Oksazepam, Oxazepamum - Zastosowanie, działanie, opis

Oksazepam jest przedstawicielem leków benzodiazepinowych, stosowanym doraźnie i krótkotrwale w stanach lękowych o różnej etiologii oraz w zaburzeniach snu. Związek wykorzystuje się także do łagodzenia objawów alkoholowego zespołu abstynencyjnego.

Lek przyjmuje się doraźnie oraz krótkotrwale. Terapia zwykle powinna trwać przez okres 2 tygodni, jeśli czas leczenia przekracza 4 tygodnie, zaleca się aby substancja była odstawiana ze stopniowym zmniejszaniem dawki związku, w celu uniknięcia zespołu odstawienia. Należy pamiętać, że długotrwałe zażywanie związku powoduje uzależnienie psychiczne oraz fizyczna, a także rozwój tolerancji na stosowane ilości leku.

Oksazepam stosuje się niezależnie od posiłku. W terapii zaburzeń snu związek powinien być przyjmowany na około godzinę przed planowanym spoczynkiem.

Zwykle stosowane dawki u osób dorosłych: od 10 mg do 120 mg na dobę.

Pacjenci w starszym wieku, są bardziej wrażliwi na ośrodkowe działanie oksazepamu, zaleca się podawanie najmniejszych skutecznych dawek leku.

U osób z niewydolnością wątroby może okazać się konieczne przyjmowanie zmniejszonych ilości związku.

Przeciwwskazanie do stosowania oksazepamu jest występowanie reakcji nadwrażliwości na lek.

Związku nie należy stosować także w przypadku występowania:

• Myasthenia gravis;
• zespołu bezdechu sennego;
• ciężkiej niewydolności oddechowej;
• zaawansowanej niewydolności wątroby;
• ostrej porfirii.

Substancja jest przeciwwskazana u osób z przewlekłymi psychozami, fobią oraz natręctwami. Lek nie może być podawany przy zatruciu alkoholem, substancjami nasennymi bądź innymi związkami działającymi depresyjnie na centralny układ nerwowy.

Stosowanie oksazepamu długotrwale (powyżej kilku tygodni) może wywołać pojawienia się zjawiska tolerancji, czyli osłabienia odpowiedzi klinicznej na dotychczas przyjmowane dawki leku.

Terapia związkiem wiąże się z ryzykiem uzależnienia psychicznego oraz fizycznego. Na działanie to, bardziej narażone są osoby stosujące długotrwale oksazepam bądź z występowaniem uzależnień od alkoholu czy innych leków w wywiadzie. Pojawienie się uzależnienia fizycznego skutkuje wystąpieniem objawów abstynencyjnych zwłaszcza, gdy leczenie zostanie zakończone raptownie. Do objawów odstawiennych związków benzodiazepinowych należą ból głowy oraz mięśniowe, uczucie silnego lęku, bezsenność, drażliwość, napięcie emocjonalne jak również niepokój psychoruchowy, w skrajnych przypadkach mogą pojawić się omamy, brak poczucia rzeczywistości, nadwrażliwość na bodźce oraz napady drgawkowe. W przypadku stosowania leków krótko działających (takich jak oksazepam) istnieje ryzyko wystąpienia powyższych objawów nawet w przerwach między dawkami leku. Dodatkowo po zakończeniu terapii może pojawić się efekt z odbicia, polegający na zaostrzeniu się stanu chorobowego na który był stosowany oksazepam.

Oksazepam aktywuje receptory GABA w obrębie hipokampa mogąc wywoływać niepamięć następczą, której objawy pojawiają się zwykle po kilku godzinach od zastosowania leku. Na zjawisko to narażeni są szczególnie pacjenci zażywający wysokie dawki okazepamu. W celu zminimalizowania ryzyka pojawienia się tego efektu ubocznego należy zapewnić osobom przyjmującym lek 7-8 godzinną ilość ciągłego nieprzerwanego snu.

Przed zastosowanie oksazepamu do leczenia bezsenności należy przeprowadzić diagnozę pacjenta, w celu ustalenia przyczyny choroby (psychogenne, somatogenne czy też nieprawidłowe nawyki) Jeśli po 7-14 dniach nie obserwuje się poprawy stanu klinicznego lub jego nawrót, zaleca się dalszą diagnozę oraz wprowadzenie odpowiedniego leczenia.

