Lowastatyna, Lovastatinum - Zastosowanie, działanie, opis

Lowastatyna należy do grupy statyn – wskazane są one do stosowania w hipercholesterolemii (zwiększone stężenie cholesterolu w osoczu). W terapii tymi lekami wskazane jest prowadzenie odpowiedniej diety.

Lowastatyna jest stosowana w pierwotnej postaci hipercholesterolemii (typu IIa i IIb), gdzie głównym celem jest zmniejszenie poziomu całkowitego cholesterolu i tzw. złego cholesterolu LDL. Statyny jak lowastatyna są włączane do terapii podwyższonego cholesterolu w momencie nieskuteczności samej diety oraz innych metod leczenia.

Statyny, w tym lowastatynę stosuje się również w miażdżycy tętnic wieńcowych, gdy występuje zwiększony poziom cholesterolu. Lowastatyna opóźnia rozwój miażdżycy naczyń wieńcowych u pacjentów z chorobą wieńcową w kompleksowym leczeniu oraz zmniejsza ilość nowo powstałych blaszek miażdżycowych.

Lowastatyna jest stosowana doustnie, najczęściej wieczorem (rzadziej rano i wieczorem), podczas posiłku.

Początkowa dawka dobowa lowastatyny może wynosić 10 mg (dotyczy to pacjentów z łagodną lub umiarkowaną postacią hipercholesterolemii).

Dieta jest nieodłącznym elementem podczas zażywania lowastatyny. Stosowanie lowastatyny wieczorem jest skuteczniejsze niż w porze rannej (wynika to z mechanizmu działania).

Należy pamiętać, że dawka i częstość stosowania lowastatyny zależna jest od jednostki chorobowej (hipercholesterolemii, miażdżycy tętnic wieńcowych), poziomu cholesterolu LDL, cholesterolu całkowitego, stanu pacjenta, chorób i dolegliwości towarzyszących.

W zależności od wielkości dawki dobowej lowastatynę może być przyjmowana rano i wieczorem (dawki dobowe 40 mg i więcej zwykle przyjmuje się w dwóch porach dnia).

Niektóre grupy pacjentów jak: osoby z zaburzoną czynnością nerek (zależy od klirensu kreatyniny), zaburzonym przepływem żółci czy osoby przyjmujące immunosupresanty przyjmują zwykle mniejsze dawki (od 10 do 20 mg na dobę).

Dawkę lowastatyny zmniejsza się odpowiednio gdy stężenie cholesterolu całkowitego spadnie poniżej 140 mg/100 ml (3,6 mmol/l), a LDL poniżej 75 mg/100 ml (1,94 mmol). Zmiana dawki następuje zwykle po okresie 4 tygodni (nie częściej).

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 10 do 80 mg.

Wśród przeciwwskazań lowastatyny należy wymienić:

• nadwrażliwość na tę substancję czynną;
• okres ciąży i karmienia piersią;
• czynna choroba wątroby;
• podwyższony poziom aminotransferaz (3-krotnie powyżej normy);
• ciężka niewydolność nerek;
• miopatie – choroby mięśni szkieletowych;
• cholestaza – zaburzony odpływ żółci.

Należy pamiętać, że stosowanie statyn nie zwalnia z prowadzenia odpowiedniej diety ze zmniejszoną podażą cholesterolu. Podstawą do stosowania lowastatyny i innych leków z tej grupy jest podwyższony poziom cholesterolu.

Podczas stosowania tego typu substancji należy sprawdzać oprócz poziomu cholesterolu także poziom aminotransferaz (enzymów oceniających czynność wątroby). Podwyższony poziom aminotransferaz przed włączeniem lowastatyny oraz w trakcie jej przyjmowania jest sygnałem ostrzegawczym. 3-krotne przewyższenie dopuszczalnej normy aminotransferaz stanowi przeciwwskazanie do jej stosowania. Należy zachować ostrożność, jeśli lowastatyna ma być stosowana przez pacjenta z chorobą wątroby w przeszłości.

Niewydolność nerek może stanowić przeciwwskazanie do stosowania lowastatyny lub być powodem do przyjmowania jej w ograniczonych dawkach (mniejszych niż zwykle stosowane). Jeśli klirens kreatyniny wynosi poniżej 20 mg/dobę nie należy stosować lowastatyny.

Lekarz może zdecydować o czasowym przerwaniu terapii lowastatyną m.in. w ostrych chorobach zakaźnych, przy dużych zabiegach chirurgicznych, po znacznych urazach, przy zaburzeniach metabolicznych czy elektrolitowych, w chorobach endokrynologicznych, w stanach drgawkowych czy w hipotonii.

W rzadkich przypadkach stosowanie statyn miało związek z wystąpieniem IMNM (immunozależnej miopatii martwiczej).

Statyny, w tym lowastatyna, mogą prowadzić do wystąpienia objawów związanych z mięśniami, mogą być to: bóle, zwiększona tkliwość, osłabienie, wzrost kinazy kreatynowej. Są to dolegliwości świadczące o miopatii czy rabdomiolizie. Są choroby związane z rozpadem mięśni szkieletowych. Wzrost ryzyka zaburzonego funkcjonowania mięśni może być spowodowane stosowaniem niektórych leków (np. inhibitory CYP 3A4, fibratów, amiodaronu, werapamilu). Na ryzyko wystąpienia objawów mięśniowych wpływ ma również stosowana dawka statyn. Zaleca się odpowiedni dobór lowastatyny i innych leków wymienionych wyżej. Pacjenci powinni zwrócić uwagę na wszelkie objawy ze strony mięśni jak ich bóle, nadmierna wrażliwość na dotyk czy osłabione funkcjonowanie (zmniejszona siła mięśniowa). Z tego względu zaleca się sprawdzanie (także przy zmianie dawki) poziomu kinazy kreatynowej.

