Witamina B12 (Cyjanokobalamina), Cyanocobalaminum - Zastosowanie, działanie, opis

Witamina B₁₂ niezbędna jest do prawidłowego wzrostu organizmu, funkcjonowania układu nerwowego oraz tworzenia komórek krwi. Niedobór cyjanokobalaminy może powodować wystąpienie niedokrwistości złośliwej oraz nieodwracalnych zaburzeń neurologicznych.

Witamina B₁₂ stosowana jest w niedokrwistości złośliwej Addisona-Biermera i innych niedokrwistościach megaloblastycznych spowodowanych niedoborem tej witaminy. Niedobór cyjanokobalaminy może być spowodowany ścisłym wegetarianizmem, zahamowaniem (wrodzonym lub nabytym) wydzielania czynnika Castle’a umożliwiającego wchłanianie witaminy B₁₂, przewlekłym atroficznym zapaleniem błony śluzowej żołądka, kompetycyjnym wykorzystywaniem witaminy B₁₂ przez bakterie jelitowe lub pasożyty oraz zespołem złego wchłaniania (w celiakii, po resekcji jelita krętego, sprue tropikalnej i w przebiegu choroby Leśniowskiego - Crohna). Cyjanokobalamina stosowana jest również wspomagająco w leczeniu schorzeń nerwów obwodowych, takich jak nerwoból, polineuropatia i zapalenie nerwów obwodowych.

Ponadto witamina B₁₂ wykorzystywana jest w teście Schillinga (badanie wchłaniania cyjanokobalaminy).

Witamina B₁₂ stosowana jest doustnie i pozajelitowo (głęboko podskórnie lub domięśniowo).

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od wskazań i wieku.

Podanie doustne 

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 0,2–2000 mg.

Podanie pozajelitowe 

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci: 100–1000 µg.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 250–1000 µg.

Witamina B₁₂ przeciwwskazana jest w przypadku występowania nadwrażliwości na substancję.

Brak odpowiedzi na leczenie cyjanokobalaminą może być wywołane przez mocznicę, zakażenia lub jednoczesny niedobór kwasu foliowego lub żelaza. 

W zależności od stosowanych dawek i jednostek chorobowych mogą być zalecone odpowiednie badania laboratoryjne parametrów hematologicznych, stężenia witaminy B12, kwasu foliowego. 

Zarejestrowano przypadki gdzie witamina B₁₂ podana pozajelitowo doprowadziła do wstrząsu anafilaktycznego i śmierci.

Należy zachować ostrożność u osób z niedokrwistością złośliwą, gdyż leczenie dużymi dawkami cyjanokobalaminy, może powodować nadpłytkowość lub hipokaliemię.  

Cyjanokobalamina może powodować przyspieszenie zaniku nerwu wzrokowego, dlatego zaleca się zachowanie ostrożności podczas leczenia osób z chorobą Lebera.

Alkohol może powodować zaburzenia wchłaniania witaminy B₁₂.

Niektóre antybiotyki, pirymetamina i metotreksat wpływają na oznaczanie poziomu cyjanokobalaminy w surowicy, co może prowadzić do otrzymywania fałszywie ujemnych wyników.

Zalecane dobowe spożycie witaminy B₁₂ u kobiet w ciąży wynosi od 2,6 do 4 µg.

Witamina B₁₂ przenika do mleka matki. Zalecane dobowe spożycie substancji w okresie laktacji wynosi od 2,6 do 4 µg.

Witamina B₁₂ podana pozajelitowo może powodować wystąpienie reakcji anafilaktycznych lub anafilaktoidalnch, zaburzeń skóry i tkanki podskórnej, trądziku, wyprysku, reakcji pokrzywkowych, zaburzeń żołądka i jelit, niestrawności, nudności, wymiotów, łagodnej biegunki, miejscowego podrażnienia oraz objawów nietolerancji (swędzenie, pieczenie, hipertermia, zaczerwienienie, mrowienie).

Witamina B12 jest niezbędna do enzymatycznego przekształcenia kwasu metylomalonowego w koenzym A, homocysteiny w metioninę oraz przemiany 5-metylotetrahydrofolianu w tetrahydrofolian, koniecznej do syntezy kwasu deoksyrybonukleinowego i powstawania czerwonych krwinek. Niedobory witaminy B₁₂ powodują zaburzenie syntezy DNA i powstanie nieprawidłowych komórek: megaloblastów. Ponadto cyjanokobalamina pełni istotną rolę w metabolizmie grup metylowych w wielu komórkowych procesach biochemicznych, w tym w syntezie kwasów nukleinowych, szczególnie nasilonej w układzie nerwowym. Wpływa także na skład kwasów tłuszczowych w fosfolipidach i cerebrozydach występujących w komórkach układu nerwowego.

Witamina B₁₂ wchłaniana jest w jelicie cienkim z udziałem czynnika wewnętrznego oraz poprzez bierną dyfuzję przez błony śluzowe lub układ żołądkowo-jelitowy.

Cyjanokobalamina wiązana jest z białkami osocza i ulega dystrybucji do szpiku kostnego, wątroby, innych tkanek oraz do mleka kobiecego. Około 90% zasobów witaminy B₁₂ znajduje się w wątrobie.

Witamina B₁₂ ulega decyjanacji w wątrobie do aktywnej postaci: kobalaminy.

Witamina B12 ulega eliminacji głównie z żółcią. Częściowo substancja obecna w żółci wchłaniana jest ponownie poprzez krążenie wątrobowo-jelitowe.