Kwas mykofenolowy, Acidum mycophenolicum - Zastosowanie, działanie, opis

Kwas mykofenolowy to lek o działaniu immunosupresyjnym oraz cytostatycznym. Jest stosowany jest w celu zminimalizowania ryzyka odrzucenia allogenicznego przeszczepu nerek u pacjentów dorosłych. Kwas mykofenolowy podaje się w terapii łączonej ze sterydem i inhibitorem kalcyneuryny (takrolimus, cyklosporyna).

Kwas mykofenolowy stosuje się doustnie. Maksymalna dawka dobowa stosowana u osób dorosłych wynosi 2 gramy kwasu mykofenolowego. Nie ustalono profilu bezpieczeństwa leku dla dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. 

Terapia kwasem mykofenolowym musi zostać rozpoczęta w ciągu 3 dni po przeszczepie nerki.

Zaburzenia pracy wątroby, nawet w stopniu ciężkim nie są wskazaniem do modyfikacji dawkowania leku. 

Kwasu mykofenolowego nie mogą stosować osoby wykazujące nadwrażliwość na tę substancję czynną. Lek jest przeciwwskazany w okresie ciąży i karmienia piersią. Rozpoczęcie terapii kwasem mykofenolowym zawsze musi być poprzedzone wykonaniem testu ciążowego przez pacjentkę. Kwas mykofenolowy nie może być przyjmowany przez kobiety nie stosujące metod skutecznej antykoncepcji. 

Nie należy stosować kwasu mykofenolowego u pacjentów cierpiących na dziedziczny niedobór fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej, który jest charakterystyczny między innymi dla zespołu Lescha-Nyhana i Kelly'ego-Seegmillera.

W razie kontaktu rozkruszonej tabletki kwasu mykofenolowego ze skórą bądź błoną śluzową, konieczne jest przemycie jej wodą z mydłem. Kwas mykofenolowy ma działanie teratogenne, stąd zalecane są szczególne środki ostrożności.

Podczas terapii kwasem mykofenolowym należy unikać promieni słonecznych. W tym celu wskazane jest używanie filtrów UV oraz zasłanianie ciała odzieżą ochronną. Kwas mykofenolowy w połączeniu z innymi lekami o działaniu immunosupresyjnym zwiększa ryzyko raka skóry. 

Leczenie kwasem mykofenolowym predysponuje do wystąpienia zakażeń (bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych, pierwotniakowych). Zakażenia mogą stać się przyczyną wystąpienia posocznicy. Wszelkie objawy zakażeń, między innymi pojawiająca się gorączka i dreszcze powinny być zgłaszane lekarzowi prowadzącemu. W trakcie leczenia kwasem mykofenolowym wskazane jest zaszczepienie pacjenta na wirusa grypy. Nie zalecane są szczepienia żywymi szczepionkami.

Kwas mykofenolowy może powodować zmiany w obrębie układu oddechowego. Opisywano przypadki rozstrzenia oskrzeli, a także śródmiąższowej choroby płuc. Objawy takie jak duszności, ból w klatce piersiowej, kaszel są wskazaniem do szybkiego kontaktu z lekarzem prowadzącym. 

Podczas terapii kwasem mykofenolowym konieczne są regularne badania krwi. Morfologia musi być wykonywana raz na siedem dni podczas pierwszych 30 dni terapii, po tym okresie - dwa razy w miesiącu aż do zakończenia 3 miesięcy leczenia. Po tym czasie badanie morfologiczne musi być wykonywane co miesiąc. Kwas mykofenolowy może wywoływać zaburzenia krwi i układu chłonnego, w tym stać się przyczyną leukopenii, trombocytopenii i niedokrwistości oraz schorzenia PRCA (pure red cell aplasia). 

Po zakończeniu terapii kwasem mykofenolowym, pacjenci przez 3 miesiące nie powinni oddawać nasienia do banku spermy. Zarówno kobiety jak i mężczyźni nie powinni oddawać krwi w trakcie terapii kwasem mykofenolowym oraz 6 tygodni po przyjęciu ostatniej dawki leku. 

Nie zaleca się jednoczesnego stosowania kwasu mykofenolowego oraz azatiopryny. Azatiopryna podobnie jak kwas mykofenolowy jest lekiem immunosupresyjnym i cytostatycznym. Nie ustalono bezpieczeństwa równoległej terapii tymi lekami. 

Podczas leczenia kwasem mykofenolowym nie należy szczepić się żywymi szczepionkami atenuowanymi.

Kwas mykofenolowy należy przyjmować na pusty żołądek. Najlepiej trzymać się schematu: godzinę przed posiłkiem, lub dwie godziny po spożytym posiłku.

Brak jest badań opisujących wpływ kwasu mykofenolowego na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych. Z dostępnych danych wynika, że istnieje małe prawdopodobieństwo negatywnego wpływu kwasu mykofenolowego na prowadzenie samochodu. 

Kwas mykofenolowy zmniejsza tempo wydalania olejku goździkowego, eukaliptusowego oraz z nasion wiesiołka co może powodować wyższe stężenie tych olejków w surowicy krwi.

Kwas mykofenolowy może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Lek powodował wady serca u dziecka, rozszczep warg i podniebienia, hipoplazję żuchwy, brak ucha zewnętrznego i środkowego lub zniekształcenia małżowiny usznej. Kwas mykofenolowy zwiększa ryzyko poronień. W badaniach z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych pojawiały się przypadki braku kości czaszki płodu oraz braku oczu płodu po podaniu wysokich dawek leku. 

Podczas terapii kwasem mykofenolowym należy stosować skuteczne sposoby antykoncepcji. Zalecana jest kontynuacja antykoncepcji przez okres 6 tygodni od zakończenia leczenia przez pacjentki, które brały kwas mykofenolowy oraz 13 tygodni przez mężczyzn poddawanych terapii lekiem. 

Kwas mykofenolowy jest przeciwwskazany podczas karmienia piersią. Nie wiadomo czy lek przenika do mleka kobiecego, jednak ze względu na możliwe działania niepożądane u dziecka nie można stosować leku karmiąc. 

Brak jest badań opisujących wpływ kwasu mykofenolowego na płodność u ludzi. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały szkodliwego wpływu na procesy reprodukcyjne. 

Głównymi objawami po przedawkowaniu kwasu mykofenolowego są zaburzenia krwi i układu chłonnego. Może pojawić się posocznica, której objawami są dreszcze, wzrost temperatury ciała, zaburzenia świadomości. 

Mechanizm działania kwasu mykofenolowego polega na hamowaniu dehydrogenazy inozynomonofosforanowej, określanej skrótem IMPDH (Inosine-5′-monophosphate dehydrogenase). IMPDH jest enzymem biorącym udział w syntezie nukleotydów purynowych. Dehydrogenaza inozynomonofosforanowa katalizuje reakcję przemiany monofosforanu inozyny (IMP) do cząsteczki monofosforanu ksantyny (XMP), a finalnie do monofosforanu guanozyny (GMP). Kwas mykofenolowy blokuje działanie IMPDH w sposób selektywny i odwracalny. Lek działa cytostatycznie, szczególnie silnie oddziałując na limfocyty T i limfocyty B poprzez hamowanie ich proliferacji (namnażania się). Dodatkowo ma właściwości immunosupresyjne, poprzez blokowanie przemieszczania się limfocytów do miejsc objętych stanem zapalnym. U podstaw tego działania leży zdolność do spowalniania przez kwas mykofenolowy reakcji glikozylacji limfocytów i monocytów. Lek powstrzymuje produkcję przeciwciał przez limfocyty B. 

Biodostępność kwasu mykofenolowego po podaniu doustnym waha się w granicach 70-95 % podanej dawki leku.

Kwas mykofenolowy wiąże się z białkami osocza w ponad 98%. Objętość dystrybucji leku to 54 ± 25 L. 

Przemiany metaboliczne kwasu mykofenolowego zachodzą przy udziale transferazy glukuronylowej. Powstające metabolity to przede wszystkim glukuronian fenolowy oraz glukuronid kwasu mykofenolowego określany skrótem MPAG. MPAG jest nieaktywny biologicznie.

Okres półtrwania kwasu mykofenolowego w fazie eliminacji jest określany jako 8-16 godzin.