Nie zaleca się łączenia lowastatyny i wysokich dawek niacyny (powyżej 1 g na dobę).

U niektórych pacjentów u których wystąpiła rabdomioliza dolegliwością współistniejącą był niewydolność nerek będąca efektem cukrzycy. W tej grupie pacjentów konieczna jest dokładniejsza kontrola.

Lekarz może zalecić odstawienie statyn przez zabiegiem chirurgicznym lub gdy wymagane jest leczenie internistyczne, chirurgiczne.

Wystąpienie śródmiąższowej choroby płuc jest powodem do odstawienia statyn.

Stosowanie lowastatyny może wiązać się u niektórych pacjentów ze zmianą aktywności enzymów wątrobowych. Zmiana taka była obserwowana po kilku miesiącach przyjmowania. Wzrostowi aktywności tych enzymów nie towarzyszyła żółtaczka. Należy pamiętać, że spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia zmian aktywności enzymów.

Lowastatyna ma ograniczony wpływ na poziom lipidów, nie zaleca się jej do leczenia hipertriglicerydemii (tj. hiperlipidemii typu I, IV, V) w monoterapii.

Statyny mogą wpływać na poziom cukru we krwi i powodować hiperglikemię, co może wiązać się z wprowadzeniem odpowiednich leków hipoglikemicznych (p/cukrzycowych).

Lowastatyna nie powinna być łączona z następującymi lekami:

• inhibitory enzymu CYP 3A4 (inhibitory proterazy wirusa HIV, leki p/grzybicze jak itrakonazol czy ketokonazol; erytromycyna, klarytromycyna, telitromycyna, nefazodon);
• mibefradil (bloker kanałów wapniowych, pochodna tetralolowa).

Nie zaleca się łączenia statyn, w tym lowastatyny z sokiem grejpfrutowym lub jego przetworami. Związki zawarte w tych owocach (flawonoidy, fenylokumaryny) mogą hamować aktywność enzymu CYP 3A4 (element cytrochromu P450), co może prowadzić do zwiększenia stężenia lowastatyny poprzez spowolniony metabolizm. Efektem zwiększonego stężenia może być ryzyko miopatii czy rabdiomiolizy.

Nie zaleca się łączenia statyn z alkoholem m.in. ze względu na niekorzystny wpływ na aktywność enzymów wątrobowych i wzrost ryzyka uszkodzenia wątroby.

Działaniami niepożądanymi tego leku mogą być m.in. zawroty głowy, które mogą niekorzystnie wpłynąć na prowadzenie pojazdu lub obsługiwanie maszyn.

Przyjmowanie statyn jest przeciwwskazane w okresie ciąży.

Wśród dostępnych danych wiadome są przypadki noworodków z wadami wrodzonymi. Stosowanie lowastatyny i innych statyn może wiązać się ze zmniejszeniem poziomu prekursora biosyntezy cholesterolu (mewalonianu).

Brak informacji na temat przenikania lowastatyny i jej metabolitów do mleka matki. Wiele leków ma zdolność przenikania do mleka i okres karmienia piersią stanowi przeciwwskazanie do stosowania lowastatyny w tym okresie.

Dotychczas nie odnotowano przypadków przedawkowania. Można spodziewać się, że wystąpią nasilone skutki uboczne tego leku.

Obecne dane podają zakres przyjętej dawki 5-6 g i nie stwierdzono żadnych specyficznych objawów.

Statyny, w tym lowastatyna, należą do grupy inhibitorów reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-koenzymu A, inaczej inhibitorów reduktazy HMG-CoA, czyli substancji zmniejszających poziom lipidów.

Pod względem chemicznym lowastatyna to nieaktywny lakton hydroksykwasu, który po hydrolizie do beta-hydroksykwasu jest kompetycyjnym inhibitorem HMG-CoA – enzymu, który jest obecny na początku szlaku syntezy cholesterolu. Efektem tego działania jest spadek cholesterolu całkowitego, spadek frakcji LDL i VLDL oraz triglicerydów. Odnotowuje się wzrost frakcji HDL. Statyny blokują enzym umożliwiający przemianę HMG-CoA do mewalonianu.

Odnotowano skuteczność w przypadku różnych typów hipercholesterolemii – w tym postaci rodzinnej u pacjentów heterozygotycznych, a także w hiperlipoproteinemii, hipercholesterolemii pierwotnej z towarzyszącą cukrzycą typu I lub cukrzycą typu II.

Maksymalne stężenie jest osiągane po ok. 3.36 godzinach.

Dawka wchłonięta sięga ok. 30% wartości podanej doustnie.

Najwyższe wartości osiągała w wątrobie niż w innych narządach czy tkankach.

Lowastatyna może przenikać przez barierę krew-mózg i przez łożysko.

Związek ten jak i jego metabolity mogą wiązać się z białkami osocza (na poziomie 95% i więcej), m.in wynika to z lipofilności.

Lowastatyna ulega efektowi pierwszego przejścia, co wpływa na późniejsze stężenie ogólnoustrojowe tej substancji.

Monakolina jest określana jako prolek – ulega przemianie (hydrolizie) do beta-hydroksykwasu (zidentyfikowano 3 metabolity, są to: 6-beta-hydroksylowastatyna, 3-hydroksysolwastatyna, 6-egzometylenowa lowastatyna).

Okres półtrwania wynosi ok. 13 godzin.

10% dawki jest wydalane z moczem, 83% z kałem.

Okres półtrwania w fazie eliminacji wynosi 0,7-3 godzin dla postaci hydroksykwasu lowastatyny.