Ryfampicyna, Rifampicinum - Zastosowanie, działanie, opis

Ryfamipycynę stosuje się w leczeniu trądu (w skojarzeniu z minimum 1 lekiem przeciwprątkowym) oraz leczeniu wszystkich postaci gruźlicy (diagnozowanej po raz pierwszy, przewlekłej, zaawansowanej i lekoopornej), w leczeniu brucelozy, legionellozy oraz ciężkich zakażeń wywołanych przez gronkowce (zazwyczaj w skojarzeniu z drugim antybiotykiem). 

Lek wskazany jest również w leczeniu zakażeń pałeczkami Haemophilus influenzae oraz w celu ich eliminacji u bezobjawowych nosicieli, a także do zapobiegania zarażeniu u dzieci do lat 4, które są narażone na kontakt z patogenem.

Lek stosuje się także w zapobieganiu meningokokowemu zapaleniu opon mózgowych oraz w celu eliminacji meningokoków z jamy nosowej u bezobjawowych nosicieli.

Gruźlica. Dorośli: zwykle 8-12 mg/kg masy ciała/dobę. Dorośli poniżej 50 kg mc.: 450 mg/dobę. Dorośli powyżej 50 kg mc.: minimum 600 mg/dobę. Dzieci: zwykle 10-20 mg/kg mc./dobę. Nie należy podawać dawki większej niż 600 mg/dobę.

Trąd. Zwykle dawkę 600 mg raz w miesiącu, ewentualnie 10 mg/kg mc. na dobę. Pacjenci poniżej 50 kg mc.: 450 mg/dobę. Pacjentom powyżej 50 kg mc.: 600 mg/dobę. W leczeniu trądu stosuje się ryfampicynę w skojarzeniu z minimum 1 innym lekiem przeciwtrądowym.

Bruceloza, legionelloza, ciężkie zakażenia wywołane przez gronkowce. Dorośli zwykle stosowane jest 600-1200 mg/dobę,(zawsze w skojarzeniu z innym wybranym antybiotykiem, aby zapobiec powstawaniu oporności bakterii).

Zapobieganie meningokowemu zapaleniu opon mózgowych. Dorośli: 1200 mg na dobę przez 2 dni. Dzieci  1-12 lat: 20 mg/kg mc na dobę przez 2 dni. Dzieci 3-12 miesięcy: 10 mg/kg mc. na dobę przez 2 dni.

Zapobieganie zakażeniom wywoływanym przez Haemophilus influenzae. Dorośli i dzieci: jeśli zakażenie Haemophilus influenzae występuje w rodzinie, w której jest dziecko w wieku 4 lat lub młodsze, podaje się wszystkim członkom rodziny (również dzieciom) dawkę wynoszącą 20 mg/kg mc. na dobę (max. 600 mg/dobę) przez 4 dni. Noworodki: 10 mg/kg mc./dobę przez 4 dni. Podawanie leku należy rozpocząć przed wypisaniem osoby zakażonej ze szpitala.

Pacjenci z zaburzoną czynnością wątroby: nie należy przekraczać dawki 8 mg/kg mc./dobę.

Przeciwwskazaniami do stosowania leku są nadwrażliwość na ryfampicynę lub inny antybiotyk z tej grupy oraz żółtaczka.

Ryfampicyna może zabarwiać na czerwono mocz, pot, ślinę i łzy (może dojść do trwałego zabarwienia miękkich soczewek kontaktowych noszonych przez pacjenta).

Należy zachować ostrożność w stosowaniu ryfampicyny u pacjentów w podeszłym wieku, zwłaszcza jeśli występuje niewydolność wątroby oraz u pozostałych pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby lub nerek.

Podczas leczenia ryfampicyną raz w miesiącu powinno odbyć się wizytę kontrolną u lekarza, szczególnie zwracając uwagę na pojawienie się potencjalnych działań niepożądanych.

Podczas stosowania ryfampicyny w terapii przerywanej może dojść do wstrząsu anafilaktycznego - należy uczulić na to pacjenta.

Pacjenci leczeni rytonawirem lub sakwinawirem nie powinni przyjmować ryfampicyny ze względu na znaczne ryzyko uszkodzenia wątroby.

Ryfampicyna może osłabiać działanie leków przeciwzakrzepowych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
Anagrelid (Anagrelide)	inne leki przeciwnowotworowe
Apiksaban (Apixaban)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory czynnika Xa
Cilostazol (Cilostazol)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Dabigatran (Dabigatran)	leki przeciwzakrzepowe-inhibitory trombiny
Klopidogrel (Clopidogrel)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Rywaroksaban (Rivaroxaban)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory czynnika Xa
Tikagrelor (Ticagrelor)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Warfaryna (Warfarin)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Ryfampicyna może osłabiać działanie leków przeciwarytmicznych i hipotensyjnych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone)	leki przeciwarytmiczne - klasa III
Amlodypina (Amlodipine)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne
Digoksyna (Digoxin)	glikozydy nasercowe
Diltiazem (Diltiazem)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na mięsień sercowy
Eplerenon (Eplerenone)	leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Fenytoina (Phenytoin)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Furosemid (Furosemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Nitrendypina (Nitrendipine)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne
Propafenon (Propafenone)	leki przeciwarytmiczne - klasa I
Walsartan (Valsartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Werapamil (Verapamil)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na mięsień sercowy

Ryfampicyna może osłabiać działanie doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dienogest (Dienogest)	progestageny
Drospirenon (Drospirenone)	progestageny
Dydrogesteron (Dydrogesterone)	progesteron i gestageny
Etonogestrel (Etonogestrel)	progestageny
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol)	estrogeny naturalne i syntetyczne
Lewonorgestrel (Levonorgestrel)	progestageny
Megestrol (Megestrol)	inne leki przeciwnowotworowe
Nomegestrol (Nomegestrol)	progestageny
Norelgestromin (Norelgestromin)	progestageny
Noretysteron (Norethisterone)	progestageny

Zwiększone ryzyko uszkodzenia wątroby.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Izoniazyd (Isoniazid)	substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Kwas fusydowy (Fusidic acid)	antybiotyki - INNE
Kwas ursodeoksycholowy (Ursodeoxycholic acid (udca))	substancje stosowane w chorobach dróg żółciowych
Leflunomid (Leflunomide)	selektywne leki immunosupresyjne
Naltrekson (Naltrexone)	antagoniści receptora opioidowego
Olmesartan (Olmesartan)	ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
Kotrimoksazol (Sulfametoksazol+Trimetoprim) (Co-trimoxazole (sulfamethoxazole+trimethoprim))	sulfonamidy i trimetoprim
Rezerpina (Reserpine)	antagoniści receptorów alfa-1 adrenergicznych

Ryfampicyna może osłabiać działanie leków przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Azytromycyna (Azithromycin)	antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Benzylopenicylina benzatynowa (Benzathine benzylpenicillin)	penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Benzylopenicylina potasowa (Benzylpenicillin potassium)	penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Benzylopenicylina prokainowa (Procaine benzylpenicillin)	penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Doksycyklina (Doxycycline)	antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Klindamycyna (Clindamycin)	antybiotyki linkozamidowe - linkozamidy
Walacyklowir (Valaciclovir)	przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy
Acyklowir (Acyclovir)	przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy

Może wystąpić zwiększone ryzyko krwawień.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cefamandol (Cefamandole)	cefalosporyny II generacji
Cefazolina (Cefazolin)	cefalosporyny I generacji
Cefoperazon (Cefoperazone)	cefalosporyny III generacji

Może zmieniać działanie klarytromycyny a także prowadzić do zmian zapalnych w obrębie gałki ocznej.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Erytromycyna (Erythromycin)	antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Klarytromycyna (Clarithromycin)	antybiotyki makrolidowe - makrolidy

Ryfampicyna może osłabiać działanie beta-blokerów.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acebutolol (Acebutolol)	antagoniści receptorów beta 1 oraz rozszerzające naczynia obwodowe
Atenolol (Atenolol)	antagoniści receptorów beta 1 oraz rozszerzające naczynia obwodowe
Betaksolol (Betaxolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Bisoprolol (Bisoprolol)	antagoniści receptorów beta 1 oraz rozszerzające naczynia obwodowe
Celiprolol (Celiprolol)	antagoniści receptorów beta 1 oraz rozszerzające naczynia obwodowe
Esmolol (Esmolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Metoprolol (Metoprolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Nebiwolol (Nebivolol)	antagoniści receptorów beta 1 oraz rozszerzające naczynia obwodowe
Pindolol (Pindolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Propranolol (Propranolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Tymolol (Timolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych

Ryfampicyna może zmniejszać stężenie lewotyroksyny w osoczu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lewotyroksyna (Levothyroxine (sodium))	hormony tarczycy

