Rybawiryna, Ribavirinum - Zastosowanie, działanie, opis

Rybawiryna jest stosowana w terapii skojarzonej przewlekłego, wirusowego zapalenia wątroby typu C (WZW C).

Rybawirynę stosuje się również wziewnie, w nebulizacji, w terapii ciężkiego zapalenia oskrzelików i płuc u dzieci, wywołanego zakażeniem RSV. Kwestia skuteczności podawania leku w tej formie wciąż budzi kontrowersje.

Rybawirynę stosuje się doustnie, w trakcie posiłku.

Dawka stosowana w leczeniu i czas trwania leczenia zależne są od genotypu wirusa, masy ciała pacjenta, wystąpienia działań niepożądanych, które wymagają dostosowania dawki substancji czynnej, rodzaju produktu leczniczego stosowanego w skojarzeniu z rybawiryną oraz chorób towarzyszących (zaburzenia czynności nerek).

Biorąc pod uwagę wyżej wymienione czynniki, wielkość dawki leku dostosowywana jest dla chorego indywidulanie przez lekarza, mającego doświadczenie w leczeniu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C.

Przeciwskazaniem są nadwrażliwość na rybawirynę, ciężka niewydolność wątroby, niewyrównana marskość wątroby i hemoglobinopatie takie jak na przykład niedokrwistość sierpowatokrwinkowa lub talasemia. Wśród przeciwwskazań można wyróżnić również ciężką chorobę serca, w tym niestabilną lub niedostatecznie kontrolowaną chorobę serca rozpoznaną w okresie 6 miesięcy, które poprzedzały leczenie.

Rybawiryna może działać rakotwórczo. Potwierdzono to w niektórych testach genotoksyczności.

Zaleca się ostawienie rybawiryny, jeśli wystąpią objawy niewyrównanej niewydolności wątroby.

Rybawirynę należy stosować ostrożnie u pacjentów z chorobami serca, ponieważ substancja czynna może zmniejszać stężenie hemoglobiny, a to wpływa na pogorszenie czynności serca.

Zaleca się odstawienie substancji czynnej, jeśli u pacjenta wystąpi reakcja nadwrażliwości (obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, pokrzywka, reakcja anafilaktyczna).

Stosowanie terapii skojarzonej z rybawiryną może wywoływać u pacjenta działania niepożądane w postaci ciężkich zaburzeń widzenia, zahamowania wzrostu u dzieci i młodzieży oraz rozwoju chorób zębów.

Stosowanie terapii skojarzonej z rybawiryną może wywoływać u pacjenta działania niepożądane w postaci ciężkich zaburzeń psychicznych oraz związanych z ośrodkowym układem nerwowym (zachowania agresywna, depresja, myśli samobójcze).

W badaniach zauważono, że biodostępność rybawiryny podanej z posiłkiem wysokotłuszczowym zwiększa się.

Rybawiryna nie powoduje objawów lub są one nieznaczące, jeśli chodzi o wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Jeśli jednak u pacjenta wystąpią działania niepożądane takie jak senność, zawroty głowy to należy zachować ostrożność.

Pacjentów leczonych rybawiryną należy obserwować pod kątem rozwoju dny moczanowej. W czasie terapii substancją czynną obserwowano bowiem zwiększenie stężenia kwasu moczowego w wyniku hemolizy.

Badania przedkliniczne na wszystkich gatunkach zwierząt wykazały, że rybawiryna ma działanie teratogenne lub embriotoksyczne. Stwierdzono, że w wyniku jej stosowania dochodzi do wad rozwojowych podniebienia, żuchwy, czaszki, oczu, kończyn, układu kostnego oraz przewodu pokarmowego. Ponadto zaobserwowano, że przeżywalność płodów i potomstwa zwierząt, którym podano substancje czynną, była zmniejszona. W związku z powyższym stosowanie rybawiryny w ciąży jest przeciwwskazane. Zaleca się również, aby zachować szczególną ostrożność przez pacjentki i ich partnerów, mającą na celu uniknięcie ciąży. Kobieta nie powinna także zachodzić w ciąże minimum cztery miesiące po zakończeniu leczenia.

Nie wiadomo czy rybawiryna jest obecna w mleku kobiecym. Nie zaleca się jej stosowania w okresie laktacji.

Dane związane z badaniami na zwierzętach wykazały, że substancja czynna powoduje zmiany w plemnikach. Dotyczyło to nawet dawek mniejszych niż te stosowane u ludzi. Zaleca się użycie skutecznej metody antykoncepcji przez czas trwania terapii oraz siedem miesięcy po jej zakończeniu.

Podanie wziewne: podrażnienia dróg oddechowych, podrażnienia spojówek.

Brak danych klinicznych dotyczących przedawkowania substancji czynnej. U niektórych pacjentów, którzy przyjęli dawki około czterokrotnie większe niż maksymalne zalecane dawki, obserwowano hipokalcemię i hipomagnezemię.

Rybawiryna jest analogiem guanozyny fosforylowanym przez kinazy komórkowe do aktywnej trójfosfopochodnej, której mechanizm działania przeciwwirusowego jest niejasny. Substancja czynna najprawdopodobniej zmniejsza komórkową syntezę trójfosforanu guanozyny. Ponadto hamuje tworzenie "czapeczki" dla wirusowego mRNA. Hamuje także bezpośrednio polimerazy DNA różnych wirusów takich jak: wirus grypy A oraz B, paragrypy, HCV, RSV, HIV–1, EBV i wirusa gorączki Lassa. W badaniach zauważono, że rybawiryna wyraźnie nasila odpowiedź komórkową na działanie interferonu.

Rybawiryna jest dobrze wchłaniana z przewodu pokarmowego. Stężenie maksymalne substancji czynnej osiągane jest po 1–2 godzinach po podaniu. Biodostępność po podaniu dawki 600 mg wynosi 64%.

Rybawiryna nie wiąże się z białkami osocza. Objętość dystrybucji substancji czynnej wynosi około 4500 l.

Metabolizm substancji czynnej odbywa się w obrębie dwóch szlaków. Pierwszy z nich nazywa się szlakiem odwracalnej fosforylacji, a drugi degradacji przez derybozylację i hydrolizę amidów. Oba szlaki prowadzą do powstania metabolitów czyli triazoli karboksyamidowych. W badaniach wykazano, że rybawiryna nie jest substratem enzymów CYP450.

Rybawiryna i jej metabolity czyli triazol karboksyamidu i triazol kwasu karboksylowego, wydalane są głownie przez nerki (61%). W drugiej kolejności substancja czynna wykrywana jest w kale (12%). Całkowity klirens po podaniu pojedynczej dawki 1200 mg substancji czynnej wynosi 26 l/h.