Alitretynoina, Alitretinoinum - Zastosowanie, działanie, opis

Wskazaniem do stosowania alitrytenoiny jest ciężki przewlekły wyprysk rąk, który nie uległ poprawie po kuracji  lekami działającymi miejscowo w tym silnymi kortykosteroidami. Lek do stosowania wyłącznie u osób dorosłych.

Alititretynoina występuje w postaci kapsułek do stosowania doustnego oraz w postaci żelu przeznaczonego do stosowania na powierzchnię skóry.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od nasilenia objawów chorobowych, wieku, oraz chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby).

Zalecana dawka dobowa alitretynoiny podawanej doustnie wynosi 10–30 mg. Stosowanie dawki 30 mg pozwala na ustąpienie zmian chorobowych w krótszym czasie, wyższy jest też wskaźnik odpowiedzi organizmu na leczenie. Pacjentom u ktorych występują działania niepożądane niemożliwe do zaakceptowania zaleca się podawanie leku w dawce dobowej 10 mg.

Kapsułkę należy przyjmować o stałej porze każdego dnia w trakcje głównego posiłku. Alitretynoinę należy spożywać razem z posiłkiem.

Leczenie alitrtynoiną może trwać od 12 do 24 tygodni. Terapię należy przerwać jeśli nastąpi zupełne lub prawie zupełne ustąpienie zmian chorobowych przed 24 tygodniem leczenia lub jeśli nie widać poprawy w leczeniu w ciągu pierwszych 12 tygodni.

W przypadku nawrotu choroby, można przeprowadzić kolejny cykl terapii.

Alitrytenoina nie może być stosowana u osób poniżej 18  roku życia.

Alitrytenoinę w postaci żelu należy nakładać na wypryski skórne czystym palcem, pokrywając całą powierzchnię zmiany obfitą warstwą. Przed nałożeniem ubrania należy odczekać około 3 minuty aż do całkowitego wchłonięcia leku. Nie należy brać kąpieli, prysznica czy korzystać z basenów przez około 3 h od nałożenia żelu na skórę. Nie należy nakładać żelu na zdrową skórę. Jeżeli żel dostanie się na obszar zdrowej skóry, należy niezwłocznie usunąć go za pomocą jednorazowej chusteczki. Leczonych zmian nie należy zakrywać bandażem ani gazą. Żel może być stosowany 1–2 razy na dobę.

Przeciwwskazaniem do stosowania alitretynoiny jest nadwrażliwość na substancję czynną lub inne leki zawierające retinoidy. 

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania alitretynoiny jest ciąża oraz karmienie piersią. 

Alitretynoina jest również przeciwwskazana u pacjentów z chorobami wątroby, z ciężką niewydolnością nerek, niekontrolowaną hipercholesterolemią lub hipertrójglicerydemią. Nie wolno stosować alitretynoiny u osób z niekontrolowaną niedoczynnością tarczycy oraz z nadmiarem witaminy A w organizmie.

Alitretynoina jest lekiem silnie teratogennym, powoduje ciężkie i zagrażające życiu wady wrodzone płodu. Przed rozpoczęciem stosowania leku, kobiety powinny być poinformowane o ryzyku związanym ze stosowaniem alitretynoiny.

Istnieje specjalny Program Zapobiegania Ciąży, którego warunku muszą zostać spełnione aby móc rozpocząć leczenie przewlekłego wyprysku u kobiet w wieku rozrodczym. Kobiety muszą być świadome ryzyka działań teratogennych, muszą być pod ścisłą comiesięczną obserwacją, muszą rozumieć zasadność stosowania skutecznej, nieprzerwanej antykoncepcji minimum miesiąc przed rozpoczęcie leczenia, w trakcie leczenia oraz miesiąc po zakończeniu leczenia. Pacjentki stosujące alitretynoinę muszą akceptować fakt regularnego poddawania się testom ciążowym.

Jeżeli w trakcie leczenia pacjentka zajdzie w ciąże, stosowanie alitretynoiny musi zostać przerwane a pacjentka musi zostać skierowana do lekarza z doświadczeniem w badaniu teratogenności.

