Typranawir, Tipranavirum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o typranawirze
- Rok wprowadzenia na rynek
-
2005
- Substancje aktywne
-
typranawir
- Działanie typranawiru
-
przeciwwirusowe
- Postacie typranawiru
-
kapsułki, roztwór doustny
- Układy narządowe
-
układ immunologiczny (odpornościowy)
- Specjalności medyczne
-
Choroby zakaźne i pasożytnicze
- Rys historyczny typranawiru
-
Typranawir został opracowany przez koncern Boehringer Ingelheim. Został zatwierdzony do stosowana w lecznictwie przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA) w 2005 roku.
- Wzór sumaryczny typranawiru
-
C31H33F3N2O5S
Spis treści
- Wskazania do stosowania typranawiru
- Dawkowanie typranawiru
- Przeciwskazania do stosowania typranawiru
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania typranawiru
- Przeciwwskazania typranawiru do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje typranawiru z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje typranawiru z pożywieniem
- Wpływ typranawiru na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ typranawiru na ciążę
- Wpływ typranawiru na laktację
- Wpływ typranawiru na płodność
- Skutki uboczne
- Objawy przedawkowania typranawiru
- Mechanizm działania typranawiru
- Wchłanianie typranawiru
- Dystrybucja typranawiru
- Metabolizm typranawiru
- Wydalanie typranawiru
Wskazania do stosowania typranawiru
Typranawir stosowany jest w terapii skojarzonej z rytonawirem u dorosłych zakażonych wirusem HIV-1, poddanych wcześniej leczeniu i zakażonych wirusem opornym na wiele inhibitorów proteazy HIV. Wdrożenie typranawiru powinna poprzedzić analiza historii leczenia pacjenta oraz testy genotypowe w celu identyfikacji mutacji oporności wirusa na leki.
Dawkowanie typranawiru
Typranawir może być stosowany tylko pod nadzorem lekarza doświadczonego w leczeniu zakażeń wirusem HIV-1. Zalecana dobowa dawka to 500 mg (2 x 250 mg) w połączeniu z małą dawką rytonawiru. Produkt powinien być przyjmowany wraz z pożywieniem.
Przeciwskazania do stosowania typranawiru
Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na typranawir oraz umiarkowane lub ciężkie zaburzenia funkcji wątroby.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania typranawiru
Dla zachowania odpowiedniego działania przeciwwirusowego typranawir należy przyjmować łącznie z małą dawką rytonawiru w odpowiednim stosunku ilościowym, nieodpowiednie dawkowanie może w znaczący sposób zmienić stężenie trypranawiru w osoczu, działanie terapeutyczne. Badania pokazały, iż terapia działa antyretrowirusowo, lecz nadal istnieje ryzyko zarażenia innej osoby przez kontakt płciowy. Typranawir nie leczy AIDS oraz zakażenia HIV-1, dlatego pacjenci mogą nadal zachorować na infekcje oportunistyczne oraz powikłania związane z HIV-1. Jest przeciwskazany u pacjentów z niewydolnością wątroby (klasa B lub C w skali Child-Pugh), stosowany u pacjentów z wirusowym zapaleniem typu B i C zwiększa ryzyko wystąpienia ciężkich oraz śmiertelnych powikłań związanych z niewydolnością wątroby. Podczas leczenia należy monitorować pracę wątroby, szczególnie u osób z zaburzeniami pracy enzymów wątrobowych w wywiadzie. U osób chorych na hemofilię może zwiększyć się ryzyko krwawień. Odnotowywano przypadki krwawień wewnątrzczaszkowych, szczególnie u pacjentów z zaawansowaną chorobą AIDS. Obserwowano zmiany składu i masy ciała, zmiany poziomu cukru, cholesterolu oraz innych parametrów w badaniach laboratoryjnych. U pacjentów leczonych typranawirem w skojarzeniu z małą dawką rytonawiru obserwuje się zespół reaktywacji immunologicznej, szczególnie w początkowym okresie leczenia, polegający na występowaniu infekcji przez gatunki oportunistyczne i na co dzień bezobjawowe (zapalenie siatkówki wywołane cytomegolowirusem, infekcje mykobakteriami, zapalenie płuc wywołane przez pneumocystis), oraz nawroty infekcji jak opryszczka czy półpasiec.
Jednoczesne przyjmowanie z typranawirem innych substancji czynnych, które metabolizowane są w wątrobie z udziałem CYP3A może spowodować zwiększenie ich stężenia w osoczu i wywołać poważne działania niepożądane. Z kolei przyjmowanie rifampicyny lub preparatów ziołowych zawierających ziele dziurawca zmniejsza stężenie typranawiru we krwi i osłabia jego działanie.
