Selegilina, Selegiline - Zastosowanie, działanie, opis

Selegilina wskazana jest do stosowania w monoterapii w celu spowolnienia progresji objawów choroby Parkinsona i konieczności wprowadzenia do leczenie lewodopy. Selegilina jest również stosowana jako uzupełnienie standardowego schematu leczenia choroby Parkinsona lewodopą i inhibitorem karboksylazy. Dzięki połączeniu tych leków możliwe jest zmniejszenie dawki lewodopy i złagodzenie fluktuacji ruchowych.

Zwykle stosowane dawki dobowe selegiliny u dorosłych to 5-10 mg. W leczeniu skojarzonym z lewodopą na początku stosuje się zwykle 5 mg, a jeśli leczenie nie przynosi oczekiwanej skuteczności, dawkę leku można zwiększyć do maksymalnie 10 mg. Nie ma konieczności zmiany dawkowania u osób z zaburzeniami czynności wątroby i nerek.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na selegilinę, zespoły pozapiramidowe niezależne od poziomu dopaminy (sztywność mięśniowa, bradykinezja, drżenie, zaburzenia chodu), ostra niewydolność wątroby lub nerek, czynna choroba wrzodowa, a także dermatozy niewiadomego pochodzenia (ze względu na zwiększone ryzyko rozwoju czerniaka złośliwego).

Podczas stosowania selegiliny w połączeniu z lewodopą mogą wystąpić nasilone działania niepożądane lewodopy (niekontrolowane ruchy, pobudzenie). W niektórych przypadkach może być konieczne zmniejszenie dawki lewodopy nawet o 50%.
Terapia łączona z innymi lekami dopaminergicznymi może spowodować impulsywne zachowania, takie jak skłonność do hazardu, zwiększony popęd płciowy, wzmożony apetyt czy zakupoholizm.
Szczególnej ostrożności wymagają pacjenci z chorobami serca, wątroby, nerek, a także z psychozą, dławicą piersiową, niestabilnym nadciśnieniem tętniczym i z przebytą w przeszłości chorobą wrzodową.
Należy zachować ostrożność przy zmianie pozycji z siedzącej/leżącej na stojącą ze względu na możliwość wystąpienia nagłego niedociśnienia przy pionizacji ciała.

Selegiliny nie należy łączyć z lekami nasilającymi działanie serotoniny (np. sumatryptan, zolmitryptan), z lekami przeciwdepresyjnymi z grupy trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych (np. klomipramina, amitryptylina, opipramol), z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny SSRI (np. fluoksetyna, sertralina), z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny SNRI (np. duloksetyna, wenlaflaksyna). Przeciwwskazane jest jednoczesne stosowanie leków opioidowych (np. petydyna, kodeina, oksykodon), sympatykomimetycznych (np. fenylefryna, klonidyna) oraz inhibitorów monoaminooksydazy (np. moklobemid).

Ryzyko wystąpienia nadciśnienia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dopamina (Dopamine)	agoniści receptorów dopaminowych
Fenylefryna (Phenylephrine)	agoniści receptorów alfa-1 adrenergicznych
Klonidyna (Clonidine)	agoniści receptora imidazolowego
Midodryna (Midodrine)	agoniści receptorów alfa-1 adrenergicznych
Tyzanidyna (Tizanidine)	agoniści receptorów alfa-2 adrenergicznych

Ryzyko wystąpienia zagrażających życiu objawów (wysoka gorączka, drgawki, nadciśnienie tętnicze).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Buprenorfina (Buprenorphine)	substancje o działaniu agonistyczno-antagonistycznym na receptory opioidowe
Buspiron (Buspirone)	leki przeciwlękowe wpływające na przekaźnictwo serotoninergiczne
Dihydrokodeina (Dihydrocodeine)	agoniści receptora opioidowego
Fentanyl (Fentanyl)	agoniści receptora opioidowego
Karbamazepina (Carbamazepine)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe
Kodeina (Codeine)	agoniści receptora opioidowego
Morfina (Morphine)	agoniści receptora opioidowego
Nefopam (Nefopam)	inne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
Petydyna (Pethidine)	agoniści receptora opioidowego
Tapentadol (Tapentadol)	agoniści receptora opioidowego
Tramadol	agoniści receptora opioidowego

