Alteplaza, Alteplasum - Zastosowanie, działanie, opis

Alteplaza jest białkiem z grupy glikoprotein, nazywanym ludzkim aktywatorem plazminogenu. Jej wykorzystanie w lecznictwie opiera się na działaniu aktywującym przemianę plazminogenu do plazminy. Plazmina to enzym który rozkłada włóknik. Powoduje to rozpuszczanie skrzepów. Alteplaza stosowana jest w przypadku świeżego zawału mięśnia sercowego, w zatorowości płucnej oraz w terapii trombolitycznej w przypadku ostrego udaru niedokrwiennego. 

Podstawową kwestią jest jak najszybsze podanie alteplazy w momencie wystąpienia pierwszych objawów zawału serca, zatorowości płucnej bądź udaru niedokrwiennego.

W przypadku zawału mięśnia sercowego alteplazę podaje się z wykorzystaniem dwóch odmiennych schematów dawkowania, w zależności od momentu rozpoczęcia terapii (czas do 6 godzin od pierwszych objawów zawału, bądź czas od 6 do 12 godzin od pierwszych objawów). Przyspieszony schemat dawkowania alteplazy polega na szybkim dożylnym wstrzyknięciu 15 mg leku i późniejszym dożylnym wlewie substancji w ilości zależnej od masy ciała pacjenta. Gdy alteplaza jest podawana po upływie czasu ponad 6 godzin od zawału to stosuje się 3-godzinny schemat dawkowania. Schemat ten również rozpoczyna się od bolusu alteplazy, a następnie podaje się ją w we wlewie dożylnym w ilości adekwatnej do masy ciała pacjenta. 

W terapii ostrego udaru niedokrwiennego alteplazę można podać do 4,5 godzin od momentu rozpoczęcia udaru. Zwykle stosowana dawka to 0,9 mg/ na kilogram masy ciała pacjenta. 

W przypadku wystąpienia ostrej zatorowości płucnej alteplazę podaje się w ilości 100 mg podczas 2 godzinnego wlewu dożylnego. Dawka musi być zmodyfikowana dla pacjentów z masą ciała poniżej 65 kg. 

Alteplazy nie można stosować u osób nadwrażliwych na gentamycynę (alteplaza w postaci roztworu dożylnego zawiera śladowe ilości gentamycyny które wynikają z techniki wytwarzania leku). Ponad to nie może być zastosowana u pacjentów cierpiących na zaburzenia krzepnięcia krwi, u pacjentów u których doszło do poważnych krwawień lub istnieją podejrzenia co do wystąpienia krwawienia (np. podpajęczynówkowego). Terapia alteplazą jest przeciwwskazana u osób z ciężkim nadciśnieniem, chorobami serca (stan zapalny wsierdzia, osierdzia), chorobami przewodu pokarmowego (owrzodzenie żołądka i dwunastnicy, żylaki przełyku, ciężkie choroby wątroby, zapalenie trzustki). Alteplaza nie powinna być podana osobom które przeszły  zabiegi chirurgiczne w ostatnich 3 miesiącach, poród czy wkłucia do głównych żył.  Dodatkowe przeciwwskazania do stosowania alteplazy to:

• wiek poniżej 16 roku życia;
• hipoglikemia bądź hiperglikemia;
• udar krwotoczny;
• skaza krwotoczna;
• niskie stężenie trombocytów.

Leki stosowane w terapii nadciśnienia należące do grupy ACE (inhibitory konwertazy angiotensynowej np. enalapryl, ramipryl, kaptopryl) predysponują do wystąpienia obrzęku naczynioworuchowego po podaniu alteplazy. Z tego powodu należy zachować ostrożność u tych pacjentów i poddać ich obserwacji przez kolejne 24 godziny pod kątem objawów tej reakcji niepożądanej.

Podeszły wiek pacjenta zwiększa ryzyko wystąpienia krwawienia śródczaszkowego po zastosowaniu alteplazy.

Podawanie leków trombolitycznych zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień.

Podczas wlewu alteplazy i dobę po zakończeniu podawania leku należy kontrolować ciśnienie tętnicze krwi pacjentów.

Alteplazy nie należy podawać pacjentom którzy otrzymali heparynę w okresie dwóch dni poprzedzających udar. Przeciwwskazaniem do stosowania alteplazy jest podawanie doustnych leków przeciwzakrzepowych (acenokumarol, warfaryna). Alteplazy nie należy łączyć z gentamycyną.

Takie pokarmy jak czosnek, imbir i borówka czarna nasilają trombolityczne działanie alteplazy.

Wyciąg z miłorzębu japońskiego (Ginko biloba) może nasilać działanie trombolityczne alteplazy.

Alteplaza należy do kategorii C według klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration, Agencja Żywności i Leków) oceniającej ryzyko stosowania leków przez kobiety ciężarne. Lek może być zastosowany jedynie wówczas, gdy potencjalne korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla płodu. Wiadomo ze alteplaza wykazuje działanie opóźniające wewnątrzmaciczny wzrost płodu (badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych).

Alteplaza została sklasyfikowana jako lek prawdopodobnie zgodny z karmieniem piersią (grupa L3 według skali Prof. Hyle'a). Brak jest badań wśród kobiet karmiących piersią. 

Badania na zwierzętach doświadczalnych wykazały, że alteplaza działa toksycznie na płód jedynie wówczas gdy stosowane są duże dawki leku. Nie udowodniono właściwości teratogennych i mutagennych (wywoływanie zmian w genotypie organizmu) dla alteplazy w badaniach klinicznych na zwierzętach.  

Najczęstszym występującym działaniem niepożądanym podczas terapii alteplazą jest wystąpienie krwotoku śródczaszkowego. Mogą pojawić się krwiaki mózgowe i udar krwotoczny. Ponad to odnotowano krwawienia w obrębie układów i narządów ciała: przewodu pokarmowego, układu moczowego, układu płciowego. Mogą pojawić się wybroczyny na skórze, także krwiaki w miejscu wstrzyknięcia leku. U pacjentów po podaniu alteplazy rzadko pojawiały się krwawienia z nosa, krwawienia do gałki ocznej, ucha czy krew w ślinie. Nie jest znana częstotliwość krwawień w obrębie narządów jamy brzusznej czy też krwotoków pozaotrzewnowych. Rzadko terapii alteplazą towarzyszą zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i reakcje uczuleniowe organizmu (zmiany skórne, hipotonia, skurcz oskrzeli, możliwa jest nawet ciężka reakcja anafilaktyczna). Inne zarejestrowane działania niepożądane podczas terapii alteplazą to:

• padaczka;
• nadpobudliwość;
• drgawki;
• zaburzenia mowy;
• majaczenia;
• spadek ciśnienia tętniczego krwi;
• niewydolność mięśnia sercowego;
• zaburzenia rytmu serca;
• wstrząs kardiogenny;
• ponowny zawał serca;
• zator cholesterolowy;
• wzrost temperatury ciała.

W przypadku przedawkowania alteplazy  dochodzi do zwiększonego ryzyka wystąpienia krwawień śródczaszkowych. Spadają wartości hematokrytu oraz fibrynogenu.

Alteplaza to białko z grupy glikoprotein nazywane ludzkim aktywatorem plazminogenu. Alteplaza indukuje reakcję przemiany plazminogenu (białka krążącego we krwi) do plazminy poprzez rozkład wiązania między aminokwasami arginina/walina w obrębie cząsteczki plazminogenu. Powstaje plazmina która rozkłada włóknik znajdujący się w skrzepach i prowadzi do rozpuszczania skrzeplin.