Gliklazyd, Gliclazidum - Zastosowanie, działanie, opis

Gliklazyd jest lekiem przeciwcukrzycowym, który obniża poziom cukru we krwi (lek hipoglikemizujący)

Lek jest pochodną sulfonylomocznika i stosowany jest do leczenia  cukrzycy typu 2 (insulinoniezależnej), jeśli działania niefarmakologiczne (dieta, wysiłek fizyczny) nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

Gliklazyd powinien być zażywany w trakcie posiłku, jeśli stosowana dawka jest jednorazowa związek należy przyjąć w porze śniadania. Gliklazyd można podawać łącznie z insuliną oraz lekami z grupy biguanidów i inhibitorów alfa-glukozydazy. Dawkę leku zwiększa się stopniowo, a okresy między zmianami dawkowania powinny wynosić od kilku do nawet kilkudziesięciu dni (w zależności od postaci leku).

Zwykle stosowane dawki dobowe stosowane u osób dorosłych: od 30 mg do 320 mg w zależności od formulacji gliklazydu.

Pacjentom z niewydolnością wątroby zaleca się zmniejszenie dawki, osoby z niewydolnością nerek nie wymagają zmiany dawkowania, ale ich odpowiedź na terapię powinna być dokładnie monitorowana.

Pacjenci ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia hipoglikemii powinni rozpoczynać terapię od najniższej dawki początkowej.

Przeciwwskazaniem do stosowania związku jest występowanie reakcji nadwrażliwości na gliklazyd i sulfonamidy, a także inne pochodne sulfonylomocznika oraz powikłania cukrzycowe (ketonuria, kwasica, śpiączka cukrzycowa oraz stany przedśpiączkowe). Związku nie można stosować do leczenia cukrzycy typu 1.

Gliklazydu nie należy także stosować u osób z ciężką niewydolnością wątroby i nerek jak również u kobiet będących w ciąży czy karmiących piersią. Lek jest przeciwwskazany do podawania pacjentom, którzy mają wyraźnie zwiększone zapotrzebowanie na insulinę np. przy zabiegach chirurgicznych, ciężkich urazach i zakażeniach z wysoką gorączkach.

Związek, tak jak inne leki przeciwcukrzycowe, może przyczyniać się do wystąpienia hipoglikemii. Ryzyko rozwoju tego zjawiska wzrasta u pacjentów stosujących zbyt restrykcyjną dietę, spożywających nieregularne posiłki, intensywnie uprawiających sport, z zaburzeniami endokrynologicznymi (dysfunkcje gruczołu tarczowego, niedoczynność nadnerczy czy przysadki), będących w starszym wieku oraz stosujących inne związku o aktywności przeciwcukrzycowej. Dlatego osoby leczone gliklazydem powinny spożywać regularne posiłki, z odpowiednią podażą węglowodanową, a także unikać picia alkoholu oraz zbyt intensywnego wysiłku fizycznego. Należy pamiętać, że objawy hipoglikemii nie powinny być lekceważone, wymagają wyrównania stężenia glukozy we krwi, a sami pacjenci mogą wymagać hospitalizacji. Samokontrola glukozy we krwi jest pomocna w monitorowaniu bezpieczeństwa i skuteczności terapii oraz pozwala uniknąć groźnych dla życia objawów niedocukrzenia.

Jeśli podczas leczenia wystąpią objawy hipoglikemii takie jak zimne poty,  bladość powłok skórnych, zmęczenie, nasilony głód, ból i zawroty głowy, należy natychmiast spożyć pokarm z dużą zawartością glukozy (cukier, miód, cukierki) bądź wypić posłodzoną wodę, słodki napój czy sok. Następnie pacjent powinien skontaktować się z lekarzem, zwłaszcza gdy sytuacja będzie się powtarzać. Może okazać się konieczne konieczne dostosowanie dawek leków przeciwcukrzycowych lub modyfikacja stylu życia chorego.

Podczas stosowania związków hipoglikemizujących, w tym także gliklazydu, zaobserwowano zjawisko wtórnego niepowodzenia terapeutycznego. Zjawisko to polega na zmniejszaniu skuteczności terapeutycznej leków, które może wynikać z samego rozwoju cukrzycy bądź obniżonej reakcji organizmu na leczenie. Jeśli u pacjentów pojawi się zmniejszona odpowiedź na terapię lekiem, należy rozważyć modyfikację dawki, diety lub wprowadzenie nowych związków kontrolujących stężenie glukozy we krwi.

Gliklazyd nie jest skuteczny w terapii cukrzycy typu pierwszego.

Gliklazyd chemicznie jest pochodną sulfanylomocznika. Pacjenci cierpiący na niedobory dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, są narażeni na wystąpienie niedokrwistości hemolitycznej. W tej grupie osób, lek powinnien być stosowany z ostrożnością, przy kontroli ilości czynników morfotycznych krwi. 

U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby i nerek metabolizm związku może ulec zmianie. Istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia hipoglikemii w tej grupie osób. Może okazać się konieczne indywidualne ustalenie dawki gliklazydu w tej grupie osób.

