Zolmitriptan, Zolmitriptanum - Zastosowanie, działanie, opis

Zolmitriptan jest lekiem wykorzystywanym w doraźnej terapii bólu migrenowego występującego z aurą lub bez niej. Migrena z aurą charakteryzuje się wcześniejszym wystąpieniem symptomów poprzedzających ból głowy. Do objawów aury zaliczamy zaburzenia widzenia, mroczki przed oczami, błyski, niedowłady lub mrowienia. 

Schemat dawkowania substancji czynnej jest zależny od masy ciała i wieku pacjenta, a także od jego chorób współistniejących oraz stopnia rozwoju choroby podstawowej. Lek należy przyjąć po wystąpieniu pierwszych objawów migreny. Zolmitriptan jest również skuteczny po przyjęciu leku w późniejszej fazie choroby.  

Dawka dobowa zolmitriptanu mieści się w zakresie od 2.5 mg substancji czynnej do maksymalnie 10 mg. Ilość substancji leczniczej może wymagać dostosowania w przypadku braku skuteczności po podaniu. 

Podczas przyjmowania zolmitriptanu należy zachować przynajmniej dwugodzinny odstęp pomiędzy pierwszą i drugą dawką leku. Kolejne dawki mogą zostać przyjęte po upłynięciu dwudziestu czterech godzin od pierwszej dawki. 

Nie potwierdzono bezpieczeństwa i skuteczności substancji czynnej podczas stosowania leku w grupie dzieci i młodzieży. 

Przyjmowana ilość zolmitriptanu powinna zostać dostosowana w przypadku współistnienia umiarkowanych lub ciężkich zaburzeń pracy wątroby. 

Zmniejszenie dawki leku jest również konieczne w przypadku przyjmowania jednocześnie:

• inhibitorów podjednostki CYP1A2 (m.in. ciprofloksacyna, fluwoksamina);
• cymetydyny;
• inhibitorów monoaminooksydazy (moklobemid).

Przeciwwskazaniem do stosowania zolmitryptanu jest wystąpienie nadwrażliwości na tę substancję czynną. Innymi ograniczeniami w wykorzystaniu leku w terapii bólu migrenowego jest:

• choroba niedokrwienna lub zawał mięśnia sercowego;
• niedokrwienie mózgu lub incydenty naczyniowo–mózgowe w przeszłości;
• poważne lub umiarkowane leczone nadciśnienie tętnicze;
• nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze;
• ciężka niewydolność nerek (klirens kreatyniny poniżej 15 ml/min);
• zaburzenia przepływu w naczyniach obwodowych. 

Podczas jednoczesnego stosowania zolmitriptanu i leków z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) odnotowano zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego. Objawy zespołu serotoninowego (nagły wzrost temperatury ciała, zaburzenia nerwowo–mięśniowe) mogą stanowić ryzyko dla zdrowia i życia pacjenta. Należy starannie obserwować pacjentów (szczególnie podczas rozpoczynania terapii oraz zmiany dawki) przyjmujących jednocześnie zolmitriptan oraz leki z grupy SSRI oraz SNRI.

Zbyt długie stosowanie leków przeciwbólowych może paradoksalnie spotęgować bóle głowy.

Zolmitriptan nie jest rekomendowany w leczeniu migreny podstawnej, oftalmoplegicznej, hemiplegicznej.

W trakcie terapii zaobserwowano wzrost prawdopodobieństwa działań niepożądanych jeśli lek był stosowany w trakcie przyjmowania wyciągów z dziurawca. 

Pacjenci z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, hiperlipidemią, czynnikami dziedzicznymi sprzyjającymi rozwojowi choroby niedokrwiennej serca, oraz osoby palące tytoń, kobiety po menopauzie, mężczyźni po czterdziestym roku życia powinny wykluczyć prawdopodobieństwo choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego przed rozpoczęciem terapii zolmitriptanem. 

U niektórych pacjentów przyjmujących zolmitriptan odnotowano ryzyko pojawienia się ucisku, ciężaru w okolicy mięśnia sercowego. W przypadku pojawienia się bólu w klatce piersiowej należy przerwać przyjmowanie leku i skonsultować się z lekarzem. 

Stosowanie zolmitriptanu nie jest zalecane u pacjentów cierpiących na zaburzenia rytmu mięśnia sercowego lub osób z zespołem Wolffa–Parkinsona–White'a.

Podczas terapii zolmitriptanem odnotowano ryzyko wzrostu ciśnienia tętniczego, zarówno w przypadku osób cierpiących wcześniej na nadciśnienie tętnicze oraz pacjentów zdrowych.

Przed rozpoczęciem kuracji zolmitriptanem należy wykluczyć możliwość wystąpienia innych schorzeń neurologicznych. Stosowanie leku można rozpocząć jedynie w przypadku zdecydowanego potwierdzenia migreny. 

