Glukonian żelaza, Ferrum gluconicum - Zastosowanie, działanie, opis

Glukonian żelaza jest substancją stosowaną w niedoborach żelaza związanych:

• z utratą krwi (zabiegi operacyjne, urazy, przewlekłe krwawienia, dializy, u kobiet w wieku rozrodczym - obfite miesiączki);
• w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na żelazo (ciąża i karmienie piersią, intensywny wzrost u dzieci);
• z zaburzeniem wchłaniania (zespół złego wchłaniania, biegunki, resekcja żołądka);
• z dietą ubogą w produkty zawierające żelazo.

Glukonian żelaza podaje się doustnie w dawkach podzielonych, w trakcie lub po posiłku. Dawkowanie uzależnione jest wieku, masy ciała, rodzaju schorzenia. Pełny efekt terapeutyczny uzyskuje się po długotrwałym i regularnym stosowaniu. Dawki zwykle stosowane kształtują się między 60 a 120 mg.

Przeciwskazaniami do stosowania glukonianu żelaza są:

• nadwrażliwość na substancję czynną;
• choroby krwi (niedokrwistość hemolityczna, homosyderoza - nieprawidłowe odkładanie się żelaza w tkankach, hemochromatoza - nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego).

Ponadto innymi przeciwskazaniami są zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, podawanie żelaza w postaci preparatów pozajelitowych, wielokrotne transfuzje krwi, choroby rozrostowe (grupa nowotworów) i marskość wątroby oraz zaburzenia działania enzymów wątrobowych w syntezie hemu (porfirie skórne późne).

Glukonian żelaza podawany w postaci tabletek doustnych bardzo często powoduje czarne zabarwienie stolców (obecność niewchłoniętego żelaza). Nie wpływa to na skuteczność leczenia.

Należy zachować szczególne środki ostrożności podczas stosowania leku u dzieci i młodzieży, w przypadku zaburzeń czynnościowych wątroby, chorób nerek, stanów zapalnych jelit, czynnej choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. U osób starszych należy odpowiednio dobrać dawkę leku, aby zminimalizować pojawienie się działań niepożądanych. 

Co jest bardzo istotne przed rozpoczęciem leczenia glukonianem żelaza należy wykluczyć inne przyczyny niedoboru żelaza.

Nie należy stosować glukonianu żelaza jednocześnie z kawą, herbatą, produktami mlecznymi, produktami wysokobłonnikowymi, zawierającymi w swoim składzie szczawiany, fosforany, węglany. Produkty te zmniejszają wchłanianie żelaza. Należy zachować odpowiednią przerwę.

Glukonian żelaza nie wpływa na prowadzenie pojazdów oraz na zdolność obsługiwania maszyn.

Cholestyramina, sole wapnia i bizmutu, wyciągi z trzustki zmniejszają wchłanianie glukonianu żelaza z przewodu pokarmowego.

Glukonian żelaza jest wskazany w przypadku anemii w II i III trymestrze ciąży, jednak wymaga badań oceniających morfologię krwi, aby ustalić odpowiednią dawkę. Nadmiar glukonianu żelaza może być szkodliwy dla płodu. Zalecana dawka to 26 mg żelaza na dobę.

W okresie laktacji, w przypadku anemii zalecane jest podawanie glukonianu żelaza w odpowiedniej dawce (26 mg na dobę). Nadmiar leku może być szkodliwy dla dzieci karmionych piersią.

Objawami przedawkowania żelaza są biegunka (smoliste stolce), bóle brzucha, gwałtowne wymioty (czarna treść żołądkowa), senność i bladość.  W takich przypadkach zalecane jest płukanie żołądka oraz zachowanie równowagi elektrolitowej. W przypadku kilkumiesięcznego podawania glukonianu żelaza istotna jest kontrola parametrów krwi, aby w odpowiednim momencie zakończyć leczenie, gdyż długotrwałe stosowanie leku może prowadzić do odkładania żelaza w tkankach.

 Żelazo jest składnikiem hemoglobiny i mioglobiny (białka przenoszące i magazynujące tlen) oraz enzymów przenoszących energię (związanych z łańcuchem oddechowym).

Część żelaza jest wykorzystywana do produkcji hemoglobiny, pozostała część gromadzona jest w tkankach, głównie w śledzionie i wątrobie w postaci ferrytyny i hemosyderyny.

Glukonian żelaza wchłania się w dwunastnicy i jelicie czczym (górny odcinek). Wchłanianie jest uzależnione od dawki żelaza, sposobu podania, zapasu żelaza w organizmie, rodzaju diety oraz od stopnia nasilenia erytropoezy (proces namnażania i różnicowania erytrocytów).

W organizmie żelazo związane jest z białkami. 70% związane jest z hemoglobiną, 25% znajduje się w ferrytynie i hemosyderynie, 4% w mioglobinie, 0,5% w enzymach hemowych, 0,1% w transferynie.

Żelazo wydalane jest z organizmu ze złuszczającymi się komórkami błony śluzowej jelit,  komórkami skóry, fragmentami włosów i paznokci. U kobiet w okresie rozrodczym żelazo wydalane jest także podczas menstruacji.