Pyrazynamid, Pyrazinamidum - Zastosowanie, działanie, opis

Pyrazynamid jest substancją o działaniu przeciwgruźliczym. Lek jest wykorzystywany w terapii złożonej, uwzględniającej podanie innych leków o działaniu przeciwprątkowym (izoniazyd, ryfampicyna).
Pyrazynamid jest stosowany szczególnie w pierwszych dwóch miesiącach trwania choroby, co pozwala na szybszą eliminację prątków oraz zmniejszenie prawdopodobieństwa nawrotów choroby.

Lek znalazł również zastosowanie w kuracji gruźlicy opornej na leczenie innymi substancjami o działaniu przeciwprątkowym.

Pyrazynamid przyjmowany doustnie należy popić odpowiednią ilością płynu. Lek można przyjmować z posiłkiem lub bez.

Schemat dawkowania substancji leczniczej jest zależny od masy ciała oraz wieku pacjenta i jego chorób współistniejących. 

Dawka maksymalna pyrazynamidu wynosi 2 gramy na dobę. Dawka dobowa podczas leczenia gruźlicy u osób dorosłych wynosi zazwyczaj 1,5  grama substancji czynnej lub mieści się w zakresie od 20 mg do 30 mg na kilogram masy ciała pacjenta.

W przypadku współistniejącej niewydolności nerek konieczne może być dostosowanie dawki leku.

Przeciwwskazaniem do stosowania pyrazynamidu jest nadwrażliwość na tę substancję czynną. Innymi ograniczeniami w wykorzystaniu leku w terapii gruźlicy jest ciąża i okres karmienia piersią, współistniejąca dna moczanowa oraz porfiria.

Podczas terapii wykorzystującej pyrazynamid zaleca się przeprowadzenie badań mających na celu oznaczenie aktywności enzymów wątrobowych oraz bilirubiny całkowitej. Wykonanie badań pozwala zminimalizować ryzyko uszkodzenia wątroby, które jest możliwe podczas przyjmowania leczniczych dawek pyrazynamidu. Zaleca się aby rutynowe badania wątroby przeprowadzać maksymalnie co 14 dni. 

Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania leku u pacjentów nadużywających alkoholu. W przypadku jednoczesnego spożywania alkoholu ryzyko pojawienia się działania hepatotoksycznego rośnie.

U niektórych pacjentów istnieje zwiększone prawdopodobieństwo pojawienia się objawów dny moczanowej. Substancja lecznicza zmniejsza ilość wydalanych moczanów, co może doprowadzić do wzrostu stężenia kwasu moczowego w osoczu. W przypadku silnego wzrostu stężenia kwasu moczowego w osoczu oraz pojawienia się objawów dny moczanowej leczenie pyrazynamidem należy przerwać. 

Zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności podczas leczenia pacjentów cierpiących na cukrzycę oraz zaburzenia czynności nerek. 

Terapia osób poniżej 18 roku życia powinna przebiegać w warunkach szpitalnych. U osób dorosłych możliwa jest kontynuacja leczenia szpitalnego w warunkach domowych pod kontrolą pulmonologa.

Pokarm nie wpływa na wchłanianie substancji czynnej. 

Pyrazynamid charakteryzuje się ryzykiem uszkodzenia wątroby podczas terapii. Przyjmowanie leku podczas spożywania alkoholu zwiększa prawdopodobieństwo hepatotoksyczności. 

Podczas kuracji z wykorzystaniem pyrazynamidu istnieje ryzyko spadku stężenia żelaza w osoczu, co może wpływać na wyniki niektórych badań krwi.

Substancja lecznicza powoduje wzrost stężenia kwasu moczowego w osoczu.

Stosowanie leku podczas ciąży jest przeciwwskazane. 

Pyrazynamidu nie należy przyjmować w okresie karmienia piersią. 

Przyjęcie zbyt dużej dawki pyrazynamidu może doprowadzić do pojawienia się zaburzeń pracy wątroby.

Mechanizm działania substancji leczniczej nie został w pełni wyjaśniony. Pewną rolę w aktywności przeciwgruźliczej leku odgrywa czynny metabolit pyrazynamidu – kwas pirazynowy, powstający w wyniku działania nikotynamidazy pochodzenia bakteryjnego. Pyrazynamid charakteryzuje się działaniem przeciwprątkowym, którego siła jest zależna od pH występującego w miejscu działania substancji leczniczej – im niższe pH, tym lek jest skuteczniejszy. Rozwój prątków (Mycobacterium tuberculosis) powoduje obniżenie pH w miejscu zakażenia, dlatego aktywność prątkobójcza leku jest najsilniejsza na początku terapii. 

Wchłanianie substancji czynnej z przewodu pokarmowego przebiega szybko. Maksymalne stężenie w osoczu występuje zazwyczaj po upłynięciu godziny od podania doustnego. Pokarm nie wpływa na wchłanianie leku. 

Pyrazynamid występuje w postaci połączonej z białkami osocza na poziomie około 10%. Lek dobrze przenika do wydzieliny płucnej i oskrzelowej, co warunkuje jego aktywność przeciwprątkową wykorzystywaną w leczeniu gruźlicy. Substancja czynna przenika przez łożysko oraz do pokarmu matki karmiącej.

Metabolizm pyrazynamidu zachodzi w wątrobie. W biotransformacji leku bierze udział deaminaza mikrosomalna, dzięki której dochodzi do hydroksylacji cząsteczki pyrazynamidu i powstania kwasu pirazynowego. 
Kwas pirazynowy jest aktywnym metabolitem, wykazującym działanie przeciwgruźlicze. Dalszy metabolizm polega na przekształceniu cząsteczki kwasu pirazynowego do kwasu 5- hydroksypirazynowego przy udziale oksydazy ksantynowej.

Pyrazynamid jest wydalany z moczem. Okres półtrwania substancji leczniczej jest ściśle związany ze stopniem czynności nerek. Po 3 dniach od podania doustnego, jedynie 3% zastosowanej dawki występuje w moczu w postaci niezmienionej, a ponad 60% dawki stanowią metabolity.