Istnieje ryzyko pojawienia się reakcji psychicznej lub paradoksalnej w odpowiedzi na terapię oksazepamem. Do ich objawów zalicza się drażliwość, agresję, niepokój ruchowy, koszmary senne, omamy, psychozy, lunatykowanie, zaburzenia osobowości czy bezsenność. Na wystąpienie powyższych działań niepożądanych narażone są zwłaszcza osoby w starszym wieku, dlatego zaleca się stosowanie najniższych skutecznych dawek przez możliwie najkrótszy czas w tej grupie wiekowej. 

Oksazepam, tak jak inne benzodiazepiny nie powinien być podawany w monoterapii pacjentom z depresją. Związek może zwiększać ryzyko pojawienia się skłonności do myśli samobójczych oraz zachowań suicydalnych. Należy zachować ostrożność  stosując lek u osób z depresją.

U osób z niewydolnością wątroby może dojść do rozwoju encefalopatii, w trakcie stosowania okazepamu.

Podawanie związku osobom cierpiącym na porfirię może nasilać ich stan chorobowy.

Pacjentom z  ciężkimi zaburzeniami funkcji nerek zaleca się modyfikację dawki leku.

Benzodiazepiny posiadają komponentę cholinolityczną, dlatego zaleca się zachowanie ostrożności podczas leczenia oksazepamem u pacjentów z jaskrą, zwłaszcza z wąskim kątem przesączania.

U dzieci związek należy podawać z zachowaniem ostrożności po oszacowaniu korzyści do ryzyka, przez jak najkrótszy okres. Dzieci są bardziej wrażliwe na działanie benzodiazepin.

W trakcie stosowania oksazepamu zaleca się stosowanie zbilansowanej diety, ale z ograniczaniem spożywania warzyw kapustnych.

Spożywanie alkoholu przy jednoczesnym stosowaniu oksazepamu zwiększa stopień działania hamującego na ośrodkowy układ nerwowy, może nasilać senność, zaburzenia koncentracji i koordynacji oraz zwiększać ryzyko wystąpienia powikłań oddechowych. Ponadto napoje alkoholowe mogą wywoływać reakcje paradoksalne w trakcie leczenia związkiem. Reakcja ta polega na nasileniu pobudzenia psychoruchowego oraz możliwości pojawienia się zachowań agresywnych. Nie powinno się spożywać alkoholu podczas leczenia oksazepamem oraz przez okres trzech dni po zakończeniu terapii.

Należy również pamiętać, że osoby, które są uzależnione od alkoholu, mają większe predyspozycje do uzależnienia się od leków benzodiazepinowych.

Stosowanie oksazepamu wpływa negatywnie na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Związek może powodować senność, zaburzenia psychomotoryczne czy zjawisko niepamięci wstecznej. W trakcie terapii zaleca się unikanie wykonywania powyższych czynności oraz trzy dni po zakończeniu leczenia oksazepamem.

Palenie tytoniu działa stymulująco na centralny układ nerwowy, co potencjalnie może osłabiać efekt farmakologiczny oksazepamu. U pacjentów wypalających dużą ilość papierosów dziennie, którzy postanowi rozstać się z nałogiem, zwłaszcza w sposób gwałtowny, może okazać się konieczne zmniejszanie dawek przyjmowanego leku.

Oksazepam przenika przez łożysko. Związek ma potencjalne działanie teratogenne, zwłaszcza gdy stosowany jest w pierwszym trymestrze. Istnieją doniesienia o dzieciach kobiet przyjmujących lek podczas ciąży, które przyszły  na świat z deformacjami. Podawanie związku w ostatnich trzech miesiącach ciąży może powodować u noworodka hipotermię, hipotonię oraz niewydolność oddechową. Obserwowano także objawy zespołu wiotkiego dziecka po stosowaniu benzodiazepin przez kobiety ciężarne.

Terapia oksazepamem w ostatnich okresie ciąży oraz zażywanie leku długotrwale może powodować rozwój uzależnienia i objawy zespołu odstawienia u noworodka.

