Fludrokortyzon, Fludrocortisonum - Zastosowanie, działanie, opis

Fludrokortyzon jest wskazany do stosowania w terapii zastępczej pierwotnej i wtórnej niewydolności kory nadnerczy w chorobie Addisona, leczeniu zespołu nadnerczowo-płciowego z utratą soli, leczeniu zapalenia błony naczyniowej oka, zapalenia rogówki, alergicznego zapalenia spojówek i brzegów powiek, w leczeniu stanów zapalnych ucha zewnętrznego i  środkowego, stanów zapalnych ucha po zabiegach operacyjnych, stanów po urazach zewnętrznego przewodu słuchowego.

Fludrokortyzon w postaci tabletek stosuje się doustnie między posiłkami 100-300 µg na dobę lub 200-300 µg co drugi lub trzeci dzień. Dawkę ustała się indywidualnie w zależności od choroby, reakcji pacjenta na leczenie lub wystąpienia sytuacji stresowej (zabieg, uraz, zakażenie).

Fludrokortyzon w postaci maści do oczu stosuje się do worka spojówkowego 2-3 razy na dobę, nie dłużej niż dwa tygodnie.

Fludrokortyzon w postaci kropli do oczu stosuje się u dorosłych i dzieci powyżej 2 roku życia do dziesięciu kropli na dobę.

Fludrokortyzon w postaci kropli do ucha stosuje się do 16 kropel na dobę. Po zakropleniu  do ucha pacjent powinien pozostać przez 15 minut w pozycji z uchem zwróconym do góry. Nie dłużej niż 7 dni.

Przeciwwskazaniem do stosowania fludrokortyzonu jest nadwrażliwość na substancję czynną lub substancje pomocnicze, nieleczone zakażenia układowe, choroby rogówki występujące z ubytkami nabłonka, jaskra, wirusowe, bakteryjne, grzybicze oraz gruźlicze choroby oczu, brzegów powiek lub ucha, stany ropne, niezagojone rany, przerwanie błony bębenkowej ucha.

Podczas stosowania fludrokortyzonu należy kontrolować dawkowanie, wychwyt soli oraz stężenie elektrolitów we krwi.

Ze względu na liczne, poważne działania niepożądane fludrokortyzon należy stosować w najmniejszych skutecznych dawkach w możliwie krótkim okresie.

Długotrwałe stosowanie fludrokortyzonu powoduje zanik kory nadnerczy. Zakończenie terapii powinno zostać przeprowadzone stopniowo i powoli.

W trakcie długotrwałego przyjmowania fludrokortyzonu, w przypadku zwiększonego stresu, spowodowanego urazem, zabiegiem lub ciężką chorobą może okazać się konieczne leczenie wspomagające kortykosteroidami w trakcie terapii fludrokortyzonem jak i w okresie późniejszym.

Stosowanie fludrokortyzonu może maskować objawy zakażenia, zmniejsza odporność na zakażenia oraz możliwość jej lokalizacji. W przypadku ospy wietrznej, półpaśca i odry, przebieg tych chorób może być cięższy po podaniu fludrokortyzonu. Możliwe jest również pojawienie się zaostrzenia w przebiegu następujących chorób: zapalenie płuc, zapalenie wątroby i rozsianego oraz rozsiane wewnątrznaczyniowe krzepnięcie. Pacjentów, którzy nie przebyli wcześniej ospy wietrznej, półpaśca i odry a stosują terapię z fludrokortyzonem, należy chronić przed zarażeniem. Po kontakcie z wirusem ospy wietrznej lub w przypadku podejrzenia takiego kontaktu pacjentowi, stosującemu fludrokortyzon lub przyjmiującemu fludrokortyzon w przeciągu do trzech miesięcy od momentu narażenia na kontakt z wirusem, należy podać immunoglobuliny Varicella zoster. 

Pacjenci leczeni fludrokortyzonem nie mogą być szczepieni szczepionkami zawierającymi żywe wirusy.

Należy zachować ostrożność u pacjentów chorujących na następujące choroby: świeże zespolenia jelitowe, uchyłkowatość jelit, zakrzepowe zapalenie żył, choroby wysypkowe,  niewydolność nerek, przewlekłe zapalenie nerek, osteoporoza (zwłaszcza u kobiet w wieku pomenopauzalnym), czynny lub utajony wrzód trawienny, miastenia, infekcje wirusowe lub grzybicze, jaskra (również w wywiadzie rodzinnym), zaburzenia gospodarki lipidowej, hipoalbuminemia.

W przypadku pacjentów z czynną gruźlicą stosowanie fludrokortyzonu wskazane jest tylko w przypadku gruźlicy rozsianej lub o przebiegu piorunującym i jedynie w połączeniu z leczeniem przeciwprątkowym. 

U pacjentów chorujących na nadciśnienie, zastoinową niewydolność serca, miopatię steroidową, epilepsję, upośledzoną czynność wątroby oraz ostrą psychozę i zaburzenia psychiczne należy zachować ostrożność podczas stosowania fludrokortyzonu.

Przyjmowanie wyżej wymienionego leku może nasilać występującą wcześniej chwiejność emocjonalną i skłonności psychotyczne.

Należy pamiętać, że fludrokortyzon wykazuje silniejsze działanie u pacjentów z niedoczynnością tarczycy lub marskością wątroby.

Fludrokortyzon może powodować pogorszenie stanu diabetyków, w związku z tym wymagane jest zwiększenie dawki insuliny. Dodatkowo lek ten może przyczyniać się do ujawnienia cukrzycy utajonej.

Stosowanie fludrokortyzonu zwiększa ryzyko wystąpienia u kobiet nieregularnych miesiączek.

Istnieje niewielkie ryzyko wystąpienia reakcji anafilaktycznej po zastosowaniu fludrokortyzonu, szczególnie wtedy, gdy u pacjenta w przeszłości wystąpiła nadwrażliwość na leki.

Pacjenci z hipoprotrombinemią, czyli chorobą, w której utrudnione jest powstawanie skrzepu i wydłuża się czas krzepnięcia krwi, powinni zachować ostrożność podczas jednoczesnego stosowania kwasu acetylosalicylowego z fludrokortyzonem. Oba leki zwiększają ryzyko krwawień.

Należy zwrócić szczególną uwagę na niemowlęta i dzieci, ponieważ długotrwałe stosowanie fludrokortyzonu może powodować zahamowanie wzrostu i zaburzenia rozwoju.

Fludrokortyzonu nie należy stosować u osób z nadwrażliwością na tę substancję czynną.

Fludrokortyzonu w postaci kropli do oczu i uszu nie należy łączyć z antybiotykami aminoglikozydowymi, takimi jak: streptomycyna, tobramycyna, gentamycyna, neomycyna, amikacyna.

Fludrokortyzon powoduje zwiększenie stężenia sodu we krwi. Nadmierne spożywanie soli podczas stosowania fludrokortyzonu może przyczynić się do nadciśnienia i obrzęków.

Jednoczesne stosowanie fludrokortyzonu oraz EPA (kwasu eikozapentaenowego), należącego do kwasów omega-3 i powszechnie występującego w tranie oraz tłustych rybach, może zwiększyć ryzyko wystąpienia lub nasilić podrażnienie żołądka oraz jelit.

Brak jasnych informacji na temat interakcji alkoholu z fludrokortyzonem. Jednakże można przypuszczać, że alkohol zastosowany razem z fludrokortyzonem będzie  nasilał swoje drażniące działanie na błonę śluzową żołądka.

Obecnie brakuje danych na temat wpływu fludrokortyzonu w postaci doustnej na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Natomiast preparaty stosowane do oczu nie ograniczają sprawności psychoruchowej i zdolności prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania maszyn.

Skuteczność działania miłorzębu japońskiego (Ginkgo biloba) zmniejsza się podczas jednoczesnego stosowania  fludrokortyzonu.

Skuteczność działania witaminy D₃ (Cholecalciferol) zmniejsza się podczas jednoczesnego stosowania  fludrokortyzonu.

Jednoczesne stosowanie fludrokortyzonu oraz EPA (kwasu eikozapentaenowego), należącego do kwasów omega-3 i powszechnie występującego w tranie oraz tłustych rybach, może zwiększyć ryzyko wystąpienia lub nasilić podrażnienie żołądka oraz jelit.

Stosowanie szczepionek zawierających żywe wirusy oraz immunosupresyjnych dawek glikokortykosteroidów może przyczyniać się do rozwoju chorób wirusowych i zmniejszenia skuteczności szczepionki.

Fludrokortyzon może wpływać na osłabienie reakcji w testach skórnych.

Według informacji zamieszczonych przez producentów doustnych leków zawierających fludrokortyzon nie należy stosować u kobiet w ciąży i w okresie rozrodczym. Według Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) fludrokortyzon należy do kategorii C. Nie przeprowadzano badań na ciężarnych kobietach, jednak wyniki testów na zwierzętach wskazują, że lek może mieć szkodliwy wpływ na płód i powodować rozszczep podniebienia, zahamowanie rozwoju a także wystąpienie niewydolności kory nadnerczy. Jednakże dopuszcza się zastosowanie fludrokortyzonu wtedy, gdy potencjalne korzyści przewyższają ryzyko. Szczególną uwagę należy zwrócić na pacjentki, u których pojawia się stan przedrzucawkowy i zatrzymanie płynów w organizmie.

Producenci leków zawierających fludrokortyzon (zarówno w postaci doustnej jak i zewnętrznych) przestrzegają przed stosowaniem leku u kobiet karmiących, ze względu na możliwe zahamowanie wzrostu lub zahamowanie wydzielania hormonów nadnerczy u dziecka. Producenci zalecają również odstawienie leku na czas karmienia.

Jednakże w ostatnim czasie nie opublikowano danych dotyczących wydzielania fludrokortyzonu do mleka. Fludrokortyzon zalicza się do grupy Low risk, czyli leków o niskim ryzyku stosowania i umiarkowanie bezpiecznych podczas karmienia. Wiadomo, że pozostałe kortykosteroidy wydzielają się do mleka w niewielkich ilościach. Przyjmowanie leku  podczas karmienie piersią nie powinno być szkodliwe dla dziecka, o ile stosowane są możliwie najniższe, skuteczne dawki leku, przeprowadzane są testy laboratoryjne oraz obserwacje dziecka pod kątem objawów wskazujących na niedoczynność nadnerczy.

W przypadku preparatów okulistycznych i dermatologicznych stosowanych zewnętrznie istnieje małe prawdopodobieństwo, aby fludrokortyzon wydzielał się w znaczących ilościach do mleka matki, ze względu na małe dawki preparatów i słabe przenikanie substancji do osocza. 

Brakuje wystarczających danych dotyczących płodności, aby stwierdzić wpływ fludrokortyzonu na płodność.

Podanie w formie maści do oczu: przemijające pieczenie, świąd okolicy oka, łzawienie, zaczerwienienie spojówek oraz chwilowe zaburzenie widzenia, opóźnienie gojenia i sprzyjanie zakażeniu głębszych partii oka (w przypadku zastosowania leku po zabiegu lub urazie oka), nadkażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe, zwiększenie ciśnienia śródgałkowego, powstanie jaskry i zaćmy.

Podanie w formie kropli do oczu i uszu: świąd lub pieczenie spojówek, rzadko niespecyficzne zapalenie spojówek lub reakcje uczuleniowe, przy długotrwałym stosowaniu nadkażenia bakteryjne i grzybicze, podwyższenie ciśnienia śródgałkowego i zaćma u pacjentów predysponowanych.

