leczenia i (lub) po zmianie leczenia. Pacjent z grupy wysokiego ryzyka musi pozostać pod stałą kontrolą lekarską.
Należy przerwać stosowanie asenapiny w momencie wystąpienia objawów złośliwego zespołu neuroleptycznego, takich jak zaburzenia stanu psychicznego, sztywność mięśni, zaburzenie równowagi układu autonomicznego, wzrost aktywności kinazy kreatynowej i wzrost temperatury całego ciała.
Podczas leczenia asenapiną należy kontrolować masę ciała i stężenie glukozy we krwi, ponieważ może dojść do rozwoju/zaostrzenia cukrzycy.
Stosowanie asenapiny może prowadzić do objawów pozapiramidowych (sztywność mięśniowa, drżenia, zaburzenia chodu, zaburzenia postawy ciała, ślinienie się, maskowata twarz itp.). Wystąpienie późnych dyskinez może wymagać odstawienia leku.
U pacjentów z chorobą Parkinsona lub otępieniem z ciałami Lewy’ego należy uwzględnić ryzyko wystąpienia złośliwego zespołu neuroleptycznego i zwiększonej wrażliwości pacjenta na asenapinę, co może prowadzić do objawów pozapiramidowych oraz splątania, zaburzenia świadomości, niestabilności postawy itp.
U pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego, wydłużonym odstępem QT w wywiadzie rodzinnym, hipokaliemią i u osób jednocześnie przyjmujących inne leki wydłużające odstęp QT należy zachować szczególną ostrożność.
Asenapinę należy stosować ostrożnie u osób z padaczką ze względu na drgawkotwórcze działanie leku.
Asenapina może prowadzić do niedociśnienia ortostatycznego  i omdleń, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku i ze współistniejącymi chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Stosowanie asenapiny wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zdarzeń naczyniowo-mózgowych i śmiertelności wśród pacjentów w podeszłym wieku z otępieniem, dlatego lek nie jest zalecany do stosowania w tej grupie pacjentów.
Podczas stosowania leku może wystąpić wzrost stężenia prolaktyny.
Odnotowano przypadki zaburzenia połykania u pacjentów leczonych asenapiną.
Lek może powodować zaburzenia regulacji temperatury ciała, dlatego należy uwzględnić to u osób narażonych na czynniki zwiększające temperaturę ciała (np. jednoczesne przyjmowanie leków antycholinergicznych, intensywny wysiłek fizyczny, odwodnienie).
Nie zaleca się stosowania asenapiny u osób z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby ze względu na ryzyko wzrostu ekspozycji ogólnoustrojowej na lek (nawet siedmiokrotny wzrost).

Należy zachować ostrożność łącząc asenapinę z alkoholem, ponieważ alkohol może nasilać hamujący wpływ leku na ośrodkowy układ nerwowy.

Asenapina może powodować objawy wpływające na zdolność prowadzenia pojazdów (senność, sedacja). Zaleca się unikanie prowadzenia pojazdów do czasu poznania indywidualnej wrażliwości pacjenta na lek.

Na podstawie badań przeprowadzonych wśród zwierząt nie wykazano właściwości teratogennych asenapiny, natomiast potwierdzono toksyczny wpływ leku na matkę i płód. Dane na temat stosowania asenapiny u kobiet ciężarnych są ograniczone.
U noworodków, których matki stosują asenapinę w trzecim trymestrze istnieje ryzyko wystąpienia objawów pozapiramidowych i objawów odstawienia (pobudzenie, wzrost lub spadek napięcia mięśniowego, drżenie, senność, niewydolność oddechowa, zaburzenia odżywiania).
Stosowanie asenapiny w ciąży nie jest zalecane, z wyjątkiem sytuacji, gdy korzyści dla matki z zastosowania leku znacznie przewyższają ryzyko dla płodu.

Asenapina jest obecna w mleku samic szczurów w okresie laktacji. Dotychczas nie ustalono, czy lek przenika do mleka kobiecego. Zalecane jest przerwanie karmienia piersią na czas stosowania asenapiny.

Podanie podjęzykowe: niepokój, senność, akatyzja, dyskineza, dystonia, zaburzenia smaku, zawroty głowy, zwiększenie masy ciała, nadmierne wydzielanie śliny, niedoczulica jamy ustnej, nudności, zwiększenie apetytu, parkinsonizm, zmęczenie, sedacja, zwiększona aktywność aminotransferazy alaninowej, sztywność mięśni, hiperglikemia, niedociśnienie tętnicze, reakcje alergiczne, wydłużenie odstępu QT, zespół niespokojnych nóg, zaburzenia pozapiramidowe, dysfagia, napad padaczkowy, bradykardia zatokowa, ból języka, zaburzenia mowy, zaburzenia seksualne, blok odnogi pęczka Hisa, opuchnięty język, omdlenia, niedociśnienie ortostatyczne, brak miesiączki, parestezja jamy ustnej, tachykardia zatokowa, ginekomastia, mlekotok, zaburzenia akomodacji, złośliwy zespół neuroleptyczny, rabdomioliza, neutropenia, zator płucny, zespół odstawienia leku u noworodka.

Wśród objawów przedawkowania asenapiny można wyróżnić pobudzenie, akatyzję, dezorientację, dystonię twarzowo-ustną, bezobjawowe nieprawidłowości w zapisie EKG i sedację.

Asenapina jest "atypowym" lekiem przeciwpsychotycznym (przeciwschizofrenicznym). Podłożem schizofrenii jest zwiększony poziom dopaminy w szlaku mezokortykalnym i mezolimbicznym, a także zaburzenia szlaków glutaminowych i serotoninergicznych. Asenapina działa antagonistycznie wobec receptorów dopaminergicznych (D₂, D₃, D₄ i D₁), serotoninergicznych (5-HT_1A, 5-HT_1B, 5-HT_2A, 5-HT_2B, 5-HT_2C, 5-HT₅, 5-HT_6i 5-HT₇) , a także wobec α1-adrenergicznych, α2-adrenergicznych i histaminowych (głównie wobec H₁, w mniejszym stopniu wobec H₂). Lek nie wykazuje powinowactwa do receptorów muskarynowych, dlatego ryzyko wystąpienia cholinergicznych działań niepożądanych jest znikome. Działanie przeciwpsychotyczne leku wynika głównie z powinowactwa do receptorów D₂ i 5-HT_2A.

Asenapina jest szybko wchłaniania po podaniu podjęzykowym, osiągając stężenie maksymalne po 0,5-1,5 godziny. Biodostępność leku po podaniu podjęzykowym wynosi 35%, natomiast po podaniu doustnym spada poniżej 2%. Spożycie wody bezpośrednio po przyjęciu asenapiny (w ciągu 2-5 minut po podaniu) zmniejsza ekspozycję na lek.

Asenapina wiąże się w 95% z białkami osocza, w tym z albuminą i α1-kwaśną glikoproteiną.

Asenapina jest metabolizowana na drodze glukuronidacji przy udziale UGT1A4, utleniania przy udziale CYP1A2, CYP2D6 i CYP3A4 oraz demetylacji. Głównym metabolitem jest  N⁺-glukuronid asenapiny. Inne metabolity to  N-desmetyloasenapina i glukuronid N-karbamylo N-desmetyloasenapiny. Za aktywność farmakologiczną odpowiada przede wszystkim związek macierzysty.

Okres półtrwania asenapiny wynosi 24 godziny. Wydalanie leku odbywa się głównie z moczem (50%) i z kałem (40%) w postaci metabolitów. Niewielka część leku (5-16%) jest wydalana w postaci niezmienionej z kałem.