Kobiety ciężarne lub planujące ciąże powinny zostać poinformowane o negatywnym wpływie oksazepamu na przebieg ciąży oraz ryzyku zdrowotnym dla dziecka.

Stosowanie oksazepamu przez kobiety ciężarne jest dopuszczalnie jedynie wtedy, gdy korzyści z leczenia dla matki przewyższają ryzyko dla zarodka/płodu. Lek powinien być podawany przez możliwie najkrótszy okres oraz pod kontrolą lekarza, który decyduje o zastosowaniu oksazepamu podczas ciąży.

Oksazepam w niewielkich ilościach przenika do mleka kobiecego. Jednakże lek, w porównaniu do innych przedstawicieli benzodiazepin, ma krótki okres półtrwania oraz nie posiada aktywnych metabolitów. Właściwości te czynią oksazepam (obok lorazepamu) jako preferowaną cząsteczkę spośród swojej grupy terapeutycznej do stosowania podczas laktacji. Jednakże należy pamiętać, że lek powinien być podawany matce karmiącej tylko wtedy, gdy jest to bezwzględnie konieczne oraz gdy nie istnieje bezpieczniejsza alterantywa. 

U dzieci matek stosujących benzodiazepiny w trakcie laktacji obserwowano senność czy zaburzenia odruchu ssania. Dlatego bezwzględnie należy obserwować oseska pod kątem pojawienia się działań niepożądanych charakterystycznych dla tej grupy farmakologicznej takich jak nadmierne uspokojenie, senność, trudności w pobieraniu pokarmu czy zaburzenia oddechowe.

Decyzję o stosowaniu oksazepamu podczas laktacji podejmuje lekarz.

Przedawkowanie oksazepamu powoduje objawy depresyjne ze strony centralnego układu nerwowego, takie jak senność, zaburzenia mowy dezorientacja, pojawienie się niepamięci wstecznej. Stosowanie nadmiernych ilości substancji może być groźne dla życia, gdyż istnieje ryzyko utraty przytomności i zapadnięcia w śpiączkę.

Oksazepam jest przedstawicielem substancji benzodiazepinowych.

Mechanizm działania związku polega na aktywacji podjednostki α receptora GABA_A. Struktury te występują w centralnym układzie nerwowym, zwłaszcza w podwzgórzu, wzgórzu, hipokampie, korze mózgowej oraz korze móżdżku. Naturalnym aktywatorem receptora jest kwas gammaaminomasłowy, który powodując otwarcie tej struktury, stymuluje napływ jonów chlorkowych do wnętrza komórki, jej hiperpolaryzację oraz hamowanie poszczególnych obszarów neuronalnych. 

Oksazepam, podobnie jak kwas gammaaminomasłowy powoduje otwarcie receptorów GABA, co skutkuje działaniem depresyjnym szczególnie na układ limbiczny oraz podwzgórze mózgu. Związek powoduje uspokojenie oraz senność, ma także właściwości przeciwlękowe oraz przeciwdrgawkowe. Substancja, tak jak inne benzodiazepiny, nie oddziałuje selektywnie na ośrodkowy układ nerwowy, dlatego pacjenci podczas terapii mogą doświadczać zjawiska niepamięci wstecznej oraz osłabienia napięcia mięśniowego.

Oksazepam cechuje krótki okres półtrwania oraz brak aktywnych metabolitów.

Oksazepam dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, jego biodostępność wynosi około 90%. Stężenie maksymalne w osoczu pojawia się po 3 godzinach od zażycia leku.

Związek łączy się z białkami osoczowymi na poziomie 82%. Oksazepam przenika przez barierę krew-mózg, przez łożysko, a także do mleka kobiecego.

Metabolizm związku zachodzi w wątrobie. Oksazepam sprzęgany jest z kwasem glukuronowym do nieaktywnego glukuronianu oksazepamu.

Oksazepam w postaci glukuronianu usuwany jest głównie na drodze nerkowej. W mniejszej części lek wydalany jest wraz z kałem. Okres półtrwania oksazepamu wynosi około 8 godzin.