Może obniżać stężenie chlorochiny w osoczu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Chlorochina (Chloroquine)	substancje przeciwpierwotniakowe

Ryfampicyna może obniżać stężenie leków przeciwbólowych w osoczu i osłabiać ich działanie.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Buprenorfina (Buprenorphine)	substancje o działaniu agonistyczno-antagonistycznym na receptory opioidowe
Fentanyl (Fentanyl)	agoniści receptora opioidowego
Morfina (Morphine)	agoniści receptora opioidowego
Oksykodon (Oxycodone)	agoniści receptora opioidowego

Ryfampicyna może obniżać skuteczność leczenia selektywnymi modulatorami receptora estrogenowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Bazedoksyfen (Bazedoxifene)	SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego
Raloksyfen (Raloxifene)	SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego
Tamoksyfen (Tamoxifen)	SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego

Ryfampicyna może zmniejszać skuteczność leków psychotropowych i neuroleptycznych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Alprazolam (Alprazolam)	BZD - benzodiazepiny
Arypiprazol (Aripiprazol) (Aripiprazole)	neuroleptyki atypowe
Atomoksetyna (Atomoxetine)	substancje psychostymulujące i nootropowe
Bromazepam (Bromazepam)	BZD - benzodiazepiny
Citalopram (Citalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Dapoksetyna (Dapoxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Diazepam (Diazepam)	BZD - benzodiazepiny
Duloksetyna (Duloxetine)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Escitalopram (Escitalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Estazolam (Estazolam)	BZD - benzodiazepiny
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital)	inne leki przeciwpadaczkowe
Fluoksetyna (Fluoxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Hydroksyzyna (Hydroxyzine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Klomipramina (Clomipramine)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Klonazepam (Clonazepam)	leki przeciwpadaczkowe - analogi GABA
Klozapina (Clozapine)	neuroleptyki atypowe
Kwetiapina (Quetiapine)	neuroleptyki atypowe
Lorazepam (Lorazepam)	BZD - benzodiazepiny
Lormetazepam (Lormetazepam)	BZD - benzodiazepiny
Medazepam (Medazepam)	BZD - benzodiazepiny
Mianseryna (Mianserin)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Midazolam (Midazolam)	BZD - benzodiazepiny
Mirtazapina (Mirtazapine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Nitrazepam (Nitrazepam)	BZD - benzodiazepiny
Oksazepam (Oxazepam)	BZD - benzodiazepiny
Olanzapina (Olanzapine)	neuroleptyki atypowe
Paroksetyna (Paroxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Rasagilina (Rasagiline)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Reboksetyna (Reboxetine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Rysperydon (Risperidone)	neuroleptyki atypowe
Selegilina (Selegiline)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Sertralina (Sertraline)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Temazepam (Temazepam)	BZD - benzodiazepiny
Tiotepa (Thiotepa)	cytostatyki alkilujące
Trazodon (Trazodone)	SARI - selektyne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, dodatkowo blokujące receptor dla serotoniny
Wortioksetyna (Vortioxetine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Zyprazydon (Ziprasidone)	neuroleptyki atypowe
Flunitrazepam (Flunitrazepam)	BZD - benzodiazepiny
Tetrazepam (Tetrazepam)	BZD - benzodiazepiny
Haloperidol (Haloperidol)	neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu

Ryfampicyna może obniżać skuteczność leków przeciwpadaczkowych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenytoina (Phenytoin)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Karbamazepina (Carbamazepine)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe
Kwas walproinowy (Valproic acid)	inne leki przeciwpadaczkowe
Lamotrygina (Lamotrigine)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Okskarbazepina (Oxcarbazepine)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Tiagabina (Tiagabine)	inne leki przeciwpadaczkowe

Ryfampicyna może obniżać skuteczność doustnych leków przeciwgrzybiczych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Flukonazol (Fluconazole)	przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Itrakonazol (Itraconazole)	przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Kaspofungina (Caspofungin)	inne substancje przeciwgrzybicze
Ketokonazol (Ketoconazole)	przeciwgrzybicze pochodne imidazolu
Worykonazol (Voriconazole)	przeciwgrzybicze pochodne triazolu

