Kwas tolfenamowy, Acidum tolfenamicum - Zastosowanie, działanie, opis

Kwas tolfenamowy to niesteroidowy lek przeciwzapalny, przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Wskazaniem do stosowania kwasu tolfenamowego są ostre napady migrenowe u osób dorosłych. W 2016 roku Europejska Agencja Leków (EMA, European Medicines Agency) zatwierdziła lek w terapii  wariantu behawioralnego otępienia czołowo-skroniowego (kwas tolfenamowy jako lek sierocy).

Maksymalna dawka dobowa kwasu tolfenamowego dla osób dorosłych to 400 mg. Lek przyjmuje się w przypadku wystąpienia pierwszych symptomów ostrego napadu migreny. Jeżeli przyjęta dawka leku okaże się niewystarczająca, kolejną tabletkę można zażyć po upływie 60-120 minut. 

Nie ustalono profilu bezpieczeństwa dla dzieci i młodzieży, z tego powodu kwas tolfenamowy powinien być stosowany jedynie przez osoby dorosłe.  

Dawkowanie dla osób w podeszłym wieku powinno uwzględniać większe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Z tego względu zaleca się możliwie jak najkrótszy czas przyjmowania kwasu tolfenamowego.

Lek dawkuje się po posiłku lub w trakcie posiłku, popijając odpowiednią ilością wody.  

Kwasu tolfenamowego nie mogą stosować osoby wykazujące nadwrażliwość na tą substancję i inne leki należące do grupy niesteroidowych substancji przeciwzapalnych. Jeżeli w przeszłości wystąpiły ciężkie działania niepożądane po zażyciu NLPZ (polekowe krwawienie z przewodu pokarmowego, duszności, napady astmy, obrzęk naczynioruchowy, skórne reakcje alergiczne o dużym nasileniu) to kwas tolfenamowy nie może być stosowany. Przeciwwskazaniem do stosowania kwasu tolfenamowego są także ciężkie niewydolności organów wewnętrznych: serca, nerek, wątroby oraz wrzody i krwotoki z przewodu pokarmowego.

Leku nie można stosować u osób poniżej 18 roku życia i kobiet w III trymestrze ciąży. 

Stosując kwas tolfenamowy u astmatyków należy zachować szczególną ostrożność. Jednym z działań niepożądanych leku jest wywoływanie skurczu oskrzeli, do którego są szczególnie predysponowane osoby z astmą czynną lub w wywiadzie. 

Pacjenci z zaburzeniami pracy nerek oraz osoby przyjmujące leki moczopędne są  narażeni na większe ryzyko uszkodzenia nerek podczas terapii kwasem tolfenamowym. 

Osoby cierpiące na niewydolność mięśnia sercowego, obrzęki i nadciśnienie tętnicze są narażone na nasilenie tych zaburzeń pod wpływem stosowania kwasu tolfenamowego. 

Jednym z działań niepożądanych kwasu tolfenamowego jest jego szkodliwy wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Lek może doprowadzić do perforacji i owrzodzeń w obrębie przewodu pokarmowego oraz wywoływać krwawienia. Kontroli pod kątem ewentualnego uszkodzenia błony śluzowej żołądka i jelit powinny być poddawane osoby z historią owrzodzeń w wywiadzie oraz pacjenci w podeszłym wieku i osoby równocześnie przyjmujące inny lek z grupy NLPZ. Wszelkie niepokojące objawy, takie jak bóle w nadbrzuszu czy smoliste stolce muszą być zgłaszane lekarzowi prowadzącemu. Czasami jednak dochodzi do perforacji błony śluzowej przewodu pokarmowego bez wcześniejszych zwiastunów uszkodzenia.  Przy stosowaniu wysokich dawek kwasu tolfenamowego wskazane jest podawanie leków osłonowych (inhibitory pompy protonowej). 

Ze względu na szkodliwy wpływ kwasu tolfenamowego na przewód pokarmowy, należy zachować ostrożność przy terapii łączonej leku z kwasem acetylosalicylowym, lekami przeciwzakrzepowymi, sterydami ogólnymi, selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny.

Pacjenci cierpiący na wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Leśniowskiego-Crohna, toczeń rumieniowaty układowy i mieszaną chorobę tkanki łącznej muszą zachować ostrożność podczas terapii lekiem. Kwas tolfenamowy może zaostrzać objawy chorób bądź też zwiększać ryzyko powikłań tych chorób ( między innymi wystąpienie jałowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych). 

Pojawienie się zmian na skórze podczas leczenia kwasem tolfenamowym jest wskazaniem do przerwania stosowania leku. Kwas tolfenamowy może stać się przyczyną wystąpienia poważnych reakcji skórnych, zagrażających życiu. 

Przyjęcie kwasu tolfenamowego wraz z posiłkiem bogatym w tłuszcz zwiększa stężenie maksymalne leku w surowicy krwi niemal o połowę (wzrost C_max o 44%). 