Przeciwwskazania typranawiru do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Typranawir jest stosowany z małą dawką rytonawiru, a ich wpływ na działanie innych podawanych chorym substancji jest złożony. Jest on substratem, inhibitorem oraz induktorem CP3A, jest inhibitorem CYP1A2, CYP2C9, CYP2C19 i CYP2D6. Leki, których metabolizm w głównej mierze zależy od CYP3A i którego zahamowanie będzie wiązało się ze zwiększeniem ich stężenia w osoczu to na przykład: przeciwarytmiczne (amiodaron, chinidyna), przeciwhistaminowe pierwszej generacji, alkaloidy sporyszu (ergotamina, dihydroergotamina), prokinetyczny cyzapryd, neuroleptyki (kwetiapina, pimozyd), niektóre trankwilizatory (midazolam), przeciwcholesterolowe (symwastatyna), afluzosyna, syldenafil czy tadalafil. Zależne od CYP2D6 to na przykład leki przeciwarytmiczne (propafenon, fekainid) lub beta blokery jak metoprolol. Upośledza działanie doustnych leków antykoncepcyjnych oraz hormonalnej terapii zastępczej. Leki przeciwdrgawkowe jak karbamazepina czy luminal zmniejszają stężenie typranawiru w osoczu. Nie zaleca się stosowania łącznie z glikokortykosteroidami, inhibitorami pompy protonowej (omeprazol, lanzoprazol). Pacjenci z prawidłową pracą nerek oraz wątroby muszą mieć zmniejszona dawkę kolchicyny lub jej całkowite wyłączenie z użycia. Nie zaleca się stosowania typranawiru z małą dawką rytanawiru wraz z innymi inhibitorami proteazy HIV ( amprenawir, lopinawir, sakwinawir) gdyż zmniejsza się ich stężenie w osoczu.
Interakcje typranawiru z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Abakawir (Abacavir) | nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy |
Zydowudyna (Azydotymidyna, AZT) (Zidovudine) | nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Atazanawir (Atazanavir) | inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy |
Lopinawir (Lopinavir) | inhibitory proteazy HIV |
Sakwinawir (Saquinavir) | przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Estriol (Estriol) | estrogeny naturalne i syntetyczne |
Etonogestrel (Etonogestrel) | progestageny |
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol) | estrogeny naturalne i syntetyczne |
Lewonorgestrel (Levonorgestrel) | progestageny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Fenytoina (Phenytoin) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów |
Karbamazepina (Carbamazepine) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe |
Okskarbazepina (Oxcarbazepine) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Flutikazon (Fluticasone) | glikokortykosteroidy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Atorwastatyna (Atorvastatin) | statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Dekslanzoprazol (Dexlansoprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Esomeprazol (Esomeprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Lansoprazol (Lansoprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Omeprazol (Omeprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Pantoprazol (Pantoprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Rabeprazol (Rabeprazole) | IPP - inhibitory pompy protonowej |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bupropion (Bupropion) | NDRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Kolchicyna (Colchicine) | substancje niewpływające na metabolizm kwasu moczowego (przeciw dnie moczanowej) |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Itrakonazol (Itraconazole) | przeciwgrzybicze pochodne triazolu |
Ketokonazol (Ketoconazole) | przeciwgrzybicze pochodne imidazolu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Flukonazol (Fluconazole) | przeciwgrzybicze pochodne triazolu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Salmeterol (Salmeterol) | agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Sildenafil (Sildenafil) | inhibitory fosfodieasterazy V - PDE5 |
Wardenafil (Vardenafil) | inhibitory fosfodieasterazy V - PDE5 |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Metadon (Methadone) | agoniści receptora opioidowego |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cyzapryd (Cisapride) | substancje hamujące perystaltykę jelit o zróżnicowanym mechanizmie działania |
Dihydroergotamina (Dihydroergotamine) | inne substancje przeciwmigrenowe |
Ergotamina (Ergotamine) | alkaloidy sporyszu |
Kwetiapina (Quetiapine) | neuroleptyki atypowe |
Sertindol (Sertindole) | neuroleptyki atypowe |
Interakcje typranawiru z pożywieniem
Typranawir powinien być przyjmowany wraz z posiłkiem, co sprzyja wchłanianiu i poprawia jego tolerowanie.
Wpływ typranawiru na prowadzenie pojazdów
Nie badano wpływu typranawiru na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. Zgłaszano jednak występowanie u niektórych pacjentów zawrotów głowy, senności i zmęczenia co może się przekładać na utrudnione prowadzenie pojazdów czy obsługę maszyn w ruchu.
Inne rodzaje interakcji
Równoległe stosowanie preparatów dziurawca osłabia działanie typranawiru.
Wpływ typranawiru na ciążę
O trwającej lub planowanej ciąży należy poinformować lekarza. Typranawir może być zastosowany wyłącznie po rozważeniu potencjalnych korzyści i ryzyka. W badaniach na szczurach nie stwierdzono działania teratogennego typranawiru, ale jego wpływ na przebieg ciąży u ludzi nie został zbadany. Typranawir może oddziaływać z przyjmowanymi doustnie środkami antykoncepcyjnymi. Podczas jego stosowania należy stosować alternatywne metody zapobiegania ciąży.
Wpływ typranawiru na laktację
O karmieniu piersią podczas stosowania typranawiru należy poinformować lekarza. Uznaje się, że kobiety zakażone wirusem HIV nie powinny karmić piersią ze względu na ryzyko zakażenia dziecka.
Wpływ typranawiru na płodność
W badaniach na szczurach nie stwierdzono wpływu typranawiru na płodność czy działania teratogennego w stężeniu równoważnemu stosowanemu u ludzi.
Skutki uboczne
- biegunka
- nudności
- zmęczenie
- gazy
- Hiperlipidemia
- ból brzucha
- wzdęcia brzucha
- wysypka
- wymioty
- niestrawność
- hipertriglicerydemia
- ból głowy
- osutka
- nadwrażliwość
- neuropatia obwodowa
- niedokrwistość
- ból mięśni
- zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych
- cukrzyca
- Zwiększona aktywność amylazy
- toksyczne zapalenia wątroby
- brak łaknienia
- objawy grypopodobne
- cytolityczne zapalenie wątroby
- spadek masy ciała
- refluks żołądkowo-przełykowy
- zmniejszony apetyt
- rozbicie
- gorączka
- nieprawidłowe wyniki czynności wątroby
- małopłytkowość
- senność
- skurcze mięśni
- świąd
- hiperglikemia
- hipercholesterolemia
- zaburzenia snu
- zapalenie trzustki
- zawroty głowy
- bezsenność
- neutropenia
- duszność
- niewydolność nerek
- hiperbilirubinemia
- zwiększenie aktywności lipazy
- niewydolność wątroby
- krwawienie wewnątrzczaszkowe
- odwodnienie
- zapalenie wątroby i stłuszczenie wątroby
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Objawy przedawkowania typranawiru
W przypadku przedawkowania stan pacjenta powinien być monitorowany i w razie potrzeby należy zastosować leczenie objawowe. Wskazane może być wywołanie wymiotów, płukanie żołądka lub zastosowanie węgla aktywowanego. Dializoterapia nie jest skuteczna z powodu silnego wiązania typronawiru z białkami.
Mechanizm działania typranawiru
Typranawir jest wybiórczym i silnym inhibitorem wirusowej proteazy asparylowej, której zadaniem jest cięcie prekursorowych białek wirusowych na docelowe funkcjonalne białka. Hamuje on proces replikacji wirusa poprzez zaburzanie dojrzewania nowych cząstek wirusowych. Typranawir jest aktywny przeciwwirusowo wobec większości wyizolowanych klinicznie szczepów HIV-1, które po leczeniu wykazują zmniejszoną wrażliwość na aktualnie dostępne inhibitory proteazy: amprenawir, atazanawir, indynawir, lopinawir, rytonawir, nelfinawir i sakwinawir. W celu uzyskania efektywnego stężenia, oprócz zalecanego dawkowania, potrzebne jest przyjmowanie małych dawek rytonawiru, który hamuje cytochrom P450 CYP3A, odpowiadający za metabolizowanie typranawiru.
Wchłanianie typranawiru
Jest wchłaniany niecałkowicie z przewodu pokarmowego. Przyjmowanie z posiłkiem sprzyja wchłanianiu.
Dystrybucja typranawiru
Maksymalne stężenie typranawiru w osoczu występuje po 1-5 godzinach od przyjęcia. Stan stacjonarny jest osiągany po 7 dniach zalecanego dawkowania wraz z małą dawką rytonawiru. Typranawir w niemal 100% wiąże się z białkami osocza. Brakuje danych o przenikaniu do płynu mózgowo-rdzeniowego czy nasienia.
Metabolizm typranawiru
Jest metabolizowany w wątrobie, głównie z udziałem izoenzymu CYP3A4 cytochromu P450, jednakże w obecności małych dawek rytonawiru metabolizm typranawiru jest minimalny. Metabolity wykrywane są w osoczu jedynie w śladowych ilościach.
Wydalanie typranawiru
Typranawir wydalany jest w ponad 80% z kałem, z czego 80% w postaci niezmienionej. Około 5% wydalane jest z moczem, głównie w postaci glukuronidu sprzężonego z typranawirem.