Tetrahydrokannabinol - Zastosowanie, działanie, opis

Tetrahydrokannabinol (THC) jest stosowany w leczeniu anoreksji połączonej z utratą wagi u pacjentów chorych na AIDS. Znajduje również zastosowanie w terapii przeciwwymiotnej u pacjentów poddanych chemioterapii, u których zawiodły inne metody łagodzenia wymiotów. 

W połączeniu z kannabidiolem (CBD) jest podawany pacjentom ze stwardnieniem rozsianym w celu złagodzenia objawów spastyczności o przebiegu umiarkowanym i ciężkim, u których zawiodły inne sposoby terapii. 

Farmakologiczne działanie tetrahydrokannabinolu jest zależne od dawki i charakteryzuje się znaczną zmiennością między pacjentami. Kluczowa jest zatem indywidualizacja dawki dla osiągnięcia jak najlepszego efektu terapeutycznego.

W leczeniu anoreksji zwykle stosowane dawki mieszczą się w zakresie od 2,5 mg do 20 mg na dobę, w dawkach podzielonych podawanych doustnie.  

Efekt przeciwwymiotny u pacjentów onkologicznych obserwowany jest po podaniu 5 mg, cztery lub pięć razy dziennie. Dawkowanie może ulec zwiększeniu wraz z kolejnymi cyklami chemioterapii. Terapię należy rozpocząć najmniejszą zalecaną dawką i dostosować w zależności od skuteczności. 

Dawkę tetrahydrokannabinolu podawanego na śluzówkę jamy ustnej w łagodzeniu spastyczności należy ustalić indywidualnie w konsultacji z doświadczonym lekarzem. Dawkowanie rozpoczyna się od jednego rozpylenia wieczorem i jest stopniowo zwiększane zgodnie z ustalonym schematem do maksymalnie 12 rozpyleń na dobę. 

Bezwzględnym przeciwskazaniem do stosowania preparatów zawierających tetrahydrokannabinol jest nadwrażliwość na kannabinoidy.  Substancji nie należy również podawać pacjentom ze stwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi takimi jak schizofrenia, inne psychozy czy ciężkie zaburzenia osobowości. Dotyczy to także sytuacji, gdy w wywiadzie wykazano obecność tych chorób u najbliższej rodziny pacjenta. 

Nie należy stosować leku u matek karmiących piersią. Stężenie tetrahydrokannabinolu w pokarmie może negatywnie wpłynąć na rozwój niemowląt.

Należy zachować ostrożność w stosowaniu tetrahydrokannabinolu u pacjentów, u których zdarzały się napady drgawkowe. Jest to związane z możliwym obniżeniem progu drgawkowego przez wspomnianą substancję. 

U pacjentów z zaburzeniami serca może wystąpić sporadyczne niedociśnienie, omdlenie lub tachykardia. 

Tetrahydrokannabinol należy stosować ostrożnie u pacjentów z historią uzależnień od alkoholu lub innych używek, ponieważ mogą być oni bardziej podatni na nadużywanie substancji. 

Szczególną ostrożność należy również zachować w przypadku pacjentów otrzymujących jednocześnie środki uspokajające, nasenne lub inne leki psychoaktywne. 

W badaniach preparaty z tetrahydrokannabinolem podawane były równocześnie ze środkami cytotoksycznymi, uspokajającymi czy opioidowymi lekami przeciwbólowymi. Nie wykazano istotnie klinicznych interakcji lek-lek. Ze względu jednak na drogę metabolizmu, przy udziale enzymu cytochromu p-450 oraz na silne wiązanie przez białka osocza, kannabinoidy mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami, do których można zaliczyć: amitryptylinę i inne trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, barbiturany, benzodiazepiny, lit, opioidy, leki antyhistaminowe oraz leki miorelaksacyjne. Wyróżnić należy również ketokonazol, disulfiram, fluoksetynę oraz teofylinę, jako substancje potencjalnie mogące powodować interakcję między lekami. 