W trakcie terapii związkiem należy kontrolować glikemię w procesie samokontroli lub laboratoryjnie wykonując pomiary glukozy na czczo bądź oznaczając procent hemoglobiny glikozylowanej.

Leczenie mikonazolem stanowi przeciwwskazanie do podawania gliklazydu.

Zbyt niska ilość spożywanych węglowodanów bądź dieta niskokaloryczna sprzyja pojawieniu się hipoglikemii podczas terapii gliklazydem.

Zaleca się unikanie spożywania alkoholu w trakcie leczenia gliklazydem. Alkohol zwiększa ryzyko pojawienia się hipoglikemii podczas stosowania leku.

Podczas terapii gliklazydem istnieje ryzyko wystąpienia zjawiska hipoglikemii (zwłaszcza gdy jednocześnie spożywany jest alkohol bądź stosowana jest duża ilość innych leków przeciwcukrzycowych). Stan ten wpływa negatywnie na zdolności psychomotoryczne i może zaburzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

W badaniach na zwierzętach nie stwierdzono teratogennego działania związku. Natomiast przy podaniu dużo wyższych dawek niż tych stosowanych u ludzi, zaobserwowano niższą masę urodzeniową. Nie ma danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania gliklazydu u kobiet ciężarnych.

Stosowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, zwykle nie regulują one cukru we krwi na wymaganym poziomie, a wpływ na zarodek/płód jest często nieznany lub negatywny. Lekiem z wyboru u kobiet ciężarnych do leczenia cukrzycy jest insulina.

Należy badać poziom cukru we krwi będąc w ciąży oraz przed planowanym poczęciem. Utrzymująca się hiperglikemia (zwłaszcza w pierwszym trymetrze) zwiększa ryzyko pojawienia się wad rozwojowych u dzieci, które mogą być na tyle poważne, że stanowią zagrożenie dla życia noworodka w okresie okołoporodowym.

Nie zbadano czy gliklazyd przenika do mleka kobiecego. Należy założyć, że podczas karmienia piersią u dziecka może pojawić się hipoglikemia. Ze względu na ryzyko wystąpienia tego zjawiska, stosowanie gliklazydu w trakcie laktacji jest przeciwwskazane.

Nadmierne zażywanie gliklazydu może spowodować hipoglikemię, która objawia się zawrotami i bólem głowy, sennością, osłabieniem, bladością skóry oraz nadmiernym poceniem. Znaczne obniżenie glukozy we krwi powoduje również drgawki czy śpiączkę cukrzycową, która stanowi zagrożenie dla życia pacjenta. Dodatkowo przedawkowanie związku grozi kumulacją leku i jego metabolitów w organizmie, co w konsekwencji grozi poważnymi uszkodzeniami wątroby i nerek.

Gliklazyd należy do pochodnych II generacji sulfonylomocznika, który jest stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2. Lek zwiększa wydzielanie insuliny przez wyspy beta trzustki.

Mechanizm działania gliklazydu opiera się na aktywowaniu receptorów SUR komórek trzustkowych odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny. W warunkach fizjologicznych receptory te pobudzane są przez wysokie stężenia glukozy we krwi, aktywacja tych struktur powoduje zamknięcie kanałów potasowych, wzrost potencjału oraz depolaryzację komórek beta. Działania te skutkuje otwarciem potencjałozależnych kanałów wapniowych i wzrost ilości tych jonów w cytoplazmie. To z kolei powoduje opróżnienie ziarenek zawierających insulinę i uwolnienie hormonu do krwi.

Gliklazyd jako pochodna sulfonylomocznika, również aktywuje receptory SUR i tak jak wysokie stężenia glukozy we krwi, wywołuje tą samą kaskadę fizjologiczną w komórkach trzustki prowadzących do wzrostu uwolnienia insuliny. 

Gliklazyd wchłania się szybko po podaniu doustnym z przewodu pokarmowego, przy czym pokarm nie wpływa na stopień wchłaniania związku. Jego biodostępność jest całkowita. Stężenie maksymalne osiągane jest po 4-6 godzinach od podania związku  i utrzymuje się na stałym poziomie do 12 godziny od zażycia leku.

Substancja wiąże się z białkami osocza w 95%.

Metabolizm gliklazydu odbywa się w wątrobie. Związek nie posiada żadnych czynnych metabolitów. W przemiany leku zaangażowana jest izoforma CYP3A4 cytochromu p-450. Jednoczesne stosowanie silnych inhibitorów bądź induktorów tego enzymu, zmienia szybkość metabolizmu gliklazydu i wpływa na skuteczność  terapii oraz możliwe działania niepożądane, które mogą pojawić się w tracie leczenia związkiem.

Tylko 1% dawki gliklazydu jest wydalany w postaci niezmienionej. Pozostała ilość przyjętego leku, wydalana jest w formie metabolitów, na drodze nerkowej, w mniejszym stopniu z kałem. Okres półtrwania wynosi około 10 godzin.