Metoprolol, Metoprololum - Zastosowanie, działanie, opis

Metoprolol zarejestrowano w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, jest m. in. wykorzystywany w przewlekłej stabilnej niewydolności serca, pomocniczo w zespołach migrenowych, w terapii nadciśnienia u młodzieży i dzieci od lat 6 a ponadto również w takich wskazaniach jak:

• zaburzenia rytmu serca, w tym najczęściej częstoskurcz nadkomorowy;
• nadciśnienie tętnicze;
• dławica piersiowa spowodowana chorobą niedokrwienną serca;
• wspomagająco przy leczeniu nadczynności tarczycy;
• zredukowanie obszaru martwicy i ryzyka migotania komór występujących po przebytej ostrej fazie zawału mięśnia sercowego. 

Metoprolol może być stosowany doustnie z posiłkiem lub bezpośrednio po nim, a także w postaci iniekcji. 
Dawka stosowana doustnie (dobowa) wynosi od 50 do 400 mg, jednak jest ona zależna od jednostki chorobowej i stanu pacjenta, w tym chorób współtowarzyszących. Dawka dobowa przy dławicy piersiowej i arytmii waha się od 100-300 mg, nadciśnienie wymaga użycia dawek od 100 do 400 mg, a w przypadku nadczynności tarczycy jest to 200 mg.  Decyzja o zmniejszeniu dawki jest podejmowana przez lekarza przy niewydolności wątroby i w przypadku pacjentów w starszym wieku. 
Metoprolol jest stosowany w postaci iniekcji w przypadku zawału mięśnia sercowego, maksymalna dawka całkowita to 15 mg podawane w warunkach ambulatoryjnych. Następnie u pacjentów tolerujących całą dawkę dożylną podawany jest winianu metoprololu doustnie. 

Przeciwwskazaniem do używania metoprololu jest nadwrażliwość na tą substancję leczniczą oraz substancje pomocnicze występujące w składzie preparatu. Wśród licznych przeciwwskazań wyróżniamy: blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia, zespół chorego węzła zatokowego, istotną klinicznie bradykardię zatokową, a także:

• nieleczoną niewydolność serca;
• niskie ciśnienie tętnicze(<90 mmHg);
• zaburzenia elektrolitowe - kwasicę metaboliczną;
• wstrząs kardiogenny;
• nowotwór nadnerczy (guz chromochłonny);
• zaburzenia krążenia obwodowego;
• astmę oskrzelową o ciężkim przebiegu.

Przeciwwskazaniem do podania preparatu w iniekcji podczas zawału mięśnia sercowego jest częstość akcji serca spadająca poniżej 45 uderzeń/min lub ciśnienie skurczowe mniejsze niż 100 mmHg

W przypadku stosowania u pacjentów ze stwierdzoną chorobą obturacyjną płuc, ze względu na niecałkowitą selektywność metoprololu, konieczne może być zastosowanie leku β-2 mimetycznego lub dostosowanie jego dawki.

Metoprololu nie należy odstawiać nagle. Ze względu na zwiększone ryzyko zawału mięśnia sercowego konieczne jest stopniowe zmniejszanie dawki, które trwa nawet do 14 dni. 

U pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia reakcji alergicznej i anafilaksji należy stosować ostrożnie z powodu zmniejszenia wrażliwości na adrenalinę.

Metoprolol może maskować hipoglikemię, poprzez ograniczenie występującego wtedy przyspieszenia akcji serca. W odniesieniu do tego należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowaniu leku u pacjentów ze współistniejącą cukrzycą. 

Pacjencji z guzem chromochłonnym nadnerczy stosujący metoprolol powinni również zażywać lek α-adrenolityczny.

Szczególną ostrożność podczas zażywania metoprololu należy również zachować w przypadku:

• niezdiagnozowanych schorzeń tarczycy (może maskować nadczynność);
• występujących chorób skóry, w tym łuszczycy;
• pogorszenia stanu zdrowia u pacjentów z dusznicą bolesną (wydłużenie epizodów dusznicowych);
• zaburzeń pracy wątroby;
• pacjentów z blokiem przedsionkowo-komorowym I stopnia.

Metoprololu nie powinno się łączyć z agonistami receptorów β-adrenergicznych o przeciwstawnym działaniu takim jak: m.in. adrenalina, noradrenalina i dobutamina. Są również przeciwwskazane w połączeniu i inhibitorami MAO ( innymi niż inhibitory MAO-B).
W przypadku stosowania dożylnego nie należy podawać metoprololu razem z innymi lekami antyarytmicznymi oraz z blokerami kanałów wapniowych takimi jak werepamil i dilitiazem. 

Metoprolol musi być zażywany razem z posiłkiem lub bezpośrednio po nim. Nie należy stosować leku na czczo. 

W trakcie stosowania metoprololu wskazane jest zwrócenie uwagi na ilość spożywanych potraw bogatych w tłuszcze takich jak smalec, masło, produkty wysoko przetworzone typu fast food. Wysoka zawartość kwasów tłuszczowych w diecie może powodować silniejsze działanie leku poprzez zwiększone jego wchłaniania z przewodu pokarmowego. Skutkiem tego procesu może być częstsze wystąpienie działań niepożądanych.

Alkohol może nasilać wpływ metoprololu na ciśnienie krwi i pracę mięśnia sercowego.  Poprzez wpływ alkoholu na wątrobę, może wystąpić wzrost stężenia metoprololu we krwi i nasilenie jego działania. Spożycie alkoholu przy stosowaniu metoprololu przypuszczalnie doprowadzi do zaburzeń koordynacji ciała. 

W trakcie stosowania metoprololu mogą pojawić się zawroty głowy, senność i zmęczenie. Z tego powodu zaleca się zachowanie ostrożności i ocenę reakcji pacjenta na lek zanim dojdzie do obsługi maszyn i urządzeń mechanicznych.

Podanie z anestetykami wziewnymi takim jak desfluran, sewofluran, izofluran i halotan może spowodować zatrzymanie akcji serca. Z tego powodu metoprolol należy odstawić przed planowanym zabiegiem, w którym będzie stosowane znieczulenie wziewne.

Stosowanie metoprololu w ciąży jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko ograniczenia przepływu krwi przez łożysko, przyjmowanie preparatu podczas ciąży jest możliwe jedynie po ocenie możliwych korzyści do potencjalnego ryzyka przeprowadzonej przez lekarza.
Terapię metoprololem powinno się wstrzymać na 48 do 72 godzin przed porodem. Jeśli jest to niemożliwe noworodek podlega obserwacji lekarskiej przez trzy dni, ze względu na możliwość wystąpienia u niego spadku ciśnienia krwi i spowolnienia pracy serca.

Metoprolol należy do kategorii L2 według Hale'a co oznacza że jest lekiem prawdopodobnie zgodnym z karmieniem piersią. Stężenie metoprololu w mleku kobiety karmiącej przewyższa trzykrotnie to w surowicy matki, jednak badania nie wykazały aby miało to istotne znaczenie kliniczne dla noworodka.

Brak badań dotyczących płodności podczas stosowania metoprololu u ludzi. Wykazano, że winian metoprololu stosowany w dawkach klinicznych wpływa na spermatogenezę u samców szczurów, z kolei dawki znacznie przewyższające dawki lecznicze nie mają wpływu na odsetek zapłodnień.

Podanie dożylne: zgorzel u pacjentów z zaburzeniami krążenia obwodowego, zaburzenia pamięci, zmiany ciśnienia związane ze zmianą pozycji ciała, bóle stawów, wysypka, duszność podczas wysiłku fizycznego.

Przedawkowanie metoprololu może spowodować zwolnienie rytmu prowadzące nawet do zatrzymania akcji serca, zaburzenia przewodzenia impulsów w mięśniu sercowym w tym bloki przedsionkowo-komorowe, niedociśnienie, zaburzenia oddechu.
Zbyt duża dawka prowadzi także do:

• splątania, a nawet utraty przytomności;
• nudności;
• sinicy;
• wstrząsu kardiogennego;
• hipoglikemii (niedocukrzenia).

Metoprolol jest antagonistą (blokerem) receptorów β-adrenergicznych. Ma większe powinowactwo do receptorów β₁, które są odpowiedzialne za  zwiększanie kurczliwości i częstości akcji serca, niż do receptorów β₂ biorących udział głównie w skurczu oskrzeli i ścian naczyń krwionośnych.  

Metoprolol zmniejsza pobudzający wpływ amin katecholowych (adrenalina i noradrenalina) na mięsień sercowy. Zmniejszenie podatności serca na adrenalinę i noradrenalinę sprawia, że efekty ich działań (przyśpieszenie akcji serca, zwiększona pojemność minutowa i kurczliwość serca) będą osłabione lub zniesione. 

Skutkiem działania metoprololu jest także obniżenie ciśnienia tętniczego i zmniejszenie oporu naczyniowego co pozwala na ograniczenie wystąpienia zgonu sercowego u pacjentów poddanych terapii tym β-blokerem.
Ze względu na mniejsze powinowactwo metoprololu do receptorów β₂ może być stosowany u pacjentów z astmą oskrzelową i cukrzycą z zachowaniem szczególnej ostrożności. 

Metoprolol jest w dobrym stopniu wchłaniany z przewodu pokarmowego i osiąga maksymalne stężenie we krwi 1,5–2 godziny od podania doustnego. Stężenie we krwi po podaniu pojedynczej dawki wynosi około 50% zastosowanej ilości, w przypadku winianu metoprololu, natomiast 40% dla bursztynianu metoprololu. Podanie leku z pokarmem zwiększa biodostępność w przypadku winianu metoprololu. 

Maksymalne stężenie po podaniu dożylnym osiąga już po 20 minutach od iniekcji. 

Ze względu na umiarkowaną zdolność do rozpuszczania w tłuszczach metoprolol przechodzi przez barierę krew-mózg. 

Metoprolol w niewielkim stopniu wiąże się z białkami. Jedynie 11% podanej dawki występowało w formie związanej z albuminami osocza. 

Metoprolol w dużym stopniu ulega efektowi pierwszego przejścia w wątrobie, nawet 50%  podanej dawki zostaje przekształcona przy udziale cytochromu CYP2D6.

Metoprolol ulega przede wszystkim reakcjom  8-O-demetylacji i hydroksylacji co prowadzi do powstania 3 głównych metabolitów, które nie wykazują aktywności β-adrenolitycznej.

Okres półtrwania metoprololu wynosi od 3 do 7 godzin w zależności od szybkości metabolizmu pacjenta. Metabolity wydalane są z moczem, a jedynie 5% zastosowanej dawki  metoprololu  zostaje w postaci niezmienionej.