Istnieją ograniczenia dotyczące przepisywania oraz wydawania alitretynoiny. Kobietom w okresie rozrodczym zaleca się przepisywać ilość leku niezbędną na miesięczną kurację, aby regularnie odbywały wizyty kontrolne i poddawały się testom ciążowym. Optymalnie jeśli wykonanie testy, przepisanie leku oraz wykupienie recepty odbyło się tego samego dnia.

Mężczyźni leczeni alitretynoiną powinni zostać poinformowani o zakazie dzielenia się tabletkami z żadną inną osobą a w szczególności z kobietami.

Pacjenci, którzy stosują alitretynoinę, nie mogą być dawcami krwi w trakcie kuracji oraz miesiąc po zakończeniu kuracji. Istnieje potencjalne ryzyko dla płodu kobiety w ciąży poddanej transfuzji krwi.

Należy zachować szczególną ostrożność stosując alitretynoinę u pacjentów z depresją w wywiadzie, gdyż lek ten może nasilać oraz pogłębiać objawy choroby.

Pacjenci leczeni alitretynoiną powinni unikać nadmiernej ekspozycji na słońce oraz korzystania z solarium. Alitretynoina potęguje działanie promieniowania UV.

Alitretynoina może powodować nadmierne wysuszenie skóry, ust oraz oka. W przypadku wystąpienia objawów skórnych zaleca się stosowanie mleczka nawilżającego. Suchość oka można leczyć za pomocą tzw. sztucznych łez.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas leczenia pacjentów z zaburzeniami wątroby oraz dróg żółciowych, z zapaleniem trzustki a także z zaburzoną czynnością tarczycy.

Alitretynoina może powodować zapalnie jelit (w tym jelita krętego). W przypadku pojawienie się ciężkiej biegunki, należy przerwać leczenie.

Alitretynoiny nie wolno stosować jednocześnie z tetracyklinami, gdyż może dojść do wystąpienia łagodnego nadciśnienia wewnątrzczaszkowego (tzw. guz rzekomy mózgu). 

Pokarm zwiększa ogólnoustrojową ekspozycję alitretynoiny 4 krotnie, jednocześnie zmniejszając zmienność ekspozycji.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych ora obsługiwania maszyn. Alitretynoina silnie osłabia zdolność widzenia w nocy. Przed rozpoczęciem stosowania alitretynoiny, należy poinformować o tym fakcie pacjentów. 

Alitretynoina może zwiększać aktywność kinazy fosfokreatynowej w surowicy krwi.

Obserwowano zwiększenie stężenia trójglicerydów oraz cholesteroli w osoczu krwi. Jeżeli nie można utrzymać hipertrójglicerydemii na optymalnym poziomie, należy przerwać stosowanie leku.

Alitretynoina może wpływać na zmianę wyników testów czynnościowych tarczycy (najczęściej zmniejszenie stężenia TSH oraz T4).

Leczenie alitretynoiną wiąże się z ryzykiem zwiększenia aktywności transaminaz. Zazwyczaj jest to przemijający oraz odwracalny proces.

Ciąża jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania alitretynoiny. Alitretynoina jest lekiem silnie teratogennym, powoduje ciężkie, często zagrażające życiu wady rozwojowe płodu. Ryzyko wystąpienia wad płodu istnieje również miesiąc po przerwaniu leczenia.

Wady wrodzone płodu, związane ze stosowaniem alitretynoiny obejmują: dysmorfię twarzy, nieprawidłowości ze strony OUN (mikrocefalia, wodogłowie, wady rozwojowe móżdżku), rozszczep podniebienia, małoocze, brak słuchu lub inne nieprawidłowości ze strony przewodu słuchowego, wady sercowo-naczyniowe (tetralogia Fallota, wady przegrody), nieprawidłowości przytarczyc oraz grasicy.

Zwiększa się ryzyko wystąpienia samoistnych poronień. 

Alitretynoina przenika do mleka matki co wiąże się z potencjalnym ryzykiem dla dziecka. Stosowanie alitretynoiny przez kobiety karmiące piersią jest przeciwwskazane.

Lek może upośledzać płodność mężczyzn.

Niewielkie ilości leku zostały oznaczone w spermie mężczyzn przyjmujących alitretynoinę, jednak parametr ten nie ma znaczenia klinicznego.

Alitretynoina posiada silne właściwości teratogenne. Lek jest przeciwwskazany do stosowania u kobiet w wieku rozrodczym, chyba że pacjentka spełnia wszystkie warunki Programu Zapobiegania Ciąży: rozumie i zna ryzyko teratogennych działań leku, rozumie i przestrzega konieczność comiesięcznej obserwacji, akceptuje konieczność przeprowadzenia testów ciążowych przed, po oraz w trakcie leczenia, akceptuje i rozumie konieczność stosowania skutecznej antykoncepcji (miesiąc przed rozpoczęciem leczenia, w trakcie leczenia oraz miesiąc po zakończonej kuracji). Zaleca się stosować najlepiej dwie skuteczne metody antykoncepcji (w tym jedną mechaniczną).

Alitretynoina stosowana w postaci żelu na powierzchnię skóry, może powodować występowanie działań niepożądanych. Najczęściej występuje zaczerwienienie oraz podrażnienie, może pojawić się obrzęk w miejscu zastosowania, wysypka, ból, łuszczenie, swędzenie, pieczenie, wysięk. Może dochodzić do powstawania strupów, odbarwienia skóry a także owrzodzeń.

Podawanie dawek 10-krtonie wyższych niż dawka terapeutyczna, powodowało wystąpienie odwracalnych działań niepożądanych takich jak: silny ból głowy, uderzenia gorąca na twarzy, biegunka oraz hipertrójglicerydemia. 

Alitretynoina wykazuje działanie przeciwzapalne oraz immunomodulujące. Alitretynoina wiąże się z receptorami RAR oraz RXR. Działanie alitretynoiny w przewlekłym wyprysku rąk nie jest znane. Lek hamuje działanie ligandów CXCR3 oraz chemokin CCL20, których ekspresja występuje w keratynocytach pobudzanych przez cytokiny,  w wypryskowych zmianach skórnych oraz w komórkach śródbłonka skóry.  Alitretynoina hamuje rozprzestrzenieni się leukocytów  aktywowanych przez cytokiny oraz komórek prezentujących antygen. Alitretynoina hamuje również  proces różnicowania się komórek. 

Alitretynoina wchłania się z przewodu pokarmowego. Dostępność biologiczna nie została określona. Wysokotłuszczowy pokarm zwiększa ekspozycję ogólnoustrojową alitretynoiny. C_max (maksymalne stężenie) oraz AUC (ekspozycja) zwiększa się, wraz ze wzrostem pojedynczej dawki leku. AUC wzrasta proporcjonalnie natomiast C_max może zwiększać się mniej niż proporcjonalnie w stosunku do przyjmowanej dawki.

Alitretynoina wiąże się z białkami krwi.

Alitretynoina ulega wątrobie utlenianiu do 4-okso-alitretynoiny przez izoenzymy CYP3A4, CUYPP2C9, CYPP2C8. Obie substancji ulegają procesowi izomeryzacji do kwasu 4-oksall-trans retynowego oraz kwasu all-trans retynowego.

Alitretynoina rozkłada się w wyniku stopniowego rozpadu bocznego łańcucha węglowego.

Alitretynoina jest wydalana głównie z moczem (około 94% dawki) oraz w niewielkim stopniu z kałem. Główny metabolit alitretynoiny ulega procesowi glukuronidacji, w wyniku tego procesu powstaje glukuronid 4-okso-alitretynoina, który stanowi około 6,5% dawki wydalanej z moczem.

Okres półtrwania  niezmienionej alitretynoiny w fazie eliminacji wynosi od 2 do 10 godzin.