Winblastyna, Vinblastinum - Zastosowanie, działanie, opis

Winblastyna może być stosowana w chorobie Hodgkina, w przewlekłej białaczce limfatycznej, w chłoniakach nieziarniczych niezależnie od podtypu i stopnia zaawansowania, w raku jądra i innych nowotworach nieoperacyjnych, ale z mniejszą skutecznością kliniczną.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby) itp.

Dawki zwykle stosowane u dorosłych
Winblastynę stosuje się raz w tygodniu w podaniu dożylnym. Początkowa dawka tygodniowa wynosi 0,1 mg/kg masy ciała i może być stopniowo zwiększana do maksymalnej dawki tygodniowej 0,5 mg/kg masy ciała. Ograniczeniem w zwiększaniu dawki winblastyny jest poziom leukocytów poniżej 3000/mm³.
Dawka podtrzymująca powinna być o 0,05 mg/kg masy ciała mniejsza od maksymalnej dawki tygodniowej.

Dawki zwykle stosowane u dzieci i młodzieży
Początkowo stosuję się 2,5 mg/m² powierzchni ciała raz w tygodniu i stopniowo dawkę zwiększa się do maksymalnej dawki tygodniowej 7,5 mg/m² powierzchni ciała. Ograniczeniem w zwiększaniu dawki winblastyny jest poziom leukocytów poniżej 3000/mm³. Dawka podtrzymująca powinna wynosić o 1,25 mg/m² mniej od maksymalnej dawki tygodniowej.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na winblastynę, silna leukopenia i występujące zakażenia bakteryjne.

Podczas przyjmowania winblastyny należy monitorować poziom leukocytów. Jeżeli poziom leukocytów obniży się poniżej 3000 należy przerwać leczenie.
Szczególnej ostrożności wymagają pacjenci w wieku podeszłym, z małopłytkowością, z zaburzeniami czynności wątroby, a także osoby, które mają wdrożone dodatkowo inne leczenie przeciwnowotworowe.
Należy zachować ostrożność podczas podawania winblastyny, ponieważ podanie poza naczynie może spowodować ból w miejscu podania i martwicę okolicznych tkanek.
W trakcie terapii winblastyną konieczne jest monitorowanie stężenia kwasu moczowego i objętości wydalanego moczu ze względu na ryzyko nefropatii moczanowej i zastoju moczu. Konieczne jest dostarczanie do organizmu odpowiedniej ilości płynów.
Jeżeli lek stosowany jest w okresie rozrodczym to wymaga wdrożenia skutecznej metody antykoncepcji.
Pacjentom stosującym winblastynę nie można podawać żywych szczepionek.

Przeciwwskazane jest stosowanie winblastyny jednocześnie z substancjami, które zwiększają działanie neurotoksyczne (np. asparaginaza, izoniazyd).

Winblastyna nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów.

Stosowanie leku jednocześnie z wyciągami z dziurawca może obniżać skuteczność leczenia przeciwnowotworowego.

Winblastyna dopuszczona jest do stosowania w okresie ciąży tylko w przypadkach bezwzględnie koniecznych, gdy nie jest możliwe wdrożenie terapii innymi lekami przeciwnowotworowymi. Należy uwzględnić ryzyko rozwoju wad wrodzonych u płodu (zwłaszcza podczas stosowania winblastyny w pierwszym trymestrze ciąży).

Leczenie winblastyną wymaga przerwy w karmieniu piersią.

Winblastyna może wpływać ujemnie na płodność zarówno mężczyzny, jak i kobiety.

Podanie dożylne: leukopenia, zaparcia, łysienie, zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi, zaburzenia żołądkowo-jelitowe (w tym krwawienia z przewodu pokarmowego, owrzodzenia i niedrożność jelit), stany zapalne w jamie ustnej, nefropatia moczanowa, małopłytkowość, ból mięśni, zmniejszenie apetytu, ototoksyczność, niedokrwistość, neurotoksyczność, reakcje w miejscu wstrzyknięcia (objawy wynaczynienia, w skrajnych przypadkach łuszczenie się skóry).

Objawy przedawkowania winblastyny odpowiadają działaniom niