Apiksaban, Apixabanum - Zastosowanie, działanie, opis

Apiksaban jest stosowany w profilaktyce choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentów dorosłych po przebytym planowanym zabiegu protezoplastyki stawu biodrowego lub kolanowego. Kolejnym wskazaniem do stosowania leku jest profilaktyka udaru mózgu i zatorowości ogólnoustrojowej u dorosłych pacjentów z niezastawkowym migotaniem przedsionków z co najmniej jednym z jednocześnie występujących czynników ryzyka: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, objawowa niewydolność serca, wiek powyżej 75 roku życia, przebyty udar mózgu lub przemijający napad niedokrwienny. Kolejnym wskazaniem do stosowania apiksabanu jest leczenie i profilaktyka zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej.

Dawkowanie apiksabanu jest zależne od przypadłości z jaką zmaga się pacjent. W przypadku profilaktyki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u dorosłych po przebytym planowanym zabiegu protezoplastyki stawu biodrowego lub kolanowego zwykle na dobę stosuje się 5 mg leku na dobę. Pierwszą dawkę należy podać pacjentowi po upływie od 12 do 24 godzin po wykonanym zabiegu i leczenie powinno trwać 32-38 dni po zabiegu stawu biodrowego, natomiast 10-14 dni po zabiegu stawu kolanowego. W profilaktyce udaru mózgu i zatorowości ogólnoustrojowej u pacjentów z niezastawkowym migotaniem przedsionków z jednocześnie występującym nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, objawową niewydolnością serca, u pacjentów po 75 roku życia oraz po przebytym udarze mózgu lub przemijającym napadem niedokrwiennym stosuje się 10 mg leku dobowo. W pozostałych wskazaniach, czyli w leczeniu zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej 20 mg leku przez pierwsze siedem dni terapii, następnie 10 mg leku na dobę. W celu zapobiegania nawrotowej zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej  dobowo stosuje się 5 mg apiksabanu.

Przeciwwskazaniem do stosowania leku jest nadwrażliwość na apiksaban. Dodatkowo nie należy stosować leku w przypadku czynnych krwawień, chorób wątroby z koagulopatią, owrzodzeniami przewodu pokarmowego, nowotworem złośliwym obarczonym dużym ryzykiem krwawienia, po niedawno przebytym urazie mózgu lub rdzenia kręgowego, operacji mózgu, kręgosłupa lub operacji okulistycznej, po niedawno przebytych krwawieniach śródczaszkowych, żylakach przełyku, obecności wad rozwojowych układu tętniczo-żylnego, tętniakach naczyniowych lub w przypadku poważnych nieprawidłowości naczyń krwionośnych w obrębie rdzenia kręgowego lub mózgu.

Podobnie jak w przypadku innych leków przeciwzakrzepowych należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów przyjmujących apiksaban pod kątem ryzyka wystąpienia krwawień. Zaleca się ostrożność w stosowaniu leku w stanach przebiegających ze zwiększonym ryzykiem krwawień.

Dostępne dane potwierdzają fakt, że wiek ma wpływ na ryzyko wystąpienia krwotoku, dlatego też u pacjentów w wieku podeszłym zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności.

Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z łagodnymi lub umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby oraz w przypadku podwyższonej aktywności enzymów wątrobowych (AlAT i AspAT) i stężenia bilirubiny.

Nie zaleca się stosowania leku u pacjentów z protezami zastawek serca ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa u tej grupy pacjentów.

Lek apiksaban należy odstawić na co najmniej 48 godzin przed zabiegiem chirurgicznym obarczonym umiarkowanym lub wysokim ryzykiem krwawienia oraz na co najmniej 24 godziny przed zabiegiem obarczonym niskim ryzykiem krwawienia.

W przypadku pacjentów onkologicznych z czynną chorobą nowotworową nie należy stosować leku ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania apiksabanu w wyżej wymienionej grupie.

Należy unikać stosowania leku u pacjentów z masą ciała <60 kg, ze względu na zwiększone ryzyko krwotoku.

Jednoczesne stosowanie apiksabanu z innym lekiem o działaniu przeciwzakrzepowym, np. heparyną niefrakcjonowaną UFH (standardową), heparynami drobnocząsteczkowymi- dalteparyna, enoksaparyna, nadroparyna, rewiparyna, pochodnymi heparyny (fondaparynuks), doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi (warfaryna, rywaroksaban, dabigatran) z wyjątkiem sytuacji zmiany leczenia przeciwzakrzepowego, gdy podawanie heparyny niefrakcjonowanej pozwoli utrzymać drożność centralnego cewnika żylnego lub tętniczego lub gdy wyżej wymieniona heparyna jest podawana podczas ablacji cewnikowej, która została wykonana z powodu migotania przedsionków.

Nie zaleca się spożywania produktów alkoholowych podczas terapii apiksabanem.

Na podstawie dostępnych badań stwierdzono, że apiksaban nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów ani na obsługę maszyn potencjalnie niebezpiecznych, bądź wpływ ten jest nieznaczący.

Jednoczesne stosowanie apoksabanu z zielem dziurawca może zmniejszać zdolność leku do zapobiegania tworzeniu się zakrzepów.

Stosowanie apiksabanu w monoterapii może mieć wpływ na wyniki badań krzepnięcia krwi- (PT, INR-, aPTT).

Jeśli pacjentka jest w ciąży lub w momencie gdy planuje dziecko i jest poddana terapii apiksabanem powinna koniecznie poinformować lekarza prowadzącego. Na podstawie przeprowadzonych badań nieznany jest wpływ leku na nienarodzone dziecko, dlatego też leku nie należy stosować przez kobiety w ciąży.

Na podstawie przeprowadzonych badań nie można jednoznacznie stwierdzić, czy apiksaban przenika do mleka matki, dlatego też podczas karmienia piersią nie należy stosować terapii lekiem.

Dostępne wyniki badań przeprowadzone na zwierzętach nie wykazały wpływu apiksabanu na płodność.

Głównym objawem przedawkowania leku jest ryzyko krwawienia, w takiej sytuacji leczenie należy przerwać i zlokalizować miejsce krwawienia. Należy podjąć działania prowadzące do zahamowania krwawienia, między innymi: hemostazę chirurgiczną, przetoczenie świeżo mrożonego osocza, bądź zastosowanie leku, który odwróci działanie inhibitorów czynnika Xa.  

Apiksaban w sposób odwracalny wybiórczo hamuje aktywowany czynnik Xa. Czynnik Xa jest enzymem procesu krzepnięcia krwi, który łącznie z innymi czynnikami katalizuje przekształcanie się protrombiny do trombiny, która jest odpowiedzialna za przekształcanie się fibrynogenu do nierozpuszczalnej w wodzie fibryny, czego konsekwencją jest powstawanie zakrzepu. Apiksaban hamuje zarówno wolny czynnik Xa, jak i czynnik Xa związany z zakrzepem. Hamowanie czynnika Xa prowadzi również do zmniejszonego tworzenia się czynnika II (trombiny). Lek ten do swojego działania nie wymaga antytrombiny III, w przeciwieństwie do heparyny. Apiksaban nie wykazuje żadnego bezpośredniego działania na agregację płytek krwi.

Apiksaban wydłuża parametry krzepnięcia, takie jak PT, INR i czas częściowej tromboplastyny ​​po aktywacji, ale w znacznie mniejszym stopniu niż warfaryna czy pochodne kumaryny. Dlatego nie można polegać na tych parametrach do monitorowania działania przeciwzakrzepowego apiksabanu w dawce terapeutycznej.

Apiksaban charakteryzuje się wysoką biodostępnością (60-70%) oraz stosunkowo szybkim wchłanianiem. Początek działania leku obserwuje się już po upływie 30 minut, natomiast maksymalne stężenie osiąga po 3-4 godzinach. Lek wykazuje okres półtrwania równy 8-15 godzin, a jego całkowity czas działania w organizmie wynosi 24 godziny. Proporcjonalnie od podanej dawki zwiększa się ekspozycja na lek- wykazuje farmakokinetykę liniową.

Apiksaban wiąże się w około 87% z białkami osocza, a jego objętość dystrybucji wynosi około 21 litrów.

Apiksaban ulega metabolizmowi głównie przez CYP3A4/5, natomiast w mniejszym stopniu przez CYP1A2, 2C8, 2C9, 2C19, 2J2 poprzez szlak O- demetylacji i hydroksylacji pierścienia 3- oksopiperydynylowego. W osoczu lek ten występuje głównie w postaci niezmienionej.

Apiksaban podlega różnym drogom eliminacji. Z podanej dawki leku około 25% w postaci metabolitów wykryto w kale, a około 27% wydalane jest przez nerki. Dodatkowo apiksaban ulega eliminacji z organzimu ludzkiego z żółcią i zaobserwowano bezpośrednie wydalanie drogą jelitową.