Dokuzynian sodu, Natrii docusas - Zastosowanie, działanie, opis

Dokuzynian sodu jest związkiem powierzchniowo czynnym, który zmienia konsystencję mas kałowych i ułatwia ich wypróżnianie. Lek wskazany jest w zapobieganiu i leczeniu przewlekłych zaparć. Podawany jest również u pacjentów z guzkami krwawniczymi lub szczelinami odbytu, a także u osób, u których ze względu na stan zdrowia nie jest wskazany nadmierny wysiłek przy oddawaniu stolca. Dokuzynian sodu stosowany jest również u pacjentów przed operacjami i zabiegami diagnostycznymi.

Dokuzynian sodu podawany jest doustnie lub doodbytniczo. W przypadku podania doustnego lek należy popijać całą szklanką wody lub soku owocowego, a działanie przeczyszczające pojawia się po 1-3 dniach od przyjęcia pierwszej dawki.

Maksymalna dawka dobowa dokuzynianu sodu podawanego zarówno doustnie jak i doodbytniczo wynosi 200 mg u osób dorosłych oraz dzieci powyżej 12 roku życia. Natomiast u dzieci pomiędzy 6 a 12 rokiem życia można stosować lek w postaci doustnej w maksymalnej dawce dobowej 100 mg.

Przeciwwskazaniem do stosowania dokuzynianu sodu jest nadwrażliwość na substancję czynną, ostry ból w jamie brzusznej o nieznanej przyczynie, krwawienia z przewodu pokarmowego o nieznanej przyczynie oraz odwodnienie organizmu. Leku nie można również stosować w przypadku hemoroidów, nudności i wymiotów, zapalenia wyrostka robaczkowego oraz niedrożności jelit i stanów prowadzących do niedrożności jelit tj. nagromadzenie mas kałowych, zapalenie jelit, zwężenie jelit czy występowanie zrostów otrzewnowych, przepukliny, polipów lub guzów. 

Dokuzynianu sodu nie należy stosować długotrwale (powyżej 7-10 dni), ponieważ może dojść do osłabienia działania leku i braku reakcji na leczenie. Długotrwałe stosowanie leku wiąże się również z ryzykiem hipokaliemii (niskie stężenie potasu we krwi).

Pacjenci, którzy zaobserwowali utrzymujące się dłużej niż 2 tygodnie zaburzenie motoryki jelita grubego, objawiające się zmianami nawyków dotyczących wypróżnień, np. częstości oddawania stolca i jego konsystencji, powinni ostrożnie odstawić lek. Wiąże się to z ryzykiem przeoczenia nowotworu jelita, który może powodować podobne objawy.

W przypadku wystąpienia w trakcie terapii dokuzynianem sodu krwawienia z odbytnicy lub osłabienia naturalnych ruchów jelit, przejawiających się utrudnieniem albo niemożnością oddawania stolca, należy bezwzględnie odstawić lek.

Zwiększenie wchłaniania parafiny płynnej, ryzyko przewlekłego zapalenia węzłów chłonnych, błony śluzowej jelita, wątroby oraz śledziony. Ryzyko naciekania komórek wątroby.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Parafina ciekła (Liquid paraffin)	substancje przeczyszczające o działaniu zmiękczającym

Ryzyko kardiotoksyczności wynikające z zaburzającego równowagę elektrolitową działania dokuzynianu sodu oraz działania adrenolitycznego i dopaminolitycznego droperydolu. Równoczesne stosowanie leków może prowadzić do przedłużenia odstępu QT w elektrokardiogramie, zaburzeń rytmu serca, a nawet do nagłego zatrzymania krążenia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Droperydol (Droperidol)	neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu

Równoczesne stosowanie leków może prowadzić do przedłużenia odstępu QT w elektrokardiogramie i zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lewometadon (Levomethadone)	agoniści receptora opioidowego

Ryzyko nasilenia działania kardiotoksycznego glikozydów nasercowych w wyniku obniżenia stężenia potasu w surowicy krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Digoksyna (Digoxin)	glikozydy nasercowe
Metylodigoksyna (Metildigoxin)	glikozydy nasercowe

Nasilenie działania glikokortykosteroidów w wyniku obniżenia stężenia potasu w osoczu przez dokuzynian sodu. Interakcja może zajść dopiero po długotrwałym, równoczesnym stosowaniu obu leków.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Beklometazon (Beclomethasone)	glikokortykosteroidy
Betametazon (Betamethasone)	glikokortykosteroidy
Budezonid (Budesonide)	glikokortykosteroidy
Cyklezonid (Ciclesonide)	glikokortykosteroidy
Deksametazon (Dexamethasone)	glikokortykosteroidy
Fludrokortyzon (Fludrocortisone)	mineralokortykosteroidy
Flutikazon (Fluticasone)	glikokortykosteroidy
Hydrokortyzon (Hydrocortisone)	glikokortykosteroidy
Metyloprednizolon (Methylprednisolone)	glikokortykosteroidy
Mometazon (Mometasone)	glikokortykosteroidy
Prednizolon (Prednisolone)	glikokortykosteroidy
Prednizon (Prednisone)	glikokortykosteroidy
Triamcynolon (Triamcinolone)	glikokortykosteroidy

Nasilenie niekorzystnego działania drażniącego kwasu acetylosalicylowego na błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek

Zmniejszenie biodostępności antybiotyku.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Chlorotetracyklina (Chlortetracycline)	antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Doksycyklina (Doxycycline)	antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Limecyklina (Limecycline)	antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Oksytetracyklina (Oxytetracycline)	antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Tetracyklina (Tetracyline)	antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny

Nasilenie utraty potasu wraz z moczem.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acetazolamid (Acetazolamide)	inhibitory anhydrazy węglanowej
Furosemid (Furosemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazide)	leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne
Indapamid (Indapamide)	sulfonamidy
Klopamid (Clopamide)	leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne
Mannitol (Mannitol)	diuretyk osmotyczny
Torasemid (Torasemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe

Osłabienie działania leków moczopędnych z grupy oszczędzających potas.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Eplerenon (Eplerenone)	leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Kanrenoinian potasu (Potassium canrenoate)	leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Spironolakton (Spironolactone)	leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu

Nie przeprowadzono badań dotyczących wpływu dokuzynianu sodu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn.

Z powodu braku danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania dokuzynianu sodu przez kobiety w ciąży, nie zaleca się stosowania leku w okresie ciąży. Lek może być stosowany jedynie w przypadku, gdy w opinii lekarza korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu.

Dokuzynian sodu nie powinien być stosowany w okresie karmienia, gdyż brak jest wystarczających danych na temat bezpieczeństwa stosowania u kobiet karmiących piersią. Lek może przenikać do mleka kobiecego i działać przeczyszczająco u niemowląt.

Podanie doodbytnicze: ból oraz pieczenie odbytu i jelita prostego, obrzęk błony śluzowej jelita prostego, krwawienie z odbytu.

Przedawkowanie dokuzynianu sodu notowane jest rzadko i może objawiać się nadmiernym działaniem przeczyszczającym, utratą dużej ilości wody oraz zaburzeniami gospodarki elektrolitowej.

Dokuzynian sodu jest związkiem powierzchniowo czynnym (tzw. detergent anionowy), który posiada właściwości emulgujące i zmniejsza napięcie powierzchniowe cieczy na granicy nabłonka przewodu pokarmowego i mas kałowych. Pozwala to na ułatwione wnikanie do mas kałowych tłuszczów i wody w jelicie grubym. Następuje zmiana konsystencji stolca i wzrost jego objętości, dzięki czemu ułatwione jest wypróżnianie. Lek nie wpływa na perystaltykę jelit.

Dokuzynian sodu działa miejscowo w przewodzie pokarmowym i tylko w niewielkim stopniu wchłania się do organizmu. Lek może zaburzać wchłanianie innych substancji leczniczych podawanych jednocześnie.

Dokuzynian sodu wydalany jest wraz z żółcią.