Podczas kuracji kwasem tolfenamowym nie zaleca się picia alkoholu. Alkohol nasila szkodliwy wpływ leku na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Połączenie kwasu tolfenamowego i alkoholu zwiększa ryzyko owrzodzeń żołądka i jelit, perforacji oraz krwawień z przewodu pokarmowego. 

Kwas tolfenamowy może wywoływać działania niepożądane które ograniczają zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych, w tym samochodów. Są to między innymi: bóle i zawroty głowy, uczucie senności, astenia (przewlekłe zmęczenie) i zaburzenia widzenia. Należy wówczas zachować szczególną ostrożność. 

Kwas tolfenamowy może powodować reakcje nadwrażliwości na światło, jest to jednak bardzo rzadko występujące działanie (<1/10 000).

Lek może powodować cytrynowe zabarwienie moczu. Dodatkowo badania moczu mogą ujawnić obecność krwi w moczu. 

Kwas tolfenamowy zwiększa stężenie kreatyniny w surowicy oraz enzymów wątrobowych (ALAT i ASPAT) i bilirubiny we krwi.

Kwas tolfenamowy zmniejsza skuteczność terapeutyczną olejku rycynowego.

Kwas tolfenamowy jest przeciwwskazany w trzecim trymestrze ciąży. Stosowanie leku w tym okresie może wpływać na czynność skurczową macicy i proces krzepnięcia krwi, co powoduje zaburzenia w przebiegu porodu. Dodatkowo matka i dziecko są narażeni na zaburzenia ze strony układu oddechowego, układu krążenia, zaburzenia czynności nerek. Kwas tolfenamowy może powodować małowodzie (zmniejszenie ilości płynu owodniowego poniżej przyjętej normy). 

Nie zaleca się stosowania kwasu tolfenamowego w I i II trymestrze ciąży. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały zwiększoną ilość poronień oraz wzrost ilości wad wrodzonych (między innymi wady serca i defekty ściany brzusznej). 

Kwas tolfenamowy, podobnie jak inne związki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, przenika do mleka. Stosowanie leku powinno odbywać się w razie konieczności, gdy korzyści odnoszone przez matkę przewyższają występujące ryzyko dla karmionego dziecka.

Nie zaleca się stosowania kwasu tolfenamowego przez kobiety planujące ciążę. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały zwiększoną ilość poronień (utrata zarodków przed i po zagnieżdżeniu w macicy).

Po przedawkowaniu kwasu tolfenamowego pacjent może odczuwać dolegliwości żołądkowo-jelitowe (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunkę). Opisywano uczucie nadmiernego pobudzenia i dezorientacji, lub przeciwnie - senności. Objawy towarzyszące przyjęciu zbyt dużej dawki leku to bóle i zawroty głowy, szumy w uszach, mogą pojawić się drgawki. Do najpoważniejszych powikłań po przedawkowaniu kwasu tolfenamowego należą polekowe uszkodzenie wątroby i uszkodzenie nerek prowadzące do ich niewydolności. 

Kwas tolfenamowy należy do grupy NLPZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Mechanizm działania leku polega na zahamowaniu syntezy prostaglandyn oraz blokowaniu receptorów dla prostaglandyn. Kwas tolfenamowy, podobnie jak inne leki z grupy NLPZ hamują działanie cyklooksygenazy, w tym wypadku jest to hamowanie cyklooksygenazy  COX-1 i COX-2. Wykazano, że lek wpływa na proces chemotaksji leukotrienu B4 w ludzkich leukocytach polimorfojądrowych, blokując go. 

Kwas tolfenamowy wchłania się szybko z przewodu pokarmowego. Czas potrzebny do osiągnięcia stężenia maksymalnego leku wynosi około 0,94-2,04 godziny. Wartość średniego stężenia maksymalnego dla kwasu tolfenamowego wynosi 11,1 mcg / ml, natomiast biodostępność około 75% podanej dawki. 

Kwas tolfenamowy niemal w 100% wiąże się z białkami osocza krwi. Objętość dystrybucji dla leku waha się w granicach 1,79-3,2 l/kg. Klirens kwasu tolfenamowego  to 0,142-0,175 lh / kg.

Kwas tolfenamowy ulega mechanizmowi pierwszego przejścia przez wątrobę. Oznacza to, że lek jest wchłaniany z jelit i trafia żyłą wrotną do wątroby gdzie zachodzą reakcje metaboliczne z udziałem kwasu tolfenamowego. Do tej pory zidentyfikowano pięć metabolitów leku, które powstają w wyniku reakcji utleniania, hydroksylacji i metylacji m.in. kwas N-(2-hydroksymetylo-3-chlorofenylo)-antranilowy i kwas N-(2-hydroksymetylo-3-chloro-4-hydroksyfenylo)-antranilowy.

Okres półrwania kwasu tolfenamowego w osoczu wynosi 120 minut. Lek jest eliminowany przez nerki wraz z moczem (ponad 90% dawki) oraz z kałem. W moczu znajdują się głównie produkty przemian metabolicznych kwasu tolfenamowego sprzężone z kwasem glukuronowym.