Kwas mykofenolowy, Acidum mycophenolicum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o kwasie mykofenolowym

Rok wprowadzenia na rynek
1995
Substancje aktywne
kwas mykofenolowy, mykofenolan mofetylu, mykofenolan sodu
Działanie kwasu mykofenolowego
immunosupresyjne (zmniejsza odporność), przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
Postacie kwasu mykofenolowego
tabletki dojelitowe
Układy narządowe
układ immunologiczny (odpornościowy), układ krwiotwórczy i krew, układ moczowy
Specjalności medyczne
Onkologia kliniczna, Transplantologia kliniczna, Urologia
Rys historyczny kwasu mykofenolowego

Kwas mykofenolowy został wprowadzony do lecznictwa po decyzji zatwierdzającej Swissmedic (The Swiss Agency for Therapeutic Products) w 1995 roku. Podmiotem odpowiedzialnym była firma Roche Pharma Schweiz. W 2002 roku kwas mykofenolowy firmy Novartis Pharma Schweiz został zaaprobowany przez Swissmedic. W 2005 roku decyzję potwierdzającą wprowadzenie kwasu mykofenolowego na rynek amerykański wydała agencja  United States FDA (Agencja Żywności i Leków). W 2008 roku lek został zatwierdzony przez FDA China. Podmiotem odpowiedzialnym była firma Novartis.

Wzór sumaryczny kwasu mykofenolowego

C17H20O6

Spis treści

Wskazania do stosowania kwasu mykofenolowego

Kwas mykofenolowy to lek o działaniu immunosupresyjnym oraz cytostatycznym. Jest stosowany jest w celu zminimalizowania ryzyka odrzucenia allogenicznego przeszczepu nerek u pacjentów dorosłych. Kwas mykofenolowy podaje się w terapii łączonej ze sterydem i inhibitorem kalcyneuryny (takrolimus, cyklosporyna).

Dawkowanie kwasu mykofenolowego

Kwas mykofenolowy stosuje się doustnie. Maksymalna dawka dobowa stosowana u osób dorosłych wynosi 2 gramy kwasu mykofenolowego. Nie ustalono profilu bezpieczeństwa leku dla dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. 

Terapia kwasem mykofenolowym musi zostać rozpoczęta w ciągu 3 dni po przeszczepie nerki.

Zaburzenia pracy wątroby, nawet w stopniu ciężkim nie są wskazaniem do modyfikacji dawkowania leku. 

Przeciwskazania do stosowania kwasu mykofenolowego

Kwasu mykofenolowego nie mogą stosować osoby wykazujące nadwrażliwość na tę substancję czynną. Lek jest przeciwwskazany w okresie ciąży i karmienia piersią. Rozpoczęcie terapii kwasem mykofenolowym zawsze musi być poprzedzone wykonaniem testu ciążowego przez pacjentkę. Kwas mykofenolowy nie może być przyjmowany przez kobiety nie stosujące metod skutecznej antykoncepcji. 

Nie należy stosować kwasu mykofenolowego u pacjentów cierpiących na dziedziczny niedobór fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej, który jest charakterystyczny między innymi dla zespołu Lescha-Nyhana i Kelly'ego-Seegmillera.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania kwasu mykofenolowego

W razie kontaktu rozkruszonej tabletki kwasu mykofenolowego ze skórą bądź błoną śluzową, konieczne jest przemycie jej wodą z mydłem. Kwas mykofenolowy ma działanie teratogenne, stąd zalecane są szczególne środki ostrożności.

Podczas terapii kwasem mykofenolowym należy unikać promieni słonecznych. W tym celu wskazane jest używanie filtrów UV oraz zasłanianie ciała odzieżą ochronną. Kwas mykofenolowy w połączeniu z innymi lekami o działaniu immunosupresyjnym zwiększa ryzyko raka skóry. 

Leczenie kwasem mykofenolowym predysponuje do wystąpienia zakażeń (bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych, pierwotniakowych). Zakażenia mogą stać się przyczyną wystąpienia posocznicy. Wszelkie objawy zakażeń, między innymi pojawiająca się gorączka i dreszcze powinny być zgłaszane lekarzowi prowadzącemu. W trakcie leczenia kwasem mykofenolowym wskazane jest zaszczepienie pacjenta na wirusa grypy. Nie zalecane są szczepienia żywymi szczepionkami.

Kwas mykofenolowy może powodować zmiany w obrębie układu oddechowego. Opisywano przypadki rozstrzenia oskrzeli, a także śródmiąższowej choroby płuc. Objawy takie jak duszności, ból w klatce piersiowej, kaszel są wskazaniem do szybkiego kontaktu z lekarzem prowadzącym. 

Podczas terapii kwasem mykofenolowym konieczne są regularne badania krwi. Morfologia musi być wykonywana raz na siedem dni podczas pierwszych 30 dni terapii, po tym okresie - dwa razy w miesiącu aż do zakończenia 3 miesięcy leczenia. Po tym czasie badanie morfologiczne musi być wykonywane co miesiąc. Kwas mykofenolowy może wywoływać zaburzenia krwi i układu chłonnego, w tym stać się przyczyną leukopenii, trombocytopenii i niedokrwistości oraz schorzenia PRCA (pure red cell aplasia). 

Po zakończeniu terapii kwasem mykofenolowym, pacjenci przez 3 miesiące nie powinni oddawać nasienia do banku spermy. Zarówno kobiety jak i mężczyźni nie powinni oddawać krwi w trakcie terapii kwasem mykofenolowym oraz 6 tygodni po przyjęciu ostatniej dawki leku. 

Przeciwwskazania kwasu mykofenolowego do łączenia z innymi substancjami czynnymi

Nie zaleca się jednoczesnego stosowania kwasu mykofenolowego oraz azatiopryny. Azatiopryna podobnie jak kwas mykofenolowy jest lekiem immunosupresyjnym i cytostatycznym. Nie ustalono bezpieczeństwa równoległej terapii tymi lekami. 

Podczas leczenia kwasem mykofenolowym nie należy szczepić się żywymi szczepionkami atenuowanymi.