Pożywienie nie wpływa na wchłanianie substancji, można przyjmować oddzielnie lub z posiłkiem. 

Należy unikać spożywania alkoholu podczas terapii, ze względu na możliwe działania niepożądane ze strony układu nerwowego. 

W trakcie terapii THC pacjenci nie powinni prowadzić pojazdów, ani wykonywać innych czynności wymagających określonych umiejętności. Wynika to z działań niepożądanych jakie mogą występować na skutek przyjmowania substancji, do których zalicza się zawroty głowy, senność czy zaburzenie funkcji poznawczych, co może mieć wpływ na zdolność oceny sytuacji. 

Preparaty zawierające THC mogą obniżać skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Kobiety stosujące terapię powinny stosować dodatkową mechaniczną metodę antykoncepcji. 

Nie zaleca się stosowania THC w trakcie ciąży, chyba że korzyści przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu lub zarodka. 

Nie zaleca się stosowania tetrahydrokannabinolu u matek karmiących, ponieważ substancja przenika do mleka matki i może mieć niekorzystny wpływ na rozwój dziecka. 

W badaniach z udziałem zwierząt nie zaobserwowano wpływu na płodność. Istnieją jednak podejrzenia, że kannabinoidy mogą wpływać na proces spermatogenezy (proces powstawania i dojrzewania plemników), dlatego zaleca się stosowanie skutecznej antykoncepcji podczas terapii.

W przypadku podania miejscowego w postaci aerozolu stosowanego w jamie ustnej niezbyt często pojawiało się zapalanie gardła czy podrażnienie w miejscu podania. 

Objawy przedawkowania tetrahydrokannabinolu obejmują senność, euforię, podwyższoną świadomość sensoryczną, zmienioną percepcję czasu. Obserwuje się także zaczerwienienie spojówek, suchość w ustach i częstoskurcz. 

Umiarkowane zatrucie powoduje upośledzenie pamięci, depersonalizację, zmiany nastroju, zatrzymanie moczu i zmniejszoną ruchliwość jelit. 

Do objawów ciężkiego zatrucia zalicza się zmniejszoną koordynację ruchową, letarg, niewyraźną mowę i niedociśnienie ortostatyczne. Ponad to mogą wystąpić ataki paniki, a także drgawki.

Tetrahydrokannabinol łączy się w organizmie człowieka z receptorami kannabinoidowymi CB1 i CB2, będącymi częścią układu endokannabinoidowego. THC działa jako częściowy agonista na poziomie obu tych receptorów, co oznacza, że pobudza wspomniane receptory, wywołując w następstwie określone reakcje w organizmie. 

Po podaniu doustnym substancja ulega prawie całkowitemu wchłonięciu (od 90 do 95%). Jednak ze względu na silny efekt pierwszego przejścia, czyli metabolizmu wątrobowego, tylko 10 do 20 % podanej dawki dociera do krążenia ogólnoustrojowego.

Po zastosowaniu w formie areozolu THC wchłania się w ciągu 15 minut. 

Okres półtrwania tetrahydrokannabinolu można podzielić na dwa etapy, jeden trwa około 4 godzin, natomiast końcowy okres półtrwania to 25 do 36 godzin. 

Tetrahydrokannabinol w znacznym stopniu, bo aż w około 97 % wiąże się z białkami osocza. 

Tetrahydrokannabinol podlega intensywnemu metabolizmowi wątrobowemu, co prowadzi do powstania zarówno aktywnych jak i nieaktywnych metabolitów. Niezmieniona substancja i jej główny aktywny metabolit, 11-OH-delta-9-THC, występują w osoczu w mniej więcej równych stężeniach. Maksymalne stężenia zarówno leku macierzystego jak i jego metabolitu ulegają obniżeniu po około 0,5 do 4 godzin od podania doustnego i spadają w ciągu kilku dni. 

Tetrahydrokannabinol jak i jego metabolity wydalane są z kałem jak i z moczem. Mniej niż w 5 % substancja jest wydalana w postaci niezmienionej z kałem, natomiast w 10 do 15 % z moczem.