W przypadku przedawkowania fludrokortyzonu w formie doustnej, mogą wystąpić objawy podobne do działań niepożądanych występujących przy normalnym dawkowaniu.

Przy długotrwałym oraz nieprawidłowym stosowaniu fludrokoryzonu w postaci maści, może wystąpić jaskra posteroidowa.

Fludrokortyzon jest syntetycznym mineralokortykosteroidem stosowanym z hydrokortyzonem w leczeniu pacjentów z niewydolnością kory nadnerczy. Pod względem działania podobny jest do aldosteronu, natomiast pod względem struktury - do kortyzolu, od którego różni się jedynie obecnością atomu fluoru.

Aldosteron, główny endogenny mineralokortykosteroid, wytwarzany w korze nadnerczy, działa na receptory mineralokortykoidów w nerkach, przez co zwiększa wchłanianie zwrotne sodu i wydalanie potasu, a w konsekwencji reguluje zawartość elektrolitów w osoczu i ciśnienie krwi. U osób z niewydolnością nadnerczy, na przykład z chorobą Addisona, wytwarzanie aldosteronu jest niewystarczające lub całkowicie zahamowane i konieczne jest zastosowanie egzogennych mineralokortykosteroidów, w tym przypadku fludrokortyzonu.

Przyłączenie się fludrokortyzonu do receptorów mineralokortykoidów powoduje zmiany w translacji białek, a co za tym idzie zwiększenie m.in. gęstości kanałów sodowych w kanalikach nerkowych. W konsekwencji tego, zwiększa się stężenie sodu w osoczu i rośnie ciśnienie krwi, a także zmniejsza się stężenie potasu w osoczu.

Fludrokortyzon działa także na receptory glukokortykoidów. Glukokortykoidy wykazują silne właściwości immunosupresyjne oraz przeciwzapalne, dlatego są stosowane w leczeniu chorób autoimmunologicznych, alergiach, w przebiegu stanów zapalnych oraz po przeszczepach. Działanie fludrokortyzonu na receptory glukokortkoidów jest około 5 do 10 razy większe niż kortyzolu występującego w organizmie, natomiast siła działania na receptory mineralokortykosteroidów jest od 200 do 400 razy większa.

Po podaniu doustnym fludrokortyzon wchłania się szybko i sposób całkowity. Stężenie maksymalne fludrokortyzonu osiągane jest po około 0,5-2 godzinach. Po podaniu miejscowym do oka fludrokortyzon wchłania się z maści w bardzo małych ilościach.

Przenikanie fludrokortyzonu do płynu mózgowo-rdzeniowego jest minimalna (stosunek stężenia substancji w płynie mózgowo-rdzeniowym do stężenia substancji w osoczu wynosi 1:6). Fludrokortyzon wiążę się w 70-80% z albuminami i globuliną wiążącą kortykosteroidy.

Brakuje informacji na temat szlaku metabolicznego fludrokortyzonu. Dzięki badaniom in vitro po inkubacji w mikrosomach ludzkiej wątroby i cytozolu udało się uzyskać jedynie dwa metabolity 20β-dihydrofluorokortyzol i 6β-hydroksyfluorokortyzol. Nie zbadano do tej pory enzymów odpowiedzialnych za przebieg tej reakcji.

Wydaje się prawdopodobne, że enzymy CYP3A biorą udział w metabolizmie fludrokortyzonu. Wynika to z faktu, że Substancja ta należy do kortykosteroidów, grupy leków metabolizowanych przez te enzymy.

Po podaniu fludrokortyzonu jest on w około 80% wydalany z moczem, natomiast pozostałe 20% z kałem lub żółcią.

Informacje na temat okresu półtrwania fludrokortyzonu w osoczu różnią się w zależności od źródeł i wynoszą od 1 do 3,5 godziny oraz od 18 do 36 godzin.

Klirens osoczowy, czyli objętość osocza całkowicie oczyszczonego z danej substancji w określonym czasie, fludrokortyzonu szacuje się na 40,8 l / h.