Ryfampicyna może osłabiać działanie leków immunosupresyjnych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ewerolimus (Everolimus)	inhibitory kinazy białkowej
Pimekrolimus (Pimecrolimus)	inhibitory kalcyneuryny
Syrolimus (Sirolimus)	selektywne leki immunosupresyjne
Takrolimus (Tacrolimus)	inhibitory kalcyneuryny
Temsyrolimus (Temsirolimus)	inne leki przeciwnowotworowe

Rymaficyna może osłabiać działanie leków hipolipemizujących.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Atorwastatyna (Atorvastatin)	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Fenofibrat (Fenofibrate)	fibraty
Lowastatyna (Lovastatin (monacolin k, mevinolin))	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Simwastatyna (Simvastatin)	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA

Doustne preapraty glinu i magnezu mogą osłabiać wchłanianie ryfampicyny i zmniejszać jej skuteczność terapeutyczną.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Wodorotlenek glinu (Aluminium hydroxide)	substancje zobojętniające
Tlenek magnezu (Magnesium oxide)	związki magnezu
Węglan magnezu (Magnesium carbonate)	związki magnezu

Ryfampicyna może osłabiać działanie leków stosowanych w cukrzycy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Gliklazyd (Gliclazide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glimepiryd (Glimepiride)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glipizyd (Glipizide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Linagliptyna (Linagliptin)	doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)
Pioglitazon (Pioglitazone)	doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE
Repaglinid (Repaglinide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - glinidy
Saksagliptyna (Saxagliptin)	doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)

Lek powinien być przyjmowany na czczo (obecność pokarmu w żoładku zmniejsza wchłanianie leku) przynajmniej pół godziny przed jedzeniem i popijany szklanką wody.

W czasie leczenia ryfampicyną należy unikać spożywania alkoholu ze względu na ryzyko hepatotoksyczności.

Ponieważ ryfampicyna i bilirubina są konkurencyjnie wydzielane przez wątrobę, w pierwszych dniach leczenia u niektórych pacjentów może wystąpić hiperbilirubinemia,

Ryfampicyna może nasilać metabolizm nie tylko leków podawanych z zewnątrz, ale także substancji endogennych, w tym: hormonów nadnerczy, hormonów tarczycy i witaminy D. Istnieją pojedyncze doniesienia o zaostrzeniu porfirii u pacjentów cierpiących na porifię, których leczono ryfampicyną.

Ryfmapicyna przekracza barierę łożyskową i przenika do krwi pępowinowej, w związku z czym może oddziaływać niekorzystnie na płód. Odnotowano pojawianie się krwotoków u matki oraz dziecka. Ze względów bezpieczeństwa nie powinno się stosować tej substancji u ciężarnych, chyba że korzyść matki przeważa nad bezpieczeństwem płodu.

Ryfampicyna przenika do mleka kobiecego i może oddziaływać niekorzystnie na dziecko. Kobiety leczone ryfampicyną nie powinny karmić piersią, jeśli w opinii lekarza korzyść z leczenia matki przeważa ryzyko dla dziecka.

Według badań na gryzoniach, lek w dużych dawkach działa teratogennie (mogą pojawiać się wady rozwojowe u płodu).

Krótko po przedawkowaniu ryfampicyny mogą pojawić się nudności, wymioty, żółtaczka, U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby może pojawić się śpiączka.

Ryfampicyna hamuje aktywność bakteryjnej polimerazy RNA zależnej od DNA. W ten sposób uniemożliwia syntezę RNA i prowadzi do śmierci komórki bakterii (działanie bakteriobójcze).

Lek wykazuje aktywność wobec: paciorkowców, meningokoków, Brucella spp., Legionella spp., dwoinki rzeżączki, gronkowca złocistego, Haemophilus influenzae, prątków gruźlicy oraz prątków trądu

Lek szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i osiąga maksymalne stężenie we krwi po około 2-4 godzinach. Wchłanianie ryfampicyny jest lepsze, jeśli przyjmowana jest na pusty żołądek.

Dystrybucja ryfampicyny następuje w całym organizmie. Lek osiąga stężenia terapeutyczne w wielu narządach i płynach ustrojowych, także w płynie mózgowowo-rdzeniowym. Lek wiąże się w 80% z białkami.

Metabolizm leku zachodzi głównie w wątrobie, gdzie poodawany jest on szybkiej deacetylacji. Okres półtrwania przy dawce 600 mg wynosi około 3 h.

Ryfampicyna jest wydalana głównie z żółcią, a około 30% przyjętej dawki wydalane jest z moczem (z czego połowa w formie niezmienionej).