Nasilenie działań niepożądanych: nadmierna potliwość, niezborność ruchowa, zmiany ciśnienia tętniczego, kołatanie serca, zmiany w psychice. Możliwość wystąpienia zespołu serotoninowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Almotryptan (Almotriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Amantadyna (Amantadine)	antagoniści receptora NMDA
Amitryptylina (Amitriptyline)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Atropina (Atropine)	antagoniści receptora muskarynowego
Biperyden (Biperiden)	antagoniści receptora muskarynowego
Citalopram (Citalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Dapoksetyna (Dapoxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Dekstrometorfan (Dextromethorphan)	substancje przeciwkaszlowe działające ośrodkowo
Doksepina (Doxepin)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Duloksetyna (Duloxetine)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Eletryptan (Eletriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Ergotamina (Ergotamine)	alkaloidy sporyszu
Escitalopram (Escitalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Fluoksetyna (Fluoxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Fluwoksamina (Fluvoxamine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Frowatryptan (Frovatriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Skopolamina (Hioscyna) (Scopolamine)	spazmolityki o różnym mechanizmie działania (muskulotropowe, przeciwskurczowe) - gastroenterologia
Klomipramina (Clomipramine)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Linezolid (Linezolid)	inne leki przeciwbakteryjne
Metadon (Methadone)	agoniści receptora opioidowego
Milnacypran (Milnacipran)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Mirtazapina (Mirtazapine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Moklobemid (Moclobemide)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Naratryptan (Naratriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Opipramol (Opipramol)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Paroksetyna (Paroxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Ryzatryptan (Rizatriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Safinamid (Safinamide)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Sertralina (Sertraline)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Sumatryptan (Sumatriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Wenlafaksyna (Venlafaxine)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Wortioksetyna (Vortioxetine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Sibutramina (Sibutramine)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory

Zwiększenie biodostępności selegiliny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dienogest (Dienogest)	progestageny
Drospirenon (Drospirenone)	progestageny
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol)	estrogeny naturalne i syntetyczne
Gestoden (Gestodene)	progestageny
Norelgestromin (Norelgestromin)	progestageny

Nasilenie działania lewodopy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lewodopa (Levodopa)	DOPA i pochodne

Nasilenie działań niepożądanych: suchość w ustach, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia widzenia i koncentracji, nieprecyzyjne ruchy, omamy, pobudzenie, senność.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Difenhydramina (Diphenhydramine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Dimetynden (Dimetindene)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym

Ryzyko nagłego wzrostu ciśnienia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Bupropion (Bupropion)	NDRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy
Metylofenidat (Methylphenidate)	NDRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy
Pseudoefedryna (Pseudoephedrine)	agoniści receptorów alfa- i beta-adrenergicznych
Reboksetyna (Reboxetine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Tianeptyna (Tianeptine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Efedryna (Ephedrine)	agoniści receptorów alfa- i beta-adrenergicznych
Rezerpina (Reserpine)	antagoniści receptorów alfa-1 adrenergicznych

Nadmierne zwolnienie pracy serca i ryzyko znacznego wzrostu ciśnienia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acebutolol (Acebutolol)	antagoniści receptorów beta 1 oraz rozszerzające naczynia obwodowe

Ryzyko wzrostu ciśnienia i zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Atomoksetyna (Atomoxetine)	substancje psychostymulujące i nootropowe

Nasilenie działań niepożądanych wymienionych leków.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Baklofen (Baclofen)	leki zwiotczające mięśnie o działaniu ośrodkowym o zróżnicowanym mechanizmie działania
Betahistyna (Betahistine)	histamina i analogi
Metamizol (Metamizole)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ryzatryptan (Rizatriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1

Nasilenie działań niepożądanych ze strony układu krążenia (ból w okolicy serca, wzrost ciśnienia, przyspieszenie rytmu serca).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenoterol (Fenoterol)	agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych
Formoterol (Formoterol)	agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych
Indakaterol (Indacaterol)	agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych
Olodaterol (Olodaterol)	agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych
Salbutamol (Salbutamol)	agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych
Salmeterol (Salmeterol)	agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych
Wilanterol (Vilanterol)	agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych

Nasilenie działania selegiliny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cerebrolizyna (Cerebrolysin)	inne substancje działające na układ nerwowy

Nadmierne uspokojenie, senność, drżenia mięśniowe, zaburzenia świadomości, obniżenie ciśnienia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Chlorpromazyna (Chlorpromazine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Mianseryna (Mianserin)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania

Ryzyko nadmiernego obniżenia stężenia glukozy we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Gliklazyd (Gliclazide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glikwidon (Gliquidone)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glimepiryd (Glimepiride)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glipizyd (Glipizide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Nateglinid (Nateglinide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE
Glibenklamid (Glibenclamide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika

Nasilenie objawów choroby Parkinsona.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lewomepromazyna (Levomepromazine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Perazyna (Perazine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Promazyna (Promazine)	neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Haloperidol (Haloperidol)	neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu

Osłabienie działania selegiliny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Pitolisant (Pitolisant)	inne substancje działające na układ nerwowy

Ryzyko nadmiernego wzrostu lub spadku ciśnienia oraz zaburzenia rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Metoprolol (Metoprolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych

Obniżenie działania hipotensyjnego metyldopy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Metyldopa (Methyldopa)	agoniści receptorów alfa-2 adrenergicznych

Nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Eprosartan (Eprosartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Irbesartan (Irbesartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Kandesartan (Candesartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Lerkanidypina (Lercanidipine)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne
Losartan (Losartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Olmesartan (Olmesartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Tadalafil (Tadalafil)	inhibitory fosfodieasterazy V - PDE5
Telmisartan (Telmisartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Walsartan (Valsartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II

Dla bezpieczeństwa należy unikać produktów z dużą zawartością tyraminy, która ulega metabolizmowi przy udziale enzymu monoaminooksydazy (MAO). Do takich produktów należą m.in. świeże awokado, sery pleśniowe, wina, wątróbka drobiowa, figi, przejrzałe banany, gorzka czekolada. Selegilina w dawkach terapeutycznych działa selektywnie w stosunku do MAO-B, jednak w wyższych dawkach tracąc selektywność działania lub po skojarzeniu z IMAO-A, może zwiększać poziom tyraminy, co może doprowadzić do nagłego wzrostu ciśnienia krwi.

Selegilina może nasilać hamujący wpływ alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy. Należy unikać spożywania alkoholu podczas leczenia selegiliną.

Nie oceniono jednoznacznie wpływu selegiliny na prowadzenie pojazdów. Nie należy prowadzić pojazdów w przypadku zaobserwowania u siebie działań niepożądanych takich jak zawroty głowy, senność, dezorientacja.

Toksyczny wpływ selegiliny na płód obserwowano przy dawkach wielokrotnie przekraczających dawki terapeutyczne leku. Ze względu na brak wystarczających danych, nie jest zalecane stosowanie selegiliny w ciąży.

Na podstawie badań fizyko-chemicznych stwierdzono, że selegilina przenika do mleka kobiecego i może mieć potencjalny wpływ na dziecko, dlatego nie należy stosować leku w okresie karmienia piersią.

Przy przedawkowaniu selegilina pozbawiona jest selektywnego działania w stosunku do MAO-B, dlatego objawy mogą przypominać objawy przedawkowania MAO-A. Pojawiają się działania niepożądane ze strony ośrodkowego układu nerwowego i układu sercowo-naczyniowego, tj. senność, dezorientacja, nadpobudliwość, omamy, nieregularna praca serca, drgawki, nagłe wahania ciśnienia tętniczego, omdlenia, ciężkie skurcze mięśni, trudności w oddychaniu, śpiączka.

Selegilina w sposób selektywny i nieodwracalny blokuje enzym MAO-B, który uczestniczy w metabolizmie dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym. Nieodwracalne działanie inhibitora oznacza, że do przywrócenia aktywności MAO-B konieczne jest zsyntetyzowanie nowego białka enzymatycznego. Poprzez swój mechanizm działania lek ten zwiększa stężenie dopaminy w mózgu i chroni neurony dopaminergiczne (produkujące dopaminę) przed degeneracyjnym wpływem neurotoksyn. Selegilina stosowana jednocześnie z lewodopą nasila i wydłuża jej działanie, co pozwala na zastosowanie mniejszych dawek lewodopy. Selegilina stosowana w dużych dawkach traci swoje wybiórcze właściwości wobec MAO-B i zaczyna hamować również MAO-A.

Wchłanianie selegiliny z przewodu pokarmowego zachodzi bardzo szybko. Stężenie maksymalne zostaje osiągnięte po 30-45 minutach od podania leku na czczo. Biodostępność może być różna wśród pacjentów. Zwykle nie przekracza 10%, ale może ulec zwiększeniu 3-4 razy, gdy lek zostanie przyjęty razem z pokarmem.

Ze względu na lipofilny charakter, selegilina bardzo szybko przenika barierę krew-mózg. Lek wiąże się z białkami osocza w 78-85%.

Selegilina ulega w wątrobie szybkiej przemianie do N-demetyloselegiliny, która hamuje aktywność enzymu MAO-B. Selegilina matebolizowana jest również do pochodnych amfetaminy, lecz w stężeniach, które nie mają znaczenia klinicznego. Stężenia metabolitów w osoczu są do 20 razy większe niż selegiliny.

Selegilina wydalana jest w postaci metabolitów głównie z moczem, natomiast z kałem wydalane jest zaledwie 15% leku. Okres półtrwania w fazie eliminacji dla selegiliny wynosi 1,5-3,5 h, dla N-demetyloselegiliny 2,1 h, natomiast dla metabolitów amfetaminowych około 20 h.