Afamelanotyd, Afamelanotidum - Zastosowanie, działanie, opis

Afamelanotyd wskazany jest w zapobieganiu nadwrażliwości na światło słoneczne u dorosłych pacjentów cierpiących na protoporfirię erytropoetyczną.

Decyzję o rozpoczęciu stosowania afamelanotydu oraz schemacie jego podawania podjąć może wyłącznie lekarz specjalista w zakresie leczenia protoporfirii, posiadający kwalifikacje do wszczepienia implantu pacjentowi. Zazwyczaj implant z afamelanotydem wszczepia się w odstępach 2 miesięcy przed oraz w trakcie narażenia na światło słoneczne, nie przekraczając liczby 4 implantów w ciągu roku.

Afamelanotyd przeciwwskazany jest jeśli u pacjenta występuje nadwrażliwość na ten lek, ciężka choroba wątroby lub zaburzenia jej czynnności, bądź zaburzenia czynności nerek.

Podczas stosowania afamelanotydu zaleca się stosować preparaty chroniące przed promieniowaniem słonecznym, Lek może uaktywniać proces czernienia zmian na skórze, które mogą przeksztacić się w nowotwory, dlatego też należy dwa razy w roku dokładnie skontrolować wszystkie obecne u pacjenta zmiany na skórze. W związku z ryzykiem nowotworzenia zmian barwnikowych, należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów, u których w wywiadzie lub wywiadzie rodzinnym pojawił się czerniak, u pacjentów, u których stwierdzono ryzyko podatności na czerniaka: rodzinny zespół znamion atypowych i czerniaka złośliwego, zespół znamion dysplastycznych, zespół B-K, u pacjentów z rakiem podstawnokomórkowym, płaskonabłonkowym, rakiem z komórek Merkla, a także z innymi złośliwymi lub przednowotworowymi zmianami skórnymi w wywiadzie. Ze względu na brak dostępnych danych stosowanie leku nie jest zalecane u osób do 17 roku życia oraz w podeszłym wieku. Nie określono bezpieczeństwa stosowania afamelanotydu podczas terapii dłuższej niż 2 lata.

Stwierdzono, iż wszczepienie afomelanotydu wywiera umiarkowany wpływ na kierowanie pojazdami i obsługę maszyn. Zwłaszcza w pierwszych 72 godzinach od implantacji powinno się unikać tych czynności, ze względu na możliwe skutki uboczne: senność, mdłości, zawroty głowy.

U pacjentów zażywających leki zmniejszające krzepliwość krwi (warfaryna, antagonisty witaminy K, kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne), może pojawić się nasilone zasinienie lub krwawienie w miejscu podania implantu z afamelanotydem.

Nie określono do tej pory, czy stosowanie afamelanotydu przez ciężarne niesie ryzyko dla płodu. Ze względów bezpieczeństwa podczas terapii oraz w ciągu 3 miesięcy od jej zakończenia, kobiety w wieku rozrodczym muszą stosować skuteczną formę antykoncepcji.

Nie określono stopnia przenikania leku do mleka. Z tego względu afamelanotydu nie powinny stosować kobiety karmiące.

Po podaniu afamelanotydu mogą wystąpić z różną częstością podane skutki uboczne. Bardzo często pojawiają się: ból głowy, nudności. Często zgłaszane są: grypa, zakażenie dróg oddechowych, znamiona melanocytowe, zawroty, bóle migrenowe głowy, senność, astenia, zmęczenie, zaczerwienienie twarzy, uderzenia gorąca, ból brzucha, dyskomfort w jamie brzusznej, biegunka, wymioty, ból zębów, bóle mięśnowo-szkieletowe, piegi, rumień, zaburzenia pigmentacji, świąd, wysypka różnego typu, zaburzenia w miejscu podania (zasienienie, krwiak, krwotok, uczucie ciepła, rumień, podrażnienie, przerost tkanek, ból, nacisk, naciek, świąd, pokrzywka, obrzęk, pęcherzyki, nadwrażliwość, stwardnienie, zmiana barwy skóry), a także choroba grypopodobna, ból i gorączka. Niezbyt często zdarzają się: zapalenie pęcherza, zapalenie mieszków włosowych, zapalenie oraz zakażenie żołądka i jelit, naczyniaki, nadwrażliwość, zwiększenie bądź zmniejszenie apetytu, pogroszenie nastroju (w tym depresja), bezsenność, zaburzenia równowagi, przeczulica, letarg, parestezje, słaby sen, stany przedomdleniowe i omdlenie, zespół niespokojnych nóg, zaburzenia ze strony oka (suchość, ból, przekrwienie, światłowstręt, starczowzroczność), szumy uszne, nadciśnienie, kołatanie serca, krwotok, krwiak, niedrożność zatok, wzdęcia, zaburzenia wydalania, dyspepsja, wzdęcia, refluks, zespół jelita drażliwego, ból dziąseł, osłabienie czucia w jamie ustnej, obrzęk warg, objawy skórne: trądzik, kontaktowe zapalenie skóry, suchość skóry, wyprysk, zmiana barwy włosów lub paznokci, nadmierna potliwość, grudki, nadwrażliwość na światło, zabarwienie warg, pozapalne zmiany pigmentacyjne, świąd, uczucie pieczenia, odbarwienie, złuszczenie, hiper- lub hipopigmentacja skóry, podrażnienie, łojotok, pokrzywka, sztywność stawów, kurcze bądź osłabienie mięśni, sztywność mięśniowo-szkieletowa, bolesność piersi, bolesne lub nieregularne miesiączkowanie, dreszcze, uczucie gorąca, objawy kaca, złe samopoczucie, obrzęk obwodowy, obrzęk śluzówek. Może dojść do podwyższenia parametrów krwi: AlAT, AspAT, fosfokinazy kreatynowej, glukozy, enzymów wątrobowych, transaminaz, obniżenie stężenia żelaza we krwi. Rzadko występują: zakażenie Candida, leukopenia, hipercholesterolemia, splątanie, zaburzenie smaku, pourazowy ból głowy, obrzęk powiek, tachykardia, nadciśnienie rozkurczowe lub skurczowe, nieregularne wypróżnienia, zapalenie czerwieni wargowej, zmiana barwy dziąseł, warg lub języka, obrzęk warg, liszaj płaski, bielactwo nabyte; uczucie dyskomfortu w obrębie kończyn, zmniejszone libido, nadmierne krwawienie miesięczne, upławy, zwiększenie masy ciała, nudności pozabiegowe, powikłania rany. 

Afamelanotyd jest syntetycznym analogiem hormonu α-melanotropowego (MSH), działającym agonistycznie na receptory melanokortyn, głównie receptor melanokortyny-1 (MC1R). Lek działa podobnie jak endogenny hormon i aktywuje syntezę eumelaniny (jednej z form melaniny), która jest związkiem odpowiedzialnym za ochronę skóry przed promienowaniem słonecznym. Eumelanina działa jako filtr UV i światła widzialnego, zmiata wolne rodniki oraz zmniejsza stres oksydacyjny, dzięki czemu u osób z protoporfirią erytropoetyczną protoporfiryny zgromadzone w tkankach nie ulegają pobudzeniu przez promieniowanie i nie dochodzi do degradacji tych tkanek.

Afamelanotyd jest podawany w formie podskórnego implantu, z którego większość leku uwalnia się w ciągu pierwszych 48 godzin, a w ciągu 5 dni uwalnianie jest około 90% dawki.

Najprawdopodobniej afamelanotyd jako oligopeptyd ulega metabolizmowi na drodze hydrolizy do peptydów o krótszych łańcuchach, a następnie do aminokwasów. Okres półtrwania wynosi około 30 minut.

Minimalne ilości afamelanotydu w niezmienonej postaci są wykrywane w moczu, co sugeruje, iż lek jest wydalany głównie z żółcią i kałem. Implant ulega wchłonięciu w czasie 50-60 dni.