Propafenon, Propafenonum - Zastosowanie, działanie, opis

Propafenon jest stosowany do objawowego leczenia zaburzeń rytmu mięśnia sercowego. Związek jest wykorzystywany w terapii tachyarytmii nadkomorowych obejmujących migotanie przedsionków, częstoskurcz nadkomorowy oraz częstoskurcz w przebiegu zespołu Wolfa-Parkinsona-White'a. Propafenon jest podawany również pacjentom z ciężką postacią tachyarytmii komorowej.

Propafenon należy zażywać po posiłku. Dawki leku dobiera się w oparciu o jednostkę chorobową, stan ogólny pacjenta oraz jego odpowiedzi na leczenie. Modyfikacje dawkowania powinny odbywać się w odstępach minimum 3-4 dniowych.

Zwykle stosowanie dawki u osób dorosłych: od 450 mg do 900 mg na dobę.

Pacjenci w starszym wieku czy z niewydolnością lewokomorową oraz innymi uszkodzeniami mięśnia sercowego powinni rozpoczynać leczenie od możliwie najniższych dawek, a ich modyfikację należy przeprowadzać w odstępach 5-8 dniowych pod ścisłą kontrolą lekarską.

U osób z uszkodzeniami wątroby lub nerek dawkowanie powinno być oparte o pomiar stężenia propafenonu w osoczu, aby uniknąć kumulacji związku w organizmie.

Przeciwwskazaniem do stosowania propafenonu jest nadwrażliwość na związek. Substancji nie należy stosować w przypadku występowania zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, miastenii, ciężkiej postaci obturacyjnej choroby płuc oraz zespołu Brugadów. Przeciwwskazaniem do leczenia propafenonem jest również przebyty zawał serca w ciągu ostatniego kwartału, ciężka hipotonia, zaawansowana bradykardia, zaburzenia przewodzenia impulsów w mięśniu sercowym (blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia, choroby węzła zatokowego, blok w obrębie pęczków Hisa, blok dystalny u osób bez stymulatora) oraz wstrząs kardiomiogenny.

Przed rozpoczęciem terapii substancją, a także w trakcie leczenia propafenonem, należy ocenić stan pacjentów oraz wykonać badania kontrolne parametrów sercowo-naczyniowych (łącznie z EKG), aby potwierdzić konieczność podawania związku oraz sprawdzić odpowiedź na terapię związkiem.

Podawanie propafenonu może spowodować wystąpienie objawów zespołu Brugadów, również u osób, które będąc nosicielami nigdy nie doświadczyły objawów tego zespołu bądź zmian przewodnictwa w mięśniu sercowym o przebiegu podobnym do powyższego zespołu. Wszyscy pacjenci podczas stosowania związku powinni mieć wykonane EKG, aby wykluczyć obecność tej choroby genetycznej.

Nie należy podawać propafenonu łącznie z innymi lekami przeciwarytmicznymi grupy IC pacjentom ze znacznymi wadami anatomicznymi serca. Osoby te są szczególnie narażone na pojawienie się ciężkich działań niepożądanych po zastosowaniu powyższego połączenia terapeutycznego.

Lek wykazuje niewielką aktywność β-adrenolityczną, zaleca się ostrożność w trakcie podawania związku osobom z astmą, istnieje ryzyko  wystąpienia skurczu oskrzeli w tej grupie pacjentów.

Terapia związkiem może wpływać na czułość oraz próg stymulacji stymulatora mięśnia sercowego. Może okazać się konieczne przeprogramowanie urządzenia, dlatego podczas leczenia zaleca się sprawdzanie poprawnego funkcjonowania stymulatora.

Podczas terapii związkiem może pojawić się przejściowe, napadowe migotanie przedsionków lub ich trzepotanie z towarzyszącym blokiem przewodzenia.

Zaleca się zachowanie ostrożności w trakcie leczenia propafenonem pacjentów z niewydolnością nerek bądź wątroby.

Związku nie należy stosować łącznie z rytonawirem, ze względu na możliwość zahamowania metabolizmu propafenonu.

Spożywanie soku grejpfrutowego może hamować metabolizm propafenonu i przyczynić się do nasilenia działań niepożądanych leku.

Działania niepożądane, które mogą się pojawić podczas terapii propafenonem (senność, zaburzenia widzenia), mogą wywierać negatywny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania maszyn mechanicznych.

Podczas podawania propafenonu w postaci iniekcji nie należy używać  0,9% chlorku sodu jako rozcieńczalnika ze względu na ryzyko wytrącenia się osadu.

Propafenon przenika przez łożysko. Nie wykonano badań klinicznych oceniających bezpieczeństwo stosowania związku podczas ciąży. Jednak z dostępnych danych dotyczących stosowania związku u kobiet ciężarnych nie wynika, żeby propafenon zwiększał ryzyko wystąpienia wad wrodzonych, poronienia czy komplikacji porodowych. Należy również pamiętać, że nieleczona arytmia przyszłej matki jest zagrożeniem dla zdrowia zarówno dla kobiety, jak i dla zarodka/płodu.