Interakcje kwasu mykofenolowego z innymi substancjami czynnymi

zmniejszenie tempa eliminacji leków przy terapii łączonej z kwasem mykofenolowym
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Abakawir (Abacavir) nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
Digoksyna (Digoxin) glikozydy nasercowe
Doksepina (Doxepin) TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Ketamina (Ketamine) substancje do znieczulenia ogólnego, anestetyki - INNE
Lewofloksacyna (Levofloxacin) fluorochinolony
Memantyna (Memantine) antagoniści receptora NMDA
Metoklopramid (Metoclopramide) prokinetyki o zróżnicowanym mechanizmie działania
Inozyny pranobeks (Inosine pranobex) inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy
Pyrantel (Pyrantel) substancje przeciwpasożytnicze do użytku ogólnego
Witamina E (Tokoferol, tokoferyl) (Tocopherol) witamina E i jej pochodne
Wankomycyna (Vancomycin) antybiotyki glikopeptydowe
Warfaryna (Warfarin) leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
zwiększone ryzyko działań niepożądanych
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Abatacept (Abatacept) przeciwciała monoklonalne - immunosupresyjne
Adalimumab (Adalimumab) przeciwciała monoklonalne - immunosupresyjne
Azatiopryna (Azathioprine) inne leki immunosupresyjne
Betametazon (Betamethasone) glikokortykosteroidy
Bleomycyna (Bleomycin) antybiotyki cytostatyczne
Budezonid (Budesonide) glikokortykosteroidy
Detreomycyna (Chloramfenikol) (Chloramphenicol) antybiotyki - INNE
Cisplatyna (Cisplatin) inne leki przeciwnowotworowe
Deksametazon (Dexamethasone) glikokortykosteroidy
Fluorometolon (Fluorometholone) glikokortykosteroidy
Fluorouracyl (Fluorouracil) antymetabolity pirymidyny
Flutikazon (Fluticasone) glikokortykosteroidy
Hydrokortyzon (Hydrocortisone) glikokortykosteroidy
Kolchicyna (Colchicine) substancje niewpływające na metabolizm kwasu moczowego (przeciw dnie moczanowej)
Mometazon (Mometasone) glikokortykosteroidy
Prednizolon (Prednisolone) glikokortykosteroidy
Prednizon (Prednisone) glikokortykosteroidy
Topotekan (Topotecan) inne leki przeciwnowotworowe
wzrost ryzyka krwawień
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol) leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
zmniejszone tempo eliminacji kwasu mykofenolowego, zwiększone stężenie w surowicy krwi
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Aceklofenak (Aceclofenac) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Acemetacyna (Acemetacin) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Akarboza (Acarbose) doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory alfa-glukozydazy
Allopurynol (Allopurinol) substancje hamujące syntezę kwasu moczowego - inhibitory oksydazy ksantynowej
Alprazolam (Alprazolam) BZD - benzodiazepiny
Amantadyna (Amantadine) antagoniści receptora NMDA
Amfoterycyna B (Amphotericin b) antybiotyki przeciwgrzybicze
Amikacyna (Amikacin) aminoglikozydy
Ampicylina (Ampicillin) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Baklofen (Baclofen) leki zwiotczające mięśnie o działaniu ośrodkowym o zróżnicowanym mechanizmie działania
Bromazepam (Bromazepam) BZD - benzodiazepiny
Buspiron (Buspirone) leki przeciwlękowe wpływające na przekaźnictwo serotoninergiczne
Cefadroksyl (Cefadroxil) cefalosporyny I generacji
Cefaklor (Cefaclor) cefalosporyny II generacji
Celekoksyb (Celecoxibum) NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby
Cilostazol (Cilostazol) leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Ciprofloksacyna (Ciprofloxacin) fluorochinolony
Deksibuprofen (Dexibuprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Deksketoprofen (Dexketoprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Dekstran (Dextran) substytuty osocza
Desmopresyna (Desmopressin) wazopresyna i analogi
Diazepam (Diazepam) BZD - benzodiazepiny
Doksycyklina (Doxycycline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Enalapril (Enalapril) inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI
Fosfomycyna (Fosfomycin) antybiotyki - INNE
Furosemid (Furosemide) leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Gentamycyna (Gentamicin) aminoglikozydy
Glipizyd (Glipizide) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Ibuprofen (Ibuprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ketoprofen (Ketoprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Klobazam (Clobazam) BZD - benzodiazepiny
Klonazepam (Clonazepam) leki przeciwpadaczkowe - analogi GABA
Klozapina (Clozapine) neuroleptyki atypowe
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid) leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Kwas foliowy (Witamina B9) (Folic acid) witaminy z grupy B
Lizynopryl (Lisinopril) inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI
Lorazepam (Lorazepam) BZD - benzodiazepiny
Lornoksykam (Lornoxicam) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Mesalazyna (Mesalazine) pochodne kwasu aminosalicylowego
Metamizol (Metamizole) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Metoprolol (Metoprolol) antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Naproksen (Naproxen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Neomycyna (Neomycin) aminoglikozydy
Oksazepam (Oxazepam) BZD - benzodiazepiny
Pantoprazol (Pantoprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Peryndopryl (Perindopril) inhibitory konwertazy angiotensyny - ACEI
Piracetam (Piracetam) substancje psychostymulujące i nootropowe
Piroksykam (Piroxicam) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Pregabalina (Pregabalin) leki przeciwpadaczkowe - analogi GABA
Propranolol (Propranolol) antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Tiklopidyna (Ticlopidine) leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Tobramycyna (Tobramycin) aminoglikozydy
Tramadol agoniści receptora opioidowego
Węglan litu (Lithium carbonate) neuroleptyki atypowe
Diklofenak (Diclofenac) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Acyklowir (Acyclovir) przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy
Haloperidol (Haloperidol) neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu
zwiększenie eliminacji kwasu mykofenolowego, niższe stężenie leku w surowicy krwi
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Acetazolamid (Acetazolamide) inhibitory anhydrazy węglanowej
Eplerenon (Eplerenone) leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Indapamid (Indapamide) sulfonamidy
Spironolakton (Spironolactone) leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Tetracyklina (Tetracyline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Torasemid (Torasemide) leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Testosteron (Testosterone) testosteron i pochodne
zmniejszenie tempa metabolizmu kwasu mykofenolowego
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Amitryptylina (Amitriptyline) TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Atazanawir (Atazanavir) inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy
zmniejszona wchłanialność kwasu mykofenolowego po podaniu doustnym
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Dekslanzoprazol (Dexlansoprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Esomeprazol (Esomeprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Węglan wapnia (Calcium carbonate) związki wapnia
nasilenie metabolizmu kwasu mykofenolowego
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Karbamazepina (Carbamazepine) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe
Lamotrygina (Lamotrigine) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
nasilenie efektu immunosupresyjnego
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Cyklosporyna (Cyclosporine) inhibitory kalcyneuryny
zmniejszenie stężenia leków w surowicy krwi
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Drospirenon (Drospirenone) progestageny

Interakcje kwasu mykofenolowego z pożywieniem

Kwas mykofenolowy należy przyjmować na pusty żołądek. Najlepiej trzymać się schematu: godzinę przed posiłkiem, lub dwie godziny po spożytym posiłku.

Wpływ kwasu mykofenolowego na prowadzenie pojazdów

Brak jest badań opisujących wpływ kwasu mykofenolowego na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych. Z dostępnych danych wynika, że istnieje małe prawdopodobieństwo negatywnego wpływu kwasu mykofenolowego na prowadzenie samochodu. 

Inne rodzaje interakcji

Kwas mykofenolowy zmniejsza tempo wydalania olejku goździkowego, eukaliptusowego oraz z nasion wiesiołka co może powodować wyższe stężenie tych olejków w surowicy krwi.

Wpływ kwasu mykofenolowego na ciążę

Kwas mykofenolowy może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Lek powodował wady serca u dziecka, rozszczep warg i podniebienia, hipoplazję żuchwy, brak ucha zewnętrznego i środkowego lub zniekształcenia małżowiny usznej. Kwas mykofenolowy zwiększa ryzyko poronień. W badaniach z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych pojawiały się przypadki braku kości czaszki płodu oraz braku oczu płodu po podaniu wysokich dawek leku. 