Migrena jest jednostką chorobową, podczas której istnieje pewne prawdopodobieństwo pojawienia się udarów i zaburzeń krążenia mózgowego. W trakcie terapii zolmitriptanem również istnieje ryzyko wystąpienia incydentów naczyniowo–mózgowych, ze względu na to należy zachować szczególną ostrożność podczas leczenia migreny. 

Przeciwwskazane jest jednoczesne przyjmowanie substancji należących do grupy agonistów receptorów 5HT_1B/1D – innych substancji z grupy tryptanów (sumatryptanu, naratryptanu). 

Zolmitryptanu nie należy również łączyć z pochodnymi ergotaminy (np. metysergidem).

Pokarm nie wywiera znacznego wpływu na proces wchłaniania zolmitriptanu. 

Należy zachować szczególną ostrożność podczas terapii zolmitriptanem. Podczas leczenia migreny mogą wystąpić przemijające napady senności oraz zawroty głowy. Migrena może upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów lub obsługi maszyn. 

Należy unikać jednoczesnego przyjmowania zolmitriptanu oraz preparatów zawierających wyciągi z dziurawca (Hypericum perforatum). W wyniku łączenia leku z substancją pochodzenia roślinnego odnotowano zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych wynikających z przyjmowania zolmitriptanu (w tym zespołu serotoninowego).

Stosowanie zolmitriptanu podczas trwania ciąży jest możliwe jednie po starannym rozważeniu korzyści wynikających z leczenia dla matki oraz ryzyka wystąpienia embriotoksyczności. 

Przeprowadzone badania nie potwierdziły bezpieczeństwa stosowania leku w trakcie ciąży. Wyniki badań na zwierzętach wskazują na ryzyko zmniejszenia żywotności zarodka podczas przyjmowania leku w okresie ciąży. 

Przyjmowanie zolmitriptanu podczas laktacji nie jest zalecane. Substancja czynna może przenikać do mleka zwierząt, w związku z czym nie można wykluczyć transferu leku do mleka matki karmiącej. 

Zalecana jest zachowanie dobowego odstępu pomiędzy przyjęciem leku a karmieniem.

W przypadku przyjęcia zbyt dużej dawki substancji czynnej może wystąpić  nadmierne uspokojenie (sedacja). 

Zolmitriptan jest agonistą receptorów serotoninowych 5-HT_1B/1D, 5-HT_1F oraz 5-HT_1A. Substancja lecznicza nie wykazuje aktywności wobec innych receptorów w ośrodkowym układzie nerwowym. 

Substancja czynna jest agonistą receptorów 5-HT_1B/1D odpowiadających za skurcz naczyń krwionośnych. Zolmitriptan powoduje skurcz patologicznie rozszerzonych naczyń wewnątrzczaszkowych oraz naczyń doprowadzających krew do ośrodkowego układu nerwowego, w tym tętnicy szyjnej. Pobudzenie receptora 5-HT_1B odpowiada za bezpośredni skurcz naczyń wewnątrzczaszkowych, połączenie z receptorem 5-HT_1D powoduje zahamowanie uwalniania neuropeptydu CGRP (peptyd związany z genem kalcytoniny) – silnego czynnika naczyniorozszerzającego.

Ponadto, lek zmniejsza ośrodkową i obwodową aktywność nerwu trójdzielnego, naczynioaktywnego peptydu jelitowego oraz substancji P. Ograniczenie uwalniania czynników prozapalnych odpowiada za zmniejszenie odczuwania bólu. 

Zolmitryptan szybko i w dobrym stopniu wchłania się z przewodu pokarmowego. Przyjęcie leku z posiłkiem nie wywiera większego wpływu na proces absorpcji leku. Maksymalne stężenie we krwi występuje zwykle po upływie godziny od podania leku. 

Napady migreny mogą wydłużać proces opróżniania żołądka, ograniczając w ten sposób wchłanianie substancji czynnej z jelita. 

Zolmitriptan oraz jego czynna N-demetylowa pochodna występują w osoczu w postaci połączonej z białkami na poziomie 25%.

Powinowactwo N–demetylowej pochodnej do receptorów  5-HT_1B/1D jest kilkukrotnie większe niż leku w postaci niezmienionej. 

Substancja czynna ulega metabolizmowi w wątrobie. W biotransformację zolmitriptanu zaangażowana jest podjednostka CYP1A2 cytochromu p450. 

Zolmitriptan jest przekształcany do dwóch nieaktywnych farmakologicznie metabolitów:

• kwasu indolilooctowego;
• pochodnej N–tlenkowej.

Trzecim metabolitem jest N–demetylowa zolmitriptanu pochodna wykazująca większe powinowactwo do receptorów 5-HT_1B/1D niż niezmieniona cząsteczka leku. 

Zolmitriptan jest eliminowany z organizmu poprzez wydalenie metabolitów z moczem (około 60% dawki). Lek jest również usuwany w postaci niezmienionej głównie z kałem (około 30% dawki).