Dopuszcza się podawanie propafenonu w ciąży po oszacowaniu korzyści do ryzyka. Należy monitorować czynność serca przyszłego dziecka oraz noworodka po urodzeniu, jeśli matka zażywała lek w trakcie ciąży.

Decyzję o stosowaniu propafenonu podczas ciąży podejmuje lekarz.

Propafenon przenika do mleka kobiecego w niewielkich ilościach. Nie ma danych sugerujących szkodliwy wpływ związku na produkcję mleka czy na zdrowie oseska. Stosowanie leku uznaje się za dopuszczalne podczas karmienia piersią, zaleca się jednak obserwowanie dziecka pod kątem pojawienia się działań niepożądanych leku.

Decyzję o stosowaniu propafenonu podczas laktacji podejmuje lekarz.

Propafenon może odwracalnie wpływać negatywnie na płodność mężczyzn poprzez zmniejszenie ilości produkowanej spermy. Odwracalne zmniejszenie efektywności procesu spermatogenezy zaobserwowano również u samców zwierząt, którym podawano związek.

W trakcie podawania propafenonu drogą parenteralną, mogą pojawić się uczucie zmęczenia, astenia, gorączka czy ból w klatce piersiowej.

Przedawkowanie propafenonu jest groźne dla zdrowia i życia. Po zastosowaniu nadmiernych ilości związku pojawiają się bóle i zawroty głowy, parestezje, senność, suchość w jamie ustnej, drżenia, a niekiedy drgawki kloniczno-toniczne, niebezpieczne są również objawy sercowo-naczyniowe obejmujące niedociśnienia jak również zaburzenia rytmu mięśnia sercowego obejmujące nawet trzepotanie i migotanie komór. W skrajnych przypadkach może wystąpić śpiączka oraz zatrzymanie oddechu.

Propafenon jest lekiem przeciwarytmicznym  z grupy IC.

Głównym mechanizmem działania związku jest hamowanie dokomórkowego prądu sodowego w fazie 0 potencjału czynnościowego oraz stabilizacja błon komórkowych. Właściwości te powodują hamowanie pobudliwości, częstości oraz szybkości przewodzenia impulsów elektrycznych w  fizjologicznym rozruszniku serca. Propafenon wydłuża czas narastania potencjału czynnościowego, ale nie wywiera istotnego wpływu na okres jego trwania. Dodatkowo związek nie zwiększa w wysokim stopniu czasu trwania refrakcji oraz repolaryzacji, natomiast wydłuża okres refrakcji w drogach dodatkowych. Substancja oddziałuje silniej na mięsień sercowy w przypadku jego niedotlenienia. Związek wykazuje także działanie inotropowe ujemne oraz posiada słabe charakter beta-adrenolityczny.

Propafenon po podaniu doustnym wchłania się w około 90% z przewodu pokarmowego. Jego biodostępność jest mniejsza na skutek efektu I przejścia. Przy podawaniu jednorazowych ilości związku, pokarm zwiększał jego biodostępność. Stężenie maksymalne substancji osiągane jest po 2-3 godzinach od zażycia leku.

Propafenon jest prawie całkowicie transportowany w połączeniu z białkami osoczowymi. Związek przenika przez łożysko oraz w niewielkich ilościach do mleka kobiecego.

Związek podlega efektowi I przejścia (przy udziale izoenzymów CYP2D6), którego nasilenie podlega zmienności międzyosobniczej. Jego dalszy metabolizm również odbywa się w wątrobie. Propafenon posiada dwa aktywne metabolity 5-hydroksypropafenon oraz N-depropylopropafenon. W przemiany związku zaangażowane są enzymy cytochromu p-450 takie jak CYP3A4, CYP1A2 oraz CYP2D6.

Istnieją różnice międzyosobnicze w metabolizmie substancji, u szybkich metabolizerów kinetyka propafenonu jest nieliniowa, natomiast u około 10% osób nie powstaje hydroksypochodna, a kinetyka ma charakter liniowy.

Jednoczesne podawanie silnych inhibitorów bądź induktorów przemiany metaboliczne mogą ulec spowolnieniu lub nasileniu, co może wywierać wpływ na powodzenie terapeutyczne leczenia bądź poziom nasilenia działań niepożądanych.

Metabolity propafenonu są w większości usuwane wraz z kałem, w mniejszym stopniu na drodze nerkowej. Okres półtrwania wynosi od 2 do 10 godzin.

Mimo, iż u osób z niewydolnością nerek metabolizm substancji przebiega podobnie co u osób zdrowych, to zaobserwowano jednak kumulację pochodnych glukuronidowych. Zaleca się zachowanie ostrożności w trakcie terapii u pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek.