Emtrycytabina, Emtricitabinum - Zastosowanie, działanie, opis

Emtrycytabina jest lekiem przeciwwirusowym stosowanym wraz z innymi substancjami do leczenia zakażenia wirusem HIV-1 u dzieci oraz osób dorosłych. Związek podaje się również w celach profilaktycznych, po kontakcie pacjenta z nosicielem wirusa (np. po kontaktach seksualnych z osobą zakażoną wirusem HIV).

Związek zażywa się niezależnie od posiłku. 

Dawkowanie leku jest zależne od wieku oraz stanu klinicznego pacjentów.

Zwykle stosowane dawki u osób o masie ciała większej niż 33 kg wynosi 200 mg na dobę. Osoby, które ważą mniej niż 33 kg zwykle przyjmują 6 mg/kg masy ciała na dobę.

U osób z zaburzoną funkcją nerek, u których klirens kreatyniny wynosi poniżej 30 ml/min zaleca się zmniejszenie dawki emtrycytabiny.

Przeciwwskazaniem do podawania emtrycytabiny jest występowanie reakcji nadwrażliwości na związek.

Emtrycytabina nie należy do związków mogących być stosowanych w monoterapii. Do leczenia wirusa HIV, lek ten powinien być podawany łącznie z innymi substancjami przeciwwirusowymi. Zaleca się zapoznanie z profesionalnym opisem pozostałych leków przeciwwirusowych oraz schematem ich dawkowania.

Związek nie powinien być stosowany łącznie z lamiwudyną.

W trakcie terapii u pacjentów mogą pojawić się zakażenia oportunistyczne, także te związane z samym zakażeniem wirusem HIV. Należy kontynuować leczenie emtrycytabiną przy jednoczesnym obserwowaniu pacjenta pod kątem wystąpienia przedmiotowych oraz podmiotowych symptomów zakażeń. Wszystkie przypadki zachorowań o etiologii drobnoustrojowej wymagają konsultacji lekarskiej.

Leczenie przeciwwirusowe, w tym również podawanie emtrycytabiny, w znaczący sposób obniża ryzyko transmisji wirusa drogą seksualną. Jednak nie należy wykluczyć możliwości zarażenia wirusem HIV innej osoby poprzez kontakt seksualny, nawet mimo przyjmowania terapii przeciwwirusowej.

Lek podlega wydalaniu poprzez przesączanie kłębuszkowe oraz czynne wydzielanie kanalikowe. U osób z niewydolnością nerek z klirensem kreatyniny niższym niż 30 ml/min zaleca się stosowanie niższych dawek związku.  Jednakże należy stale oceniać skuteczność terapeutyczną emtrycytabiy w zmienionym schemacie dawkowania.

Przyjmowane jednocześnie inne substancje czynne podlegające wydalaniu przez nerki mogą zmieniać farmakokinetykę leku.

Podczas leczenia mogą wystąpić zaburzenia lipidowe oraz wzrost stężenia glukozy we krwi. Związek między stosowaniem emtrycytabiny, a pojawieniem się powyższych działań nie został do końca określony. Przypuszcza się, że zaburzenia metaboliczne mogą być skutkiem przyjmowania leków przeciwwirusowych jak i konsekwencją określonego stylu życia.

Osoby z zaburzeniami funkcji wątroby są  bardziej narażone na pojawienie się hepatotoksyczności w trakcie podawania leków przeciwwirusowych w tym emrycytabiny. Należy zachować szczególną ostrożność stosując terapię przeciwwirusową u pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C, ze względu na przypadki wystąpienia ciężkich uszkodzeń wątroby prowadzącego do śmierci odnotowanego w tej grupie osób. Jeśli podczas leczenia dojdzie do poważnego zaostrzenia przebiegu chorób wątroby zaleca się rozważenie przerwania terapii.

Osoby chorujące na AIDS oraz będące jednocześnie zakażone wirusem HBV powinny być wnikliwie monitorowane pod kątem możliwości zaostrzenia przebiegu zapalenia wątroby podczas leczenia emtrycytabiną oraz do minimum 6 miesięcy po zakończeniu jej podawania (oraz innych substancji przeciwwirusowych). Należy pamiętać, że początkowym objawem mogącym świadczyć pogorszenia stanu pacjentów jest zwykle wzrost stężenia ALT we krwi oraz ponowne wykrycie DNA wirusa HBV w osoczu.

Donoszono o przypadkach pojawienia się martwicy kości u pacjentów w zaawansowanym stadium choroby AIDS bądź długo przyjmujących terapię przeciwwirusową. Uważa się, że na to działanie bardziej narażone są również osoby z wysokim BMI, nadużywający alkoholu lub stosujący kortykosteroidy. Sztywność oraz wszystkie bóle kostno-stawowe występujące u pacjentów stosujących emtrycytabinę powinny być skonsultowane z lekarzem.

Zaleca się zachowanie ostrożności podając lek osobom powyżej 65 roku życia. Ze względu na częstsze pojawianie się zaburzeń nerek w tej grupie pacjentów, farmakokinetyka związku może być zmieniona.

Ryzyko wystąpienia anemii oraz zaburzenia pigmentacji powłok skórnych jest wyższe w populacji pediatrycznej.

W trakcie podawania emtrycytaminy oraz innych leków przeciwwirusowych stosowanych w terapii AIDS, donoszono o przypadkach występowania zespołu rekonstytucji immunologicznej. Zespół ten objawia się występowaniem zakażeń spowodowanych przez drobnoustroje niechorobotwórcze u zdrowych osób. Podczas stosowania związku odnotowano również pojawienie się schorzeń autoimmunologicznych. Zespół reaktywacji immunologicznej występuje zwykle w początkowej fazie leczenia. Zwykle po kilku tygodniach lub miesiącach od rozpoczęcia terapii. Pacjenci z symptomami wskazującymi na występowanie zakażeń o etiologii drobnoustrojowej powinni zostać zdiagnozowani i leczeni według aktualnych standardów terapeutycznych.

Analogi nukleozydów, w tym również emtrycytabina, mogą uszkadzać DNA mitochondrialne. Działanie to zaobserwowano u dzieci kobiet stosujących tę grupę leków w okresie ciąży. U potomstwa pojawiły się przypadki uszkodzeń neurologicznych oraz hematologicznych. Powikłania te nie mają jednak wypływu na rekomendowanie przyjmowania przez kobiety ciężarne skutecznej terapii przeciwwirusowej, w celu obniżenia ryzyka transmisji wirusa HIV na dziecko in utero. 

Leku nie należy podawać łącznie z lamiwudyną.

W trakcie terapii istnieje ryzyko pojawienia się zawrotów głowy. Działanie to może wywierać negatywny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania maszyn.

Zaleca się zachowanie ostrożności podczas długoterminowego stosowania preparatów zawierających jeżówkę purpurową wraz z lekami przeciwwirusowymi. Takie połączenie terapeutycznie nie jest rekomendowane ze względu na możliwy wpływ jeżówki na funkcjonowanie układu immunologicznego i zmianę skuteczności terapeutycznej substancji przeciwwirusowych.

Kobiety ciężarne, zakażone wirusem HIV powinny otrzymywać jak najbardziej efektywną terapię przeciwwirusową w okresie ciąży.

Eksperymenty na zwierzętach nie wykazały negatywnego wpływu związku na reprodukcję. Z badań obserwacyjnych kobiet, które były leczone substancją podczas ciąży, wynika że emtrycytabina nie posiada działania embriotoksycznego ani teratogennego i nie zwiększa pojawienia się wad u potomstwa.

Efektywność terapii przeciwwirusowej powinna być stale monitorowania w okresie ciąży. Zaleca się obserwowanie przyszłych matek pod kątem wystąpienia działań niepożądanych (np. hepatotoksyczności) emtrycytabiny oraz kontrolę przebiegu ciąży.

Kobiety będące zakażone wirusem HIV, niezależnie czy są podane terapii przeciwwirusowej czy nie podlegają leczeniu, nie powinny karmić piersią, ze względu na możliwe przeniesienie wirusa na oseska. Jeśli matka chora na AIDS zdecyduje się karmić naturalnie, dziecko należy poddawać regularnym testom na obecność wirusa HIV, podczas laktacji jak również do 6 miesięcy po jej zakończeniu.

Ograniczone dane sugerują, że niewielkie ilości emtrycytabiny mogą przenikać do pokarmu kobiecego. Uważa się, że dziecko może otrzymać z pokarmem około 2% dawki zalecanej dla niemowląt. Ilość ta może przyczyniać się do powstania oporności wirusowej na lek. Nie należy także wykluczyć pojawienia się innych działań niepożądanych.

Stosowanie zbyt wysokich dawek leku objawia się stłuszczeniem wątroby oraz jej uszkodzeniem jak również ryzykiem wystąpienia kwasicy mleczanowej.

Emtrycytabna jest lekiem przeciwwirusowym, wykazującym aktywność wobec wirusa HIV-1, HIV-2 oraz HBV (zapalenia wątroby).

Mechanizm działania związku polega na właściwości kompetycyjnego hamowania odwrotnej transkryptazy DNA przez lek. W konsekwencji, nie dochodzi do transkrypcji RNA wirusa na nić DNA co uniemożliwia jego replikację  w komórkach posiadających na swojej powierzchni receptory CD4 (komórki układu immunologicznego). Emtrycytabina jest również słabym blokerem  niektórych polimeraz DNA jądra komórkowego oraz polimerazy γ mitochondrialnej.

Substancja zwykle stosowana jest w połączeniu z innymi lekami.

Emtrycytabina wchłania się szybko z przewodu pokarmowego. Biodostępność leku w postaci kapsułek wynosi około 93%, w przypadku podawania leku w postaci roztworu spada do 75%. W badaniach określających parametry farmakokinetyczne w populacji dziecięcej zaobserwowano, że po zażyciu związku w postaci roztworu osiągał on 80% absorpcji leku podanego w kapsułkach. Mechanizm tej różnicy w biodostępności emtrycytabiny nie jest poznany.

Stężenie maksymalne osiągane jest po 1-2 godzin od zażycia leku. Podanie z posiłkiem nie zmienia w istotny sposób dostępności biologicznej leku.

Substancja wiąże się z białkami osocza w stopniu mniejszym niż 4%.

Związek jest metabolizowany w małym stopniu. W przemiany leku nie są zaangażowane enzymy cytochromu p-450. Biotransformacja emtrycytabiny obejmuje reakcje utleniania oraz sprzęganie z kwasem glukuronowym. 

Lek nie wywiera wpływu na funkcjonowanie izoform enzymu cytochromu p-450 oraz nie oddziałuje na UDP-GT odpowiedzialnego za procesy glukuronidacji.

Substancja oraz jej metabolity w 86% usuwane są na drodze nerkowej. Pozostała część jest wydalana wraz z kałem. Okres półtrwania emtrycytabiny wynosi około 10 godzin.

Osoby z zaburzeniami funkcji nerek mogą mieć zwiększoną ekspozycję na lek i doświadczyć nasilenia działań niepożądanych.