Podczas terapii kwasem mykofenolowym należy stosować skuteczne sposoby antykoncepcji. Zalecana jest kontynuacja antykoncepcji przez okres 6 tygodni od zakończenia leczenia przez pacjentki, które brały kwas mykofenolowy oraz 13 tygodni przez mężczyzn poddawanych terapii lekiem. 

Wpływ kwasu mykofenolowego na laktację

Kwas mykofenolowy jest przeciwwskazany podczas karmienia piersią. Nie wiadomo czy lek przenika do mleka kobiecego, jednak ze względu na możliwe działania niepożądane u dziecka nie można stosować leku karmiąc. 

Wpływ kwasu mykofenolowego na płodność

Brak jest badań opisujących wpływ kwasu mykofenolowego na płodność u ludzi. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych nie wykazały szkodliwego wpływu na procesy reprodukcyjne. 

Skutki uboczne

biegunka
zakażenia wirusowe
zakażenia grzybicze
zakażenia bakteryjne
leukopenia
wzdęcie brzucha
zapalenie płuc
zaparcie
trombocytopenia
wymioty
zapalenie żołądka
zmęczenie
zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi
ból brzucha
gorączka
zakażenia górnych dróg oddechowych
niedokrwistość
nudności
ból głowy
niestrawność
kaszel
wiatry
ostra martwica kanalików nerkowych
hipofosfatemia
Hiperlipidemia
bezsenność
posocznica
Ból pleców
obrzęk kończyn
osłabienie
objawy grypopodobne
brodawczak skóry
rak podstawnokomórkowy
torbiele limfatyczne
ból
refluks żołądkowo-przełykowy
zapalenie otrzewnej
Krwotok z przewodu pokarmowego
odbarwienie języka
mięsaki (Kaposiego i inne)
choroby limfoproliferacyjne
powiększenie węzłów chłonnych
przekrwienie płuc
tachykardia
cuchnący oddech
cukrzyca
drżenie
hipercholesterolemia
impotencja
krwiomocz
limfopenia
łysienie
nieostre widzenie
nietypowe sny
pragnienie
skurcze mięśni
suchość błony śluzowej jamy ustnej
obrzęk płuc
zapalenie spojówek
zapalenie stawów
zapalenie trzustki
neutropenia
jadłowstręt
urazy
urojenia
zapalenie przełyku
odbijanie
dreszcze
przerost dziąseł
niedrożność jelit

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Objawy przedawkowania kwasu mykofenolowego

Głównymi objawami po przedawkowaniu kwasu mykofenolowego są zaburzenia krwi i układu chłonnego. Może pojawić się posocznica, której objawami są dreszcze, wzrost temperatury ciała, zaburzenia świadomości. 

Mechanizm działania kwasu mykofenolowego

Mechanizm działania kwasu mykofenolowego polega na hamowaniu dehydrogenazy inozynomonofosforanowej, określanej skrótem IMPDH (Inosine-5′-monophosphate dehydrogenase). IMPDH jest enzymem biorącym udział w syntezie nukleotydów purynowych. Dehydrogenaza inozynomonofosforanowa katalizuje reakcję przemiany monofosforanu inozyny (IMP) do cząsteczki monofosforanu ksantyny (XMP), a finalnie do monofosforanu guanozyny (GMP). Kwas mykofenolowy blokuje działanie IMPDH w sposób selektywny i odwracalny. Lek działa cytostatycznie, szczególnie silnie oddziałując na limfocyty T i limfocyty B poprzez hamowanie ich proliferacji (namnażania się). Dodatkowo ma właściwości immunosupresyjne, poprzez blokowanie przemieszczania się limfocytów do miejsc objętych stanem zapalnym. U podstaw tego działania leży zdolność do spowalniania przez kwas mykofenolowy reakcji glikozylacji limfocytów i monocytów. Lek powstrzymuje produkcję przeciwciał przez limfocyty B. 

Wchłanianie kwasu mykofenolowego

Biodostępność kwasu mykofenolowego po podaniu doustnym waha się w granicach 70-95 % podanej dawki leku.

Dystrybucja kwasu mykofenolowego

Kwas mykofenolowy wiąże się z białkami osocza w ponad 98%. Objętość dystrybucji leku to 54 ± 25 L. 

Metabolizm kwasu mykofenolowego

Przemiany metaboliczne kwasu mykofenolowego zachodzą przy udziale transferazy glukuronylowej. Powstające metabolity to przede wszystkim glukuronian fenolowy oraz glukuronid kwasu mykofenolowego określany skrótem MPAG. MPAG jest nieaktywny biologicznie.

Wydalanie kwasu mykofenolowego

Okres półtrwania kwasu mykofenolowego w fazie eliminacji jest określany jako 8-16 godzin.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.