Spironolakton, Spironolactonum - Zastosowanie, działanie, opis

Wskazaniem do stosowania spironolaktonu jest: zastoinowa niewydolność serca, w tym obrzęki wynikające z tej jednostki chorobowej; ciężka niewydolność serca (wg klasyfikacji niewydolności serca NYHA III-IV); marskość wątroby z wodobrzuszem i obrzękiem; wodobrzusze w przebiegu nowotworu złośliwego; zespół nerczycowy; diagnostyka i leczenie pierwotnego hiperaldosteronizmu (zespół Conna). Jest również wykorzystywany jako środek wspomagający w leczeniu opornego nadciśnienia tętniczego.

Spironolakton stosuje się doustnie, po posiłku.

Dawka stosowana w leczeniu zależna od jednostki chorobowej (m.in. niewydolność serca, nadciśnienie, obrzęki różnego pochodzenia, hiperaldosteronizm).

Pełne działanie moczopędne uzyskuje się po 2-3 dniach od rozpoczęcia leczenia, a także utrzymuje się średnio 2-3 dni od zaprzestania leczenia.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 25 mg do 400 mg.

Przeciwwskazaniem bezwzględnym jest nadwrażliwość na substancję czynną. Nie wdraża się terapii spironolaktonem jeśli u pacjenta występuje: ostra niewydolność nerek, ciężkie zaburzenia czynności nerek, bezmocz, choroba Addisona, hiperkaliemia, hiponatremia.

U pacjentów w podeszłym wieku istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Podczas długotrwałego (przewlekłego) leczenia należy kontrolować gospodarkę wodno-elektrolitową oraz monitorować stężenie elektrolitów i kreatyniny w surowicy (m.in. ze względu na mechanizm działania tej substancji czynnej i potencjalne działania niepożądane).

W przypadku zaburzonej czynności nerek należy częściej kontrolować stężenie potasu, ponieważ spadek aktywności nerek niesie za sobą zwiększone ryzyko hiperkaliemii. Spironolakton jest przeciwwskazany w ciężkiej niewydolności nerek.

Nie zaleca się stosowania spironolaktonu gdy stężenie potasu jest podwyższone; hiperkaliemia stanowi przeciwwskazanie do jego stosowania. Stosując produkty lecznicze lub suplementy diety zawierające potas, a także żywność bogatą w potas (np. pomidory, banany, awokado) należy zachować ostrożność ze względu na wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia hiperkaliemii, której towarzyszyć mogą osłabienie, skurcze mięśni, nie zawsze zmiany w EKG.

U osób z zaburzeniami wątroby należy zachować ostrożność ze względu na ryzyko śpiączki wątrobowej.

Przeciwwskazane jest łączenie spironolaktonu z substancjami o tym samy mechanizmie działania (eplerenon), innymi substancjami oszczędzającymi potas (amiloryd, triamteren) oraz substancjami będącymi źródłem potasu (chlorek potasu, cytrynian potasu, glukonian potasu i inne sole potasowe).

Spironolakton lepiej wchłania się po posiłku niż na czczo. Dodatkowo zmniejsza się jego działanie drażniące na żołądek jednak w przewlekłym stosowaniu spironolaktonu podawane pożywienie nie wpływa na biodostępność.

Spironolakton posiada działanie moczopędne i oszczędzające potas, więc dodatkowe spożycie produktów bogatych w potas (np. ziemniaki, awokado, banany, pomidory) mogą prowadzić do groźnej hiperkaliemii (zaburzenia rytmu serca, zatrzymanie akcji serca, zaburzenie czucia w kończynach, bóle głowy, osłabienie mięśni, senność, splątanie).

Nie należy łączyć spironolaktonu i alkoholu ze względu na wzrost ryzyka wystąpienia hipotonii ortostatycznej.

Spironolakton może powodować objawy wpływające na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn tj. zawroty głowy, senność, dezorientacja. W związku z tym zaleca się zachowanie ostrożności podczas terapii, a także do ewentualnej modyfikacji jego dawki i/lub sposobu dawkowania.

Spironolakton lub jego metabolity mogą przenikać łożysko. Substancje czynne o działaniu moczopędnym (diuretycznym) mogą ograniczać perfuzję w łożysku, tym samym powodując wzrost ciśnienia wewnątrzmacicznego (spironolaktonu nie stosuje się w standardowym leczeniu obrzęków w okresie ciąży).

Główny metabolit spironolaktonu - kanrenon i inne metabolity są obecne w mleku kobiecym. Dane literaturowe donoszą o potencjalnym wpływie spironolaktonu na płody męskie w postaci feminizacji i problemów endokrynologicznych wskutek antyandrogenowego działania spironolaktonu.

Objawy przedawkowania to: senność, zmęczenie, ataksja, splątanie, nudności, wymioty, zawroty głowy, biegunka, wysypki skórne, w bardzo dużych dawkach - niepłodność, hiponatremia, hiperkaliemia (parestezje, osłabienie, porażenie wiotkie lub skurcze mięśni).

Spironolakton jest antagonistą (blokerem) receptora aldosteronu wiążąc się z receptorami w kanalikach dystalnych nerki, powoduje zwiększone wydalanie sodu i wody przy jednoczesnym zmniejszeniu wydalania potasu i magnezu. Spironolakton hamuje również syntezę aldosteronu w korze nadnerczy u pacjentów z pierwotnym hiperaldosteronizmem. Aktywne są również metabolity spironolaktonu np. kanrenon.

Spironolakton jest dobrze wchłaniany w przewodu pokarmowego (70-80%). Wyższe stężenie osiąga we krwi po posiłku niż na czczo. Stężenie maksymalne spironolaktonu osiągane jest po 1-2 godzinach po podaniu.

Spironolakton i kanrenon (metabolit) wiążą się w ponad 90% z białkami osocza.

Spironolakton jest metabolizowany do aktywnych metabolitów: 7-α-tiometylospironolaktonu i kanrenonu. Ulega w dużym stopniu efektowi pierwszego przejścia (ilość leku jaka trafia do krążenia ogólnego może być zmniejszona przez metabolizm wątrobowy).

Okres półtrwania (czas, w którym stężenie leku np. we krwi zmniejsza się do połowy wartości początkowej) spironolaktonu wynosi 1,5 godziny, zaś metabolitów – 7-α-tiometylospironolaktonu 9-12 godzin, kanrenonu – 10-35 godzin.

Wydalanie metabolitów odbywa się głównie z moczem (42-56%), w drugiej kolejności z kałem (ok. 14%).

U osób starszych klirens spironolaktonu może obniżać się, a okres półtrwania może ulegać wydłużeniu.