Deksibuprofen, Dexibuprofenum - Zastosowanie, działanie, opis

Deksibuprofen jest wskazany w leczeniu ostrego bólu menstruacyjnego oraz innych rodzajów bólu - od łagodnego do umiarkowanego - takich jak: bóle mięśniowe, bóle szkieletowe, ból zęba.

W leczeniu bólu od łagodnego do umiarkowanego podaje się początkowo dawkę 200 mg, którą zazwyczaj zwiększa się do 600 mg w ciągu doby, przy czym u chorych z ostrym bólem można zastosować maksymalnie 400 mg jednorazowo i 1200 mg deksibuprofenu dobowo. W leczeniu bólu menstruacyjnego podaje się 600-900 mg w ciągu doby. U osób w podeszłym wieku, z niewydolnością nerek lub wątroby, powinno stosować się jak najmniejsze skuteczne dawki leku.

Deksibuprofen przeciwwskazany jest przy nadwrażliwości na ten oraz inne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), przy pokrzywce i obrzęku naczynioruchowym spowodowanym NLPZ, aspiryną i podobnymi, przy perforacjach lub krwawieniach z przewodu pokarmowego związanych z wcześniejszym stosowaniem NLPZ oraz jeśli występują napady astmatyczne, skurcz oskrzeli, polipy nosa bądź ostre zapalenie śluzówki nosa. Pozostałe przeciwwskazania obejmują: czynną lub nawracająca chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy, krwawienia z przewodu pokarmowego (minimum dwa wyraźne epizody owrzodzenia lub krwawienia), krwawienia z naczyń mózgowych lub inne czynne krwawienia, czynną chorobę Leśniowskiego-Crohna, czynną postać wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, a takżę ciężką niewydolność serca (klasa IV wg NYHA), ciężkie zaburzenia funkcji nerek (GFR <30 ml/min) lub wątroby oraz ciążę od 6 do 9 miesiąca.

Deksibuprofenu, podobnie jak innych leków z grupy NLPZ, nie należy stosować jednocześnie z innymi lekami z tej grupy, zwłaszcza z selektywnymi inhibitorami COX-2 (celekoksyb, etorykoksyb). Leki z grupy NLPZ mogą dawać działania niepożądane ze strony układu pokarmowego, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku, gdyż zwiększają ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego oraz perforacji grożących zgonem. Podczas stosowania każdego leku z grupy NLPZ opisywano potencjalnie śmiertelne krwawienia z przewodu pokarmowego oraz owrzodzenia i perforacje (z objawami ostrzegawczymi lub bez), z poważnymi zdarzeniami w obrębie układu pokarmowego w wywiadzie lub bez. Ryzyko wymienionych incydentów wzrasta wraz z dawką NLPZ u osób ze stwierdzoną w wywiadzie chorobą wrzodową (szczególnie z powikłaniami w postaci krwawień lub perforacji, chorobą alkoholową oraz podeszłym wieku)  - w tych grupach pacjentów leczenie rozpoczyna się od możliwie najmniejszej dawki. U tych pacjentów oraz u chorych przyjmujących jednocześnie małe dawki kwasu acetylosalicylowego lub innych leków zwiększających ryzyko działań niepożądanych w obrębie układu pokarmowego, należy rozważyć wprowadzenie leku osłonowego (np. mizoprostolu lub inhibitora pompy protonowej). Pacjenci, u których w przeszłości występowało działanie toksyczne na układ pokarmowy, zwłaszcza osoby w wieku podeszłym, powinni zgłaszać lekarzowi wszelkie niepokojące objawy, złaszcza krwawienia, szczególnie te w początkowej fazie leczenia. Zaleca się zachowanie ostrożności u pacjentów jednocześnie przyjmujących leki mogące zwiększać ryzyko owrzodzeń przewodu pokarmowego lub krwawień (np. kortykosteroidy, leki przeciwzakrzepowe, przeciwpłytkowe, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). W przypadku wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego lub owrzodzenia podczas stosowania deksibuprofenu, należy przerwać stosowanie. Deksibuprofen oraz inne NLPZ należy stosować ostrożne, jeśli w wywiadzie stwierdzono zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego (m.in.: wrzodziejące zapalenie okrężnicy, chorobę Leśniowskiego-Crohna) ze względu na ryzyko zaostrzenia choroby. Podczas stosowania deksibuprofenu mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości, reakcje alergiczne, w tym anafilaktyczne bądź anafilaktoidalne, nawet, jeśli lek jest stosowany po raz pierwszy. Szczególną ostrożność powinno się zachować w przypadku pacjentów z czynną lub stwierdzoną w wywiadzie astmą oskrzelową (deksibuprofen oraz inne NLPZ mogą powodować skurcz oskrzeli). Szczególną kontrolą należy objąć pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, zastoinową niewydolnością serca (od łagodnej do umiarkowanej), z zatrzymaniem płynów i z obrzękami. Na podstawie badań klinicznych stwiedzono, iż zażywanie  ibuprofenu, zwłaszcza w dużej dawce (2400 mg na dobę), może w niewielkim stopniu zwiększać ryzyko wystąpienia tętniczych incydentów zatorowo-zakrzepowych (takich jak zawał mięśnia sercowego czy udar). Badania epidemiologiczne nie dowodzą, iż przyjmowanie ibuprofenu w małych dawkach (do 1200 mg na dobę) zwiększa ryzyko tętniczych incydentów zatorowo-zakrzepowych. Przyjmuje się, że ryzyko dla dużej dawki deksibuprofenu (1200 mg na dobę) jest podobne do ryzyka dla dużej dawki ibuprofenu (2400 mg na dobę).

Zastosowanie deksibuprofenu, najlepiej w dawce nie większej niż 1200 mg na dobę, należy starannie rozważyć w grupach pacjentów: z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym, zastoinową niewydolnością serca (II-III stopień wg NYHA), chorobą niedokrwienną serca, chorobą naczyń obwodowych bądź mózgowych. Długotrwałe leczenie należy rozważyć u chorych z występującymi czynnikami ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych: nadciśnieniem tętniczym, hiperlipidemią, cukrzycą, palaczy tytoniu, zwłaszcza jeśli wymagane są dawki powyżej 1200 mg na dobę. Należy zachować ostrożność u pacjentów z chorobami wątroby i nerek, dawkę ograniczyć do minimum oraz kontrolować czynność nerek, ze względu na ryzyko zatrzymania płynów w organizmie, wystąpienia obrzęków oraz pogorszenia funkcji nerek. Stosowanie deksibuprofenu, podobnie jak innych NLPZ, może prowadzić do pojawienia się działań niepożądanych w obrębie nerek, prowadzących do zapalenia kłębuszków nerkowych, ostrego śródmiąższowego zapalenia nerek, zespołu nerczycowego czy ostrej niewydolności nerek. Może zwiększać się również stężenie azotu mocznikowego w osoczu oraz kreatyniny. Deksibuprofen może powodować również zwiększenie innych wskaźników laboratoryjnych, takich jak wskaźniki czynności wątroby (AspAT, AlAT) - w takim wypadku produkt leczniczy należy odstawić. Nadużywanie leków z grupy NLPZ oraz stosowanie kilku NLPZ naraz zwiększa ryzyko trwałych zmian w nerkach (tzw. nefropatia poanalgetyczna), które zwiększają ryzyko wystąpienia niewydolności nerek. Zażywanie leków z grupy NLPZ do których należy deksibuprofen bardzo rzadko może prowadzić do ciężkich reakcji skórnych, czasem śmiertelnych (złuszczające zapalenie skóry, zespół Stevensa-Johnsona, toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka). Największe ryzyko ich wystąpienia istnieje na początku terapii (zazwyczaj w pierwszym miesiącu). Po zastosowaniu ibuprofenu zgłaszano również przypadki ostrej uogólnionej osutki krostkowej, dlatego też po wystąpieniu pierwszych objawów wysypki na skórze, uszkodzeń błony śluzowej lub innych objawów nadwrażliwości, należy natychmiast zaprzestać stosowania produktu leczniczego. Deksibuprofen, podobnie jak inne NLPZ, może odwracalnie hamować agregację oraz czynność płytek krwi, prowadząc do wydłużenia czasu krwawienia. Należy zachować szczególną ostrożność u chorych ze skazą krwotoczną oraz innymi zaburzeniami krzepnięcia, a także podczas stosowania doustnych leków przeciwzakrzepowych. Z badań klinicznych wynika, iż hamowanie agregacji płytek przez małe dawki kwasu acetylosalicylowego przy jednoczesnym stosowaniu deksibuprofenu,  może być zmniejszone i może osłabiać ono mechanizm ochronnego działania na układ sercowo-naczyniowy (zaleca się szczególną ostrożność). Osoby poddawane długotrwałemu leczeniu deksibuprofenem wymagają nadzoru lekarskiego i kontrolowania parametrów nerek, wątroby, układu krwiotwórczego, morfologii krwi. Należy zachować dużą ostrożność u pacjentów z jednocześnie występującym układowym toczniem rumieniowatym oraz mieszaną chorobą tkanki łącznej, gdyż choroby te mogą sprzyjać występowaniu działań niepożądanych w obrębie nerek i OUN (m.in. aseptycznego zapalenia opon mózgowych), indukowanych przez niesteroidowe leki przeciwzapalne. Leki te, w tym deksibuprofen, mogą maskować objawy zakażeń. W wyjątkowych przypadkach, przyczyną ciężkich powikłań w postaci zakażeń skóry i tkanek miękkich może być ospa wietrzna - obecnie nie jest możliwe wykluczenie roli niesteroidowych leków przeciwzapalnych w nasileniu tych infekcji, dlatego też należy unikać stosowania deksibuprofenu w przebiegu ospy wietrznej. Długotrwałe zażywanie leków przeciwbólowych w dużych dawkach, niezgodnie ze wskazaniami, może powodować pojawienie się bólów głowy, których nie należy leczyć dużymi dawkami deksibprofenu. Istnieją dowody na to, że leki z grupy NLPZ, w tym deksibuprofen, mogą powodować zaburzenia płodności poprzez przez wpływ na owulację, jednak działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu stosowania leku. Ze względu na swoje działanie, deksibuprofen może maskować objawy zakażeń, a przez to opóźniać podjęcie stosownego leczenia i pogarszać skutki infekcji (zjawisko to zaobserwowano w przypadku pozaszpitalnych bakteryjnych zapaleń płuc oraz powikłań bakteryjnych po ospie wietrznej). Jeśli deksibuprofen stosowany jest z powodu gorączki lub bólu w przebiegu zakażenia, zaleca się kontrolowanie przebiegu infekcji (pacjent powinien konsultować się z lekarzem, jeśli objawy infekcji utrzymują się bądź nasilają).

Jednoczesne zażywanie deksibuprofenu i nadużywanie alkoholu może prowadzić do częstszego pojawienia się bądź nasilenia objawów niepożądanych ze strony żołądka oraz jelit.

Nie przeprowadzano badań deksibuprofenu na grupie kobiet ciężarnych, jednak wiadomo, że w pierwszym i drugim trymestrze leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) wolno stosować jedynie w przypadkach bezwzględnej konieczności, w jak najmniejszych dawkach przez jak najkrótszy okres.

W okresie trzeciego trymestru wszystkie niestreoidowe leki przeciwzapalne (w tym deksibuprofen), mogą powodować u płodu wady w obrębie serca, płuc, nerek, zaburzenia krzepnięcia, a u matki zahamowanie czynności skurczowej macicy. Z tego względu podawanie deksibuprofenu od początku 6 miesiąca ciąży jest przeciwwskazane.

Deksibuprofen, podonbnie jak ibuprofen, w niewielkim stopniu przenika do mleka kobiecego, dlatego też matki karmiące mogą stosować ten lek w małych dawkach i krótkotrwale.

Deksibuprofen, podobnie jak inne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), mogą odwracalnie zaburzać płodność i nie są zalecane u kobiet planujących ciążę.

Dawka toksyczna deksibuprofenu wynosi powyżej 80–100 mg/kg masy ciała, a przedawkowanie zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Ewentualne objawy pojawiają się zwykle w ciągu 4 h od przyjęcia toksycznej ilości. Najczęściej symptomy są łagodne i obejmują między innymi: bóle brzucha, nudności lub wymioty, senność, bóle głowy, oczopląs, szumy uszne bądż ataksje, a rzadko mogą pojawiać się objawy o średnim lub ciężkim nasileniu: krwawienie z przewodu pokarmowego, hipotensja, hipotermia, kwasica metaboliczna, drgawki, śpiączka, zaburzenie funkcji nerek, zespół niewydolności oddechowej dorosłych lub epizody bezdechu u bardzo małych dzieci.

Deksibuprofen, jak każdy niesteroidowy lek przecizapalny działa poprzez hamowanie enzymu cyklooksygenazy, zwłaszcza COX-2, przez co hamuje syntezę prostaglandyn odpowiedzialnych za proces zapalny oraz ból w organizmie. W ten sam sposób lek hamuje także agregację płytek krwi.

Deksibuprofen, inaczej S(+)–ibuprofen jest jedną z dwóch odmian ibuprofenu, różniących się czynnością optyczną. Obie substancje należą do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), jednak tylko deksibuprofen jest substancją aktywną biologicznie i posiadającą aktywność farmakologiczną. Ibuprofen jest mieszaniną formy R(–) oraz S(+), jednak forma R(–) tylko w niewielkim stopniu przekształca się formą aktywną S(+). Dlatego też, w przypadku deksibuprofenu, cała podana dawka posiada działanie lecznicze. Deksibuprofen jest skuteczniejszy od zwykłego ibuprofenu w łagodzeniu bólów towarzyszących osteoporozie,  bólów menstruacyjnych i innych rodzajów bólu, a także wykazuje mniej działań niepożądanych i jest mniej toksyczny.

Deksibuprofen po podaniu doustnym szybko wchłania się z przewodu pokarmowego - najpierw zachodzi częściowa absporpcja w żołądku, następnie w jelicie cienkim, zaś maksymalne stężenie osoczowe występuje po 2 godzinach. Przyjęcie deksibuprofenu w trakcie posiłku zmniejsza jego maksymalne stężenie osoczowe i wydłuża czas do osiagnięcia tego stężenia do około 2,8 godziny.

Deksibuprofen w 99% wiąże się z białkami osocza.

Deksibuprofen jest metabolizowany w wątrobie na drodze hydroksylacji oraz karboksylacji.

Nieaktywne metabolity deksibuprofenu są całkowicie wydalane przez nerki, natomiast niewielka część metabolitów wydalana jest także z żółcią. Okres półtrwania leku w fazie eliminacji wynosi 1,8–3,5 godziny.