Deksmedetomidyna, Dexmedetomidinum - Zastosowanie, działanie, opis

Deksmedetomidyna selektywnie pobudza presynaptyczne receptory alfa-adrenergiczne typu 2. Tym samym zmniejsza wydzielanie noradrenaliny w układzie nerwowym i zmniejsza przewodzenie impulsów nerwowych wywołując sedację. Jest wskazana do uspakajania pacjentów leczonych na oddziałach intensywnej terapii, w uśmierzaniu bólu i redukcji lęku.

W zależności od sytuacji, w której ma być zastosowana deksmedetomidyna oraz reakcji na leczenie stosuje się zakres dawek 0,2 - 1,4 mikrograma/kilogram masy ciała/godzinę. Nieprzekraczalna dawka maksymalna wynosi 1,4 mikrogramów/kilogram masy ciała na godzinę. 

Deksmedetomidyny nie można stosować jeśli pacjent wykazuje nadwrażliwość na tę substancję.

Ponadto przeciwwskazaniami do stosowania leku są ostre choroby mózgowo-naczyniowe, blok serca drugiego i trzeciego stopnia jeśli nie jest zastosowana stymulacja serca oraz niekontrolowane niedociśnienie tętnicze.

Może się zdarzyć, że pacjent sedowany deksmedetomidyną w odpowiedzi na stymulację odpowie pobudzeniem i będzie przytomny. Pacjenci powinni być przygotowani do możliwości przyjęcia innej substancji o działaniu uspokajającym. Nie należy podawać dawki wysycającej na OIOM (Oddziałe Intensywnej Opieki Medycznej).

Należy pamiętać, że deksmedetomidyna wywołuje płytką sedację i nie nadaje się dla pacjentów wymagających głębokiej, ciągłej sedacji.

Nie należy podawać tej substancji w roli środka znieczulającego ogólnie przy intubacji i przy jednoczesnym stosowaniu leków zwiotczających mięśnie.

Kojarzenie z innymi lekami działającymi uspokajająco i na układ krążenia może nasilać wzajemne działanie takich leków.

Pacjenci z zaburzeniami neurologicznymi i upośledzoną czynnością wątroby wymagają szczególnego monitorowania.

W przypadku wystąpienia hipertermii należy zaprzestać stosowania.

Należy pamiętać, że jednoczesne podawanie z innymi lekami zmniejszającymi częstość akcji serca oraz obniżającymi ciśnienie może prowadzić do hipotensji i bradykardii. Podobnie jednoczesne podawanie z innymi lekami o działaniu uspokajającym, nasennym, znieczulającym i opioidami może nasilać działanie tych leków. Zaleca się jednak bardziej dostosowanie dawek i stosowanych substancji niż zabrania łączenia.

Przez pewien czas po podaniu deksmedetomidyny pacjent powinien powstrzymać się od picia alkoholu. Czas ten zależy od dawki leku, wieku pacjenta, jego stanu ogólnego, przyjmowanych innych leków. Alkohol nasila działanie sedacyjne deksmedetomidyny.

Podana dawka, wiek i stan pacjenta, inne stosowane jednocześnie leki przekładają się na sprawność psychofizyczną pacjenta. Pacjenci muszą powstrzymać się od prowadzenia pojazdów i wykonywania niebezpiecznych czynności przez odpowiednio długi czas. W przypadku stosowania deksmedetomidyny w warunkach ambulatoryjnych zaleca się aby pacjentowi po zabiegu towarzyszyła inna osoba.

Brak jest danych o wpływie deksmedetomidyny na przebieg ciąży i płód. Badania na szczurach i królikach wykazały szkodliwy wpływ na zarodki i płody. W zależności od dawki obserwowano zmniejszenie masy ciała płodów, wzrost zgonów i zaburzenia kostnienia. Nie należy stosować tego leku u kobiet w ciąży. Jeśli stan kliniczny wymaga leczenia ciężarnej deksmedetomidyną lekarz może rozważyć jej użycie.

Deksmedetomidyna przenika do mleka kobiecego. Jest jednak na poziomie niewykrywalnym po 24 godzinach od zaprzestania leczenia. Należy rozważyć korzyści dla matki i ryzyko dla płodu podczas podejmowania decyzji o stosowaniu deksmedetomidyny.

Brak danych dotyczących wpływu deksmedetomidyny na płodność u ludzi, W szczurów nie zaobserwowano wpływu tej substancji na płodność.

Do najczęściej obserwowanych działań niepożądanych deksmedetomidyny należą: niedociśnienie lub nadciśnienie, bradykardia oraz depresja oddechowa.

Poza tym, często obserwuje się: hiperglikemię lub hipoglikemię, pobudzenie, chorobę niedokrwienną serca lub zawał, tachykardię, nudności, wymioty i suchość w jamie ustnej.

Niezbyt często notowano: nieskuteczność leku, pragnienie,  duszność, bezdech, omamy, kwasicę metaboliczną, hipoalbuminemię, blok przedsionkowo-komorowy, zmniejszenie pojemności minutowej serca, zatrzymanie akcji serca.

Najczęściej podczas podania zbyt dużej dawki w zbyt krótkim czasie dochodzi do nadmiernego uspokojenia, bradykardii, niedociśnienia, nadciśnienia, depresji oddechowej a nawet zatrzymania akcji serca.

Deksmedetomidyna selektywnie pobudza presynaptyczne receptory alfa 2. W ten sposób działa sympatolityczne hamując wydzielanie noradrenaliny z nerwów współczulnych. Wywierając to działanie na główne jądro noradrenaliny w pniu mózgu - miejsce sinawe osiąga działanie sedacyjne. Deksmedetomidyna również działa przeciwbólowo, znieczulająco.

Lek podawany jest dożylnie toteż wchłanianie nie występuje.

Deksmedetomidyna wiąże się w 94% z białkami osocza i dystrybuuje się szybko w organizmie. Jej okres półtrwania wynosi około 2 godziny.

Deksmedetomidyna jest metabolizowana w znacznym stopniu w wątrobie. W jej metabolizmie biorą udział enzymy cytochromalne m.in.  CYP2A6, CYP2D6 i CYP2C1, CYP1A2, CYP2E1. Ulega ona N-metylacji, oksydacji oraz glukuronizacji. Metabolity nie są aktywne farmakologicznie. 

Większość metabolitów deksmedetomidyny jest wydalane z moczem (95%), 4 % z kałem, a mniej niż 1% to deksmedetomidyna wydalana w postaci niezmienionej z moczem.