Pegaptanib, Pegaptanibum - Zastosowanie, działanie, opis

Wskazaniem do stosowania pegaptanibu jest postać wysiękowa zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem.

AMD (Age-Related Macular Degeneration) pojawia się u pacjentów powyżej 50 roku życia. Choroba obejmuje plamkę, czyli obszar siatkówki oka który odpowiada za widzenie precyzyjne. Postać wysiękowa AMD dotyczy około 15-20% chorych i jest związana z procesami  neowaskularyzacji (tworzenia nowych naczyń krwionośnych). Nieleczona postać AMD może doprowadzić do zaniku fotoreceptorów oraz komórek barwnikowych, czego wynikiem może być ślepota. Choroba najprawdopodobniej posiada podłoże genetyczne, ale jej ryzyko jest zwiększane przez niektóre czynniki środowiskowe np. palenie.

Pegaptanib podaje się w postaci wstrzyknięć do ciała szklistego. Wstrzyknięcia dokonuje doświadczony lekarz okulista w warunkach aseptycznych, po wcześniejszym znieczuleniu gałki ocznej. Pegaptinib dozuje się co 6 tygodni w dawce 90 mikrolitrów substancji leczniczej.

Nie ma potrzeby modyfikowania dawkowania pegaptanibu u osób w podeszłym wieku. Brak jest badań dotyczących stosowania leku u osób poniżej 18 roku życia, pacjentów z niewydolnością wątroby oraz ciężką niewydolnością nerek.

Pegaptanib nie może być stosowany u pacjentów z nadwrażliwością na tą substancję czynną. Przeciwwskazaniem do terapii lekiem jest zakażenie gałki ocznej oraz okolic oka (także podejrzenie zakażenia).

Należy zachować ostrożność po wstrzyknięciu pegaptanibu do oka ze względu na możliwość podniesienia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Po zabiegu trzeba kontrolować ciśnienie oka i w razie jego zwiększenia wdrożyć odpowiednie leczenie.

Lek może wywoływać reakcje anafilaktyczne, zarówno bezpośrednio po podaniu jak i kilka godzin po wstrzyknięciu pegaptanibu.

Pacjenci powinni być świadomi możliwości pojawienia się krwawych wylewów do gałki ocznej podczas terapii pegaptanibem.

Pegaptanib wywiera niewielki wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, w  tym samochodów. Lek bezpośrednio po wstrzyknięciu do ciała szklistego oka powoduje pogorszenie ostrości widzenia. Działanie to ma charakter przemijający, jednak należy zachować ostrożność aż do odzyskania poprawności widzenia.

Pegaptanib może powodować zwiększenie stężenia gammaglutamylotransferazy.

Lek zmniejsza szybkość eliminacji olejków: goździkowego, eukaliptusowego i olejku z wiesiołka, co może skutkować podwyższeniem stężenia tych substancji we krwi. 

Brak jest badań opisujących działanie leku u kobiet ciężarnych. Badania na zwierzętach laboratoryjnych wykazały przenikanie pegaptanibu przez łożysko. Lek powodował zmniejszoną masę urodzeniową oraz opóźnione kostnienie paliczków przedniej łapy u szczurów, jednak miało to miejsce przy podawaniu dawek przekraczających analogicznie 600- krotne narażenie u ludzi. Ze względów bezpieczeństwa nie należy stosować pegaptanibu u kobiet ciężarnych.

Brak jest badań opisujących stopień przenikania pegaptanibu do mleka kobiet karmiących piersią. Ze względów bezpieczeństwa nie zaleca się stosowania leku podczas karmienia.

Brak jest badań opisujących wpływ leku na płodność u ludzi.

Po wstrzyknięciu pegaptanibu do gałki ocznej bardzo często pojawiają się miejscowe reakcje pozabiegowe takie jak ból oka, stan zapalny komory przedniej gałki ocznej, zmętnienie ciała szklistego, zapalenie rogówki o charakterze punktowym oraz wzrost ciśnienia śródgałkowego. Radziej odnotowywano wylew krwi do ciała szklistego bądź siatkówki oraz odwarstwienie siatkówki oka. Pozostałe działania niepożądane leku o charakterze miejscowym to przekrwienie i obrzęk spojówki, obrzęk i uszkodzenie nabłonka rogówki, suchość oka, obrzęk powieki, łzawienie z oczu, rozszerzenie źrenic, światłowstręt i błyski w oczach. Niezbyt często pojawiały się pęcherzyki w miejscach wkucia, następowała deformacja źrenic  i wypadniecie ciała szklistego.

Do częstych ogólnych działań niepożądanych pegaptanibu należą bóle głowy oraz nieżyt błony śluzowej nosa. Rzadziej po podaniu leku pojawiały się objawy grypopodobne (zmęczenie, dreszcze), bóle w obrębie klatki piersiowej, bóle pleców, zmiany skórne (stany zapalne na skórze, wyprysk, świąd skóry, nocne poty, wysypka, zmiana koloru włosów). Niezbyt często podczas terapii lekiem pacjenci skarżyli się na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (niestrawność, wymioty), układu sercowo-naczyniowego (kołatanie serca, nadciśnienie), zaburzenia ucha ( głuchota i zaostrzenie choroby Meniere’a). Pegaptanib może być przyczyną pojawienia się zaburzeń depresyjnych i koszmarów sennych. 

Wstrzyknięcie leku wiąże się z ryzykiem wystąpienia obrzęku naczynioruchowego oraz reakcji anafilaktycznej.

Dotychczas nie opisano objawów przedawkowania pegaptanibu. Zdarzały się jednak przypadki wstrzyknięcia nadmiaru objętości roztworu, który powinien być usunięty przez okulistę z ampułko-strzykawki przed podaniem. Prowadzilo to do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego oka. 

Mechanizm działania pegaptanibu polega na blokowaniu czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego, określanego skrótem VEGF (vascular endothelial growth factor). Receptory białka VEGF znajdują się na powierzchni śródbłonka naczyń krwionośnych. Aktywacja tych receptorów przez VEGF prowadzi do pobudzenia procesu tworzenia nowych naczyń krwionośnych (indukcja angiogenezy) oraz zwiększenia stopnia przepuszczalności naczyń krwionośnych. Wiadomo że w postaci mokrej zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD) dochodzi do wzrostu stężenia czynnika VEGF-A oraz patologicznego tworzenia naczyń krwionośnych (neowaskularyzacja). Pegaptanib jest oligonukleotydem który wiąże się z cząsteczką VEGF₁₆₅ w sposób silny, hamując tym samym rozwój choroby poprzez uniemożliwienie aktywacji receptorów dla VEGF.

Pegaptanib jest wchłaniany do krążenia ogólnego w sposób powolny po podaniu do ciała szklistego oka. Stężenie maksymalne leku w surowicy krwi wynosi 80 ng/ml i jest osiągane średnio po upływie jednego do czterech dni od wstrzyknięcia dawki 3 mg pegaptanibu do gałki ocznej. Lek nie ulega kumulacji w organizmie człowieka.

Nie zbadano biodostępności pegaptanibu dla ludzi. Wartość biodostępności leku określona dla zwierząt doświadczalnych (króliki, małpy, psy) wynosi 75-100%

Po wstrzyknięciu do gałki ocznej pegaptanib ulega dystrybucji do ciała szklistego, cieczy wodnistej i siatkówki oka. Badania farmakokinetyki z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały przenikanie pegaptanibu do nerek oraz penetrację przez łożysko samic ciężarnych (podanie dożylne).

Przemiany metaboliczne leku polegają na rozkładzie cząsteczki leku przez endonukleazy oraz egzonukleazy.

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały eliminację pegaptanibu wraz z moczem, zarówno w postaci związku macierzystego jak i metabolitów leku. Średni okres półtrwania pegaptanibu wynosił 10 (± 4) dni po podaniu dawki 3 mg.