Glukonian wapnia, Calcii gluconas - Zastosowanie, działanie, opis

Wskazaniami do doustnego podawania glukonianu wapnia są stany niedoboru wapnia we krwi. Najczęściej ma to miejsce w przypadku ciąży i karmienia piersią oraz w okresie wzrostu i rozwoju dzieci/ młodzieży. Dodatkowo niedobory wapnia mogą pojawić się na skutek zaburzeń wchłaniania tego pierwiastka oraz nadmiernego odkładania jonów wapniowych w obrębie tkanki kostnej. Glukonian wapnia może być stosowany w profilaktyce osteoporozy oraz w terapii stwierdzonego zrzeszotnienia kości, a także po złamaniach kości w okresie rekonwalescencji. Lek może być podawany pomocniczo jako środek łagodzący alergie i stany zapalne towarzyszące przeziębieniom i chorobom gardła. 

Pozajelitowo glukonian wapnia jest stosowany w przypadku występowania przewleklej hipokalcemii oraz tężyczki hipokalcemicznej. Ponadto wskazaniem dla leku jest uzupełnianie poziomu wapnia we krwi osób poddawanych zabiegom transfuzji wymiennej i długotrwałej terapii zastępczej elektrolitami.

Wskazaniem dla podania pozajelitowego glukonianu wapnia jest stan zatrucia siarczanem magnezu.

Glukonian wapnia jest podawany doustnie oraz pozajelitowo w postaci iniekcji dożylnych (wstrzyknięcie lub infuzja przerywana/ ciągła) lub też wstrzyknięć  domięśniowych. 

Dawka leku stosowana w terapii zależy od kilku czynników, między innymi jednostki chorobowej, masy ciała i wieku pacjenta oraz chorób towarzyszących.

Zwykle stosowana dawka dobowa glukonianu wapnia podawanego doustnie wynosi 3000 mg (w dawkach podzielonych, dla osób dorosłych). Zaleca się przyjmowanie tabletek po posiłku, popijając je szklanką wody.

W podaniu domięśniowym bądź dożylnym zwykle stosowana dawka dobowa dla osób dorosłych to 3000 mg. Wskazane jest powolne tempo wlewu dożylnego, przy jednoczesnym monitorowaniu stężenia wapnia w osoczu oraz monitorowaniu EKG.

Pacjentom w podeszłym wieku często obniża się dawkę leku ze względu na występujące zaburzenia pracy nerek i stany niedożywienia organizmu.

Dzieciom i młodzieży nie należy podawać glukonianu wapnia domięśniowo, lecz w powolnym wlewie dożylnym.

Glukonianu wapnia nie mogą stosować osoby nadwrażliwe na tę substancję czynną oraz inne związki wapnia. Przeciwwskazaniem do zażywania leku jest stan hiperkalcemii tj. podwyższonego poziomu wapnia całkowitego we krwi (powyżej wartości prawidłowych 2,25-2,75 mmol) oraz hiperkalciurii czyli zwiększonego wydalania wapnia wraz z moczem. Hiperkalcemia i hiperkalciuria mogą być wynikiem niektórych chorób między innymi nadczynności gruczołów przytarczycznych, niewydolności nerek, wątroby czy też chorób nowotworowych (szpiczak, przerzuty nowotworowe do kości).

Glukonian wapnia w postaci dożylnej nie może być podawany pacjentom stosującym glikozydy nasercowe, ponieważ nasila ich działanie w sposób znaczący i może stać się przyczyną zatrucia organizmu.  Ponadto leku nie mogą otrzymywać osoby cierpiący na galaktozemię, czyli chorobę metaboliczną uniemożliwiającą prawidłowe przetwarzanie galaktozy w glukozę.  

Przeciwwskazane jest wstrzykiwanie glukonianu wapnia podskórnie, ponieważ wiąże się to z dużym ryzykiem martwicy tkanek.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania glukonianu wapnia u osób cierpiących na zaburzenia pracy nerek, kamicę nerkową, choroby serca oraz sarkoidozę. Podczas terapii lekiem należy kontrolować stężenie wapnia w surowicy krwi oraz w moczu.

Pozajelitowo glukonian wapnia powinien być podawany w powolnym wlewie dożylnym przy kontroli tętna oraz zapisu EKG. Zmniejsza to ryzyko działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego (rozszerzenia naczyń krwionośnych, bradykardii, depresji mięśnia sercowego).

Glukonian wapnia przy zbyt płytkim podaniu domięśniowym bądź przypadkowym wstrzyknięciu pozanaczyniowym może stać się przyczyną wystąpienia ropnia i martwicy tkanek. Należy zachować szczególną ostrożność podczas iniekcji pozajelitowych leku.

Glukonian wapnia w postaci dożylnej nie może być podawany pacjentom stosującym glikozydy nasercowe, ponieważ nasila ich działanie w sposób znaczący i może stać się przyczyną zatrucia organizmu.

Nie wskazane jest przyjmowanie dużych dawek witaminy D podczas terapii glukonianem wapnia.

Dieta ubogowapniowa sprzyja wchłanianiu leku podanego w postaci doustnej. Błonnik zawarty w pokarmach może wiązać wapń zmniejszając jego absorpcję w jelicie cienkim. Wskazane jest zażywanie leku po posiłkach i popicie go szklanką wody.

Podawanie glukonianu wapnia i oleju rybnego zmniejsza efekty prozdrowotne tranu.

Glukonian wapnia w postaci doustnej nie wywiera wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, w tym samochodów. Dożylne podanie leku znacząco obniża koncentrację i refleks poprzez silne działanie uspokajające. Pacjent nie powinien prowadzić pojazdów mechanicznych przez kilka godzin od podania pozajelitowego.

Podanie glukonianu wapnia wcześniakom bądź noworodkom urodzonym o czasie, u których prowadzona jest terapia ceftriaksonem  może prowadzić do poważnych działań niepożądanych na skutek wytrącania się soli wapniowej ceftriaksonu w obrębie płuc i nerek.

Glukonian wapnia wypłukuje tlenek glinu ze szkła ampułek. Przy długotrwałym stosowaniu może to powodować niekorzystny wpływ na układ nerwowy oraz procesy mineralizacji kości.

Wapń przenika przez barierę łożyskową osiągając wyższe niż we krwi matki stężenia w surowicy rozwijającego się płodu. Decyzję o rozpoczęciu leczenia glukonianem wapnia powinien podjąć lekarz prowadzący ciąże, odpowiada on również za ustalenie odpowiednich dawek preparatu.

Wapń korzystnie wpływa na normalizację ciśnienia u kobiet ciężarnych oraz może zapobiegać epizodom rzucawki ciążowej. We krwi kobiet ciężarnych spada ilość endogennego wapnia, przez co podawanie glukonianu wapnia w wielu przypadkach jest uzasadnione.

Glukonian wapnia przenika do mleka matek karmiących. W literaturze brak jest danych na temat szkodliwego wpływu preparatów wapnia na dziecko, jednak ze względów bezpieczeństwa decyzję o rozpoczęciu podawania leku powinien podjąć lekarz prowadzący. 

Brak jest badań klinicznych opisujących wpływ glukonianu wapnia na płodność wśród ludzi. Zgromadzone danie niekliniczne nie wskazują na toksyczny wpływ leku na procesy rozrodcze i rozwój potomstwa.

Przedawkowanie lub zbyt szybkie podanie dożylne glukonianu wapnia może stać się przyczyną ostrej hiperkalcemii, która objawia się między innymi zaburzeniami ze strony układu sercowo-naczyniowego (bradykardia, zaburzenia rytmu serca, niedociśnienie tętnicze, rozszerzenie naczyń krwionośnych, zapaść krążeniowa). Możliwe jest także wystąpienie zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty), uderzeń gorąca na skutek zbyt szybkiego wstrzyknięcia leku oraz bólu i rumienia w miejscu iniekcji. 

Zła technika wstrzyknięcia domięśniowego (zbyt płytkie podanie glukonianu wapnia) skutkuje pojawieniem się ropnia, stwardnienia tkanek i może prowadzić do martwicy w miejscu iniekcji.

Przedawkowanie glukonianu wapnia prowadzi do wystąpienia stanu hiperkalcemii oraz hiperkalciurii. Objawami są zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, zaparcia), pojawia się uczucie wzmożonego pragnienia związane ze stanem odwodnienia organizmu. Długotrwałe przyjmowanie dużych dawek leku może skutkować odkładaniem się wapnia w ścianach naczyń krwionośnych oraz narządach wewnętrznych. Szybkie podanie dużych dawek leku w infuzji pozajelitowej może prowadzić do rozszerzenia naczyń krwionośnych, depresji mięśnia sercowego, bradykardii i wstrząsu kardiologicznego.

Większa część wapnia (około 99%) znajduje się w obrębie tkanki kostnej człowieka w postaci hydroksyapatytu, węglanów i fosforanów wapnia. W przypadku niedoboru tego pierwiastka dochodzi do uwalniania wapnia z kości, co umożliwia prawidłowy przebieg wielu procesów metabolicznych organizmu.

Wapń bierze udział w przewodnictwie nerwowo-mięśniowym, procesach krzepnięcia krwi, stanowi czynnik niezbędny do aktywacji wielu enzymów, jest potrzebny do  regulacji uwalniania i magazynowania neuroprzekaźników oraz hormonów (m.in. gastryny). Wykazano, że wapń wpływa na przepuszczalność błon komórkowych oraz ścian naczyń krwionośnych. Lek uszczelnia ściany naczyń krwionośnych przez co wykazuje działanie przeciwwysiękowe i przeciwobrzękowe. Wapń wpływa także na procesy wchłaniania witaminy B₁₂.

Po podaniu doustnym glukonian wapnia jest wchłaniany w obrębie górnego odcinka jelita cienkiego (około 1/5 do 1/3 dawki) w mechanizmie aktywnego transportu, w którym biorą udział jony sodowe Na⁺. Proces absorpcji w obrębie kosmków jelitowych jest zależny od kilku czynników, przede wszystkim od stężenia wapnia w surowicy krwi, stanu jelit i pH we wnętrzu jelit, obecności metabolitów witaminy D, diety prowadzonej przez pacjenta. Niedobór wapnia oraz dieta uboga w ten pierwiastek zwiększają proces absorpcji leku z przewodu pokarmowego. 

Glukonian wapnia we krwi wiąże się z białkami osocza (głównie albuminami) oraz z anionami czyli ujemnie naładowanymi cząsteczkami m.in. fosforanowymi i cytrynianowymi. Na stężenie wapnia we krwi wpływa stan hiperproteinemii oraz kwasica metaboliczna (zwiększenie stężenia leku w surowicy) oraz hipoproteinemii i zasadowicy (zmniejszenie stężenia wapnia w surowicy krwi). Lek ulega dystrybucji do płynu zewnątrzkomórkowego oraz wewnątrzkomórkowego. Niemal 99% wapnia zostaje wybudowane w tkankę kostną organizmu (kościec, zęby). 

Wiadomo że lek przenika przez barierę łożyskową osiągając wysokie stężenia we krwi płodu (wyższe niż u matki). Glukonian wapnia przenika także do mleka kobiet karmiących.

Glukonian wapnia podany poprzez iniekcję bądź też doustnie, nie wymaga przejścia przemian metabolicznych wątrobowych aby być traktowany jak wapń endogenny i wchłonięty do kości/ zębów.

Glukonian wapnia eliminowany jest z orgaznimu wraz z moczem, kałem oraz potem. Z kałem wydalany jest lek niewchłonięty do krwioobiegu oraz wapń znajdujący się w żółci i soku trzustkowym. Eliminacja wapnia przez nerki jest zależna od wielu czynników, między innymi od stężenia pierwiastka w surowicy krwi (im większe stężenie wapnia we krwi tym większa jest jego zawartość w moczu), tempa przesączania kłębuszkowego, hormonów (kalcytonina i somatotropina nasilają eliminację jonów wapniowych wraz z moczem, parathormon działa odwrotnie). Większość wapnia przesączonego przez kłębuszki nerkowe (nawet 99%) ulega wchłonięciu zwrotnemu w obrębie ramienia wstępującego pętli Henlego oraz kanalikach krętych (bliższych i dalszych). 

Eliminacja wapnia przez nerki zmniejsza się w okresie ciąży.