Dobutamina, Dobutaminum - Zastosowanie, działanie, opis

Dobutamina należy do grupy amin katecholowych. Jest lekiem syntetycznym, podawanym w warunkach szpitalnych w postaci infuzji dożylnych. Dobutamina zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego. Z tego względu jest używana w razie wystąpienia wstrząsu kardiogennego i septycznego, podawana pacjentom po zabiegach chirurgicznych na sercu oraz w razie wystąpienia ostrej niewydolności mięśnia sercowego (np. zawał serca). Dodatkowym wskazaniem dla dobutaminy jest przeprowadzenie testów wysiłkowych u osób wśród których przeciwwskazane są ćwiczenia z obciążeniem. 

U dzieci i młodzieży dobutaminę podaje się w celu wywołania dodatniego działania inotropowego po zabiegach kardiochirurgicznych i w razie wystąpienia wstrząsu septycznego/ kardiogennego.

Dobutaminę podaje się w postaci infuzji dożylnej. Szybkość wlewu jest zależna od indywidualnej reakcji pacjenta na substancję leczniczą. W trakcie infuzji konieczny jest pomiar częstości pracy serca, ciśnienia tętniczego krwi oraz przepływ moczu.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku pacjenta, masy ciała oraz chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby). Zwykle stosowana dawka dobutaminy dla osób dorosłych mieści się w zakresie 2,5 do 10 mikrogramów/kg masy ciała/min. Maksymalnie stosowano dawki nie przekraczające 40 mikrogramów/kg masy ciała/min.

W przypadku dzieci i młodzieży zakres dawek zwykle stosowanych mieści się w granicach od 2 do 20 mikrogramów/kg masy ciała/min. 

Odstawianie leku należy przeprowadzać stopniowo, poprzez zmniejszanie szybkości infuzji dożylnej.

Dobutamina nie powinna być stosowana u osób nadwrażliwych na tą substancję leczniczą oraz u pacjentów z guzem chromochłonnym nadnerczy.

Szybkość wlewu z dobutaminą jest uzależniona od indywidualnej reakcji organizmu pacjenta na lek. Podczas infuzji konieczna jest kontrola pracy mięśnia sercowego i ciśnienia tętniczego krwi. Lek może podnosić ciśnienie, zwłaszcza u osób leczonych na nadciśnienie tętnicze.

Szczególną ostrożność należy zachować u osób z zawałem mięśnia sercowego. Na skutek tachykardii i wzrostu ciśnienia tętniczego po infuzji dobutaminy u osób z zawałem może pogłębić się stopień niedokrwienia mięśnia sercowego.

Pacjenci z obniżonym ciśnieniem tętniczym podczas wstrząsu kardiogennego są narażeni na większy spadek ciśnienia na skutek podania dobutaminy.

Dobutamina podana pacjentom z migotaniem oraz trzepotaniem przedsionków może wywołać nasilenie zaburzeń rytmu serca (szybka odpowiedź komorowa). 

Osoby przyjmujące leki z grupy beta-adrenolityków po infuzji dobutaminy są narażone w większym stopniu na wystąpienie skurczu naczyń obwodowych.

Przeciwwskazana jest jednoczesna terapia dobutaminą i lekami z grupy inhibitorów monoaminooksydazy (IMAO, monoamine oxidase inhibitors). Do tych leków należą zarejestrowane w Polsce moklobemid, selegilina i rosagilina. Są to preparaty stosowane w leczeniu depresji, fobii oraz choroby Parkinsona. Takie połączenie lekowe może skutkować pojawieniem się przełomu nadciśnieniowego, krwotoku wewnątrzczaszkowego oraz ciężkich zaburzeń rytmu serca łącznie z pojawieniem się niewydolności krążeniowej.

Kofeina zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych w połączeniu z dobutaminą.

Ze względu na charakter leku i okoliczności jego stosowania nie ma badań określających wpływ dobutaminy za zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, w tym samochodów.

Połączenie dobutaminy i medycznej marihuany zwiększa ryzyko tachykardii, podobnie działa nikotyna w połączeniu z opisywanym lekiem.

Wykazano niezgodności fizyczne roztworów dobutaminy z roztworami o charakterze zasadowym, roztworami zawierającymi w składzie pirosiarczyn sodu i etanol. Ponad to zabronione jest połączenie roztworów dobutaminy w jednym wlewie z lekami: acyklowirem; aminofiliną;  bretylium; chlorkiem wapnia i glukonianem wapnia; mrówczanem cefamandolu; cefalotyną i cefazoliną sodową; diazepamem;  digoksyną; sodu etakrynianem; furosemidem; heparyną sodową; solą sodowa bursztynianu hydrokortyzonu; insuliną; chlorkiem potasu; siarczanem magnezu; penicyliną; fenytoiną;  streptokinazą; werapamilem.

Takie połączenie grozi wytrącaniem się nierozpuszczalnych związków.

Dobutamina należy do kategorii B według klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration) określającej ryzyko stosowania leków przez kobiety ciężarne. Brak jest badań opisujących stopień przenikania leku przez łożysko. Ze względów bezpieczeństwa terapia dobutaminą jest wskazana tylko wówczas, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykluczyły teratogenne działanie dobutaminy.

Dobutamina należy do kategorii L2 według skali prof. Hyle'a. Oznaczono ją jako substancję prawdopodobnie zgodną z karmieniem piersią. Ze względów ostrożności zaleca się jednak przerwanie karmienia na czas podawania leku matce. Brak jest badań określających przenikanie dobutaminy do mleka matki karmiącej.

Badania wpływu dobutaminy na płodność z wykorzystaniem szczurów laboratoryjnych wykazały utrudnione zagnieżdżanie zapłodnionej komórki jajowej podczas podawania bardzo wysokich dawek toksycznych samicom. Opóźniony został również wzrost wewnątrzmaciczny i pourodzeniowy potomstwa matek leczonych dużymi dawkami dobutaminy.

Do miejscowych działań niepożądanych dobutaminy zalicza się zapalenie żyły w miejscu infuzji leku, oraz bardzo rzadko występującą martwicę tkanek. Takie objawy obserwowano przede wszystkim wśród dzieci i młodzieży którym podawano lek.

Bardzo częstym działaniem niepożądanym dobutaminy jest zwiększenie częstości pracy serca, stąd podczas wlewu konieczne jest monitorowanie tego parametru. Dobutamina może zwiększyć ciśnienie tętnicze krwi. Jest to nasilone zwłaszcza u osób z nadciśnieniem tętniczym. Lek może powodować bóle dławicowe, uczucie pieczenia i ściskania zamostkowego oraz wywoływać zaburzenia rytmu serca. Częstym skutkiem ubocznym infuzji dobutaminy są także bóle głowy. Rzadziej po infuzji dobutaminy może wystąpić częstoskurcz komorowy, migotanie komór, bradykardia, niedokrwienie i zawał mięśnia sercowego. Podczas podawania substancji leczniczej obserwowano spadek stężenia potasu we krwi (hipokaliemia), eozynofilię oraz  zahamowanie agregacji trombocytów. Dobutamina może wywoływać skurcze i drżenia mięśniowe, parestezje, a u osób predysponowanych (osoby z ciężką niewydolnością nerek) drgawki kloniczne.

Wśród dzieci i młodzieży po infuzji dobutaminy obserwowano częściej niż u dorosłych zaburzenia ze strony układu oddechowego (uczucie duszności i skurcz oskrzeli), nudności, zmiany skórne (wysypka, wybroczyny, plamy, krwawienie punkcikowate), a także zwiększone parcie na pęcherz moczowy.

Objawami przedawkowania dobutaminy są dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: utrata apetytu, nudności i wymioty. Przyjęcie zbyt dużej dawki leku skutkuje pojawieniem się bólu zamostkowego, ściskania w klatce piersiowej, kołatania serca, drżeń mięśniowych, bólu głowy i lęków. Przedawkowanie dobutaminy może powodować niedociśnienie tętnicze na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych obwodowych, bądź też przeciwnie- nadciśnienie i zaburzenia rytmu serca.

Mechanizm działania dobutaminy wynika z oddziaływania leku na receptory adrenergiczne, zarówno alfa jak i beta. Pobudzenie receptorów beta-1 i alfa-1 adrenergicznych zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego (działanie inotropowo dodatnie), co skutkuje zwiększeniem objętości wyrzutowej lewej komory serca oraz podniesieniem pojemności minutowej mięśnia sercowego. Dobutamina przyspiesza przewodnictwo  przedsionkowo-komorowe i zwiększa kurczliwość mięśnia sercowego. Lek w niewielkim stopniu pobudza obwodowe receptory alfa-2 i beta-2 adrenergiczne. Dopamina nie powoduje uwalniania endogennej noradrenaliny.

Po infuzji dożylnej działanie dobutaminy pojawia się po około 2 minutach od wstrzyknięcia, a maksymalną siłę działania lek wykazuje mniej więcej po 10 minutach od podania. Stężenie dobutaminy w osoczu rośnie w sposób liniowy, zależnie od dawki substancji leczniczej i szybkości wlewu.

Objętość dystrybucji dla dobutaminy wynosi 0,2 l/kg, a wartość klirensu szacowana jest na około  2,4 l/min/m2 pc.

Przemiany metaboliczne dobutaminy zachodzą za pośrednictwem enzymu metylotransferazy katecholowej, głównie w obrębie wątroby i innych tkanek. Powstający związek to 3-O-metylodobutamina nie wykazująca aktywności farmakologicznej.

Okres półtrwania dobutaminy jest szacowany na około 120 sekund. Główną drogą eliminacji leku jest usuwanie go wraz z moczem (około 67% podanej dawki) oraz z kałem (około 35% dawki). W moczu i żółci obecna jest dobutamina w postaci glukuronidów oraz nieaktywny farmakologicznie metabolit (3-O-metylodobutamina).