Deferoksamina, Deferoxaminum - Zastosowanie, działanie, opis

Deferoksamina stosowana jest w leczeniu ostrej toksyczności wywołanej nadmiernym poziomem żelaza lub glinu w organizmie. Może być to spowodowane schorzeniami powodującymi kumulację tych pierwiastków, ostrym zatruciem żelazem, przewlekłym, nadmiernym gromadzeniem glinu u pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek (poddanych przewlekłej dializie).

W diagnostyce w celu rozpoznania nadmiernego gromadzenia żelaza lub glinu w organizmie. 

Dawkowanie uzależnione jest od wskazań, stanu pacjenta, odpowiedzi na leczenie,wieku i masy ciała. Jest ustalane indywidualnie przez doświadczonych lekarzy.

W leczeniu przewlekłego  nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie  średnia dobowa dawka deferoksaminy wynosi od 20 do 60 mg/kg masy ciała. Lek podaje się na drodze powolnej infuzji podskórnej, infuzji dożylnej lub domięśniowo.

Dawka podawana w leczeniu przewlekłego nadmiernego gromadzenia glinu w organizmie pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek wynosi 5 mg/kg masy ciała. Lek podaje się przez infuzję dożylną.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest uczulenie na deferoksaminę.

Przed rozpoczęciem leczenia i w trakcie (co 3 miesiące) należy przeprowadzać badanie okulistyczne oraz audiologiczne., zwłaszcza gdy stężenie ferrytyny jest niskie. Deferoksamina może powodować zaburzenia widzenia nawet po pierwszej dawce. Zmiany te są przemijające jeżeli zostaną odpowiednio wcześnie rozpoznane.

Podczas stosowania deferoksaminy należy również kontrolować pracę nerek przez badanie poziomu kreatyniny. Więcej jak połowa kompleksów żelaza wydalane jest z moczem przez nerki. Obserwowano przypadki ciężkiej niewydolności nerek.

Dzieci i młodzież należy kontrolować pod względem wzrostu i masy ciała (co 3 miesiące). Lek może mieć wpływ na tempo wzrostu gdy, jest podawany w dużych dawkach. 

Pacjenci przyjmujący deferoksaminę są bardziej podatni na zakażenia bakteriami Yersinia enterocolitica, Yersinia pseudotuberculosis. Objawiają się one gorączką, ostrym zapaleniem jelita cienkiego lub grubego, bólami brzucha, zapaleniem gardła. W takim przypadku lek należy odstawić i po odpowiednim leczeniu antybiotykami można powrócić do leczenia.

Innym zakażeniem jakie może wystąpić w trakcie leczenia jest zygomykoza (mukomykoza) choroba prowadząca w niektórych przypadkach do zgonu. Podobnie jak w przypadku zakażeń bakteryjnych po właściwym leczeniu można powrócić do stosowania deferoksaminy.

Duże dawki witaminy C przyjmowane w trakcie kuracji determinują zaburzenia pracy serca. Z tego względu nie należy podawać witaminy C w dawce dobowej powyżej 200 mg. Witaminę C jest najlepiej odstawić lub zacząć ją stosować po pierwszym miesiącu leczenia deferoksaminą. Należy również monitorować pracę serca.

Zabarwienie moczu może zmienić kolor na brunatny,  ze względu na wydalanie kompleksów żelaza.

W przypadku leczenia nadmiernego przewlekłego gromadzenia glinu może dojść do wystąpienia drgawek i otępienia. Prawdopodobnie ze względu na nagły wzrost stężenia krążącego glinu. Wcześniejsze podanie klonazepamu zapobiega nasileniu się objawów neurologicznych. Może również dojść do zmniejszenia  stężenia wapnia we krwi i nasilenia nadczynność przytarczyc.

Pacjenci podczas leczenia deferoksaminą mogą mieć zawroty głowy, zaburzenia widzenia i słuchu. Nie powinno się prowadzić pojazdów i obsługiwać urządzeń mechanicznych w trakcie leczenia.

Deferoksamina wiąże izotop galu (​​⁶⁷Ga). Kompleks ten usuwany jest szybko z moczem w wyniku czego wyniki obrazowania izotopem mogą zostać zakłócone. Dlatego zaleca się na dwie doby przed wykonaniem scyntygrafii zaprzestać podawania deferoksaminy.

Nie ma wystarczających badań, które wskazywałyby toksyczny wpływ na płód. Przeprowadzano badania na szczurach i królikach, jednak nie są one jednoznaczne. Deferoksamina prawdopodobnie może uszkadzać płód u ludzi.

Nie zaleca się stosowania deferoksaminy w czasie ciąży.

Nie ma informacji na temat przenikania deferoksaminy do mleka matki. Nie należy karmić piersią podczas przyjmowania tego leku.

Nie ma badań na temat wpływu  deferoksaminy na płodność.

Do bardzo częstych działań niepożądanych należy ból stawów i mięśni oraz reakcje występujące w miejscu podania (ból, obrzęk, wynaczynienie, rumień, świąd, strup).

Często ma miejsce ból głowy, nudności, pokrzywka, opóźnienie wzrostu i zaburzenia w tkance kostnej.

Niezbyt często dochodzi do głuchoty neuroczuciowej, szumów usznych, astmy, wymiotów, bólów brzucha, reakcji w miejscu podania (pęcherzyki, pieczenie, obrzmienie).

Do rzadkich działań niepożądanych należy: mukormykoza, zaburzenia oka (utrata wzroku, zmniejszenie pola widzenia, zwyrodnienie siatkówki, zapalenie nerwu wzrokowego, zaćma, zmniejszona ostrość, niewyraźnie widzenie, ślepota zmierzchowa, chromatopsja, zmętnienie rogówki), niedociśnienie tętnicze i tachykardia.

Objawy przedawkowania mogą wystąpić w przypadku zbyt szybkiego podania wlewu lub zbyt dużej dawki. Objawy są rozwijające i należą do nich: tachykardia, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, zaburzenia wzroku, afazja, pobudzenie oraz ostra niewydolność nerek.

Można zastosować dializę lub leczenie objawowe.

Deferoksamina działania na zasadzie wiązań chelatowych z jonami żelaza (głównie trójwartościowego, w mniejszym stopniu dwuwartościowego) oraz glinu trójwartościowego. Powstają trwałe kompleksy, które wydalane są z organizmu.

Chelatowanie zachodzi w stosunku 1:1. Oznacza to, że teoretycznie 1 g leku wiąże 85 mg Fe³⁺ lub 41 mg Al³⁺.

Chelatowanie przez deferoksaminę ma miejsce w osoczu i komórkach, w wyniku czego powstaje kompleks feroksamina. Lek chelatuje żelazo również z ferrytyny i hemosyderyny,  jednak proces  jest powolny.

Deferoksamina nie wiąże żelaza znajdującego się w hemoglobinie i transferynie.

W przypadku  glinu w wyniku chelatowania powstaje aluminoksamina. Kompleks ten zwiększa stężenie glinu we krwi i powstały zwiększony gradient stężenia między krwią  a dializatem przyspiesza usuwanie glinu podczas dializy.

Deferoksamina jest bardzo słabo wchłaniania z przewodu pokarmowego - poniżej 2%. Natychmiast, natomiast po podaniu podskórnym, domięśniowym lub dożylnym.

Mniej niż 10% deferoksaminy wiąże się z białkami osocza in vitro (czyli określane w badaniach laboratoryjnych, poza organizmem).

Istnieje wiele metabolitów deferoksaminy, które  wyizolowano z moczu, ale nie zostały do końca scharakteryzowane. 

Deferoksamina ulega metabolizmowi poprzez 4 reakcje: transaminacji, oksydacji i beta-oksydacji (powstaje metabolit kwasowy), dekarboksylacji i N-hydroksylacji (powstaje metabolit obojętny).

Kompleksy deferoksaminy z żelazem wydalane są z moczem, jeżeli wiązanie dotyczy żelaza w surowicy krwi oraz  z kałem, jeżeli lek wiąże nadmiar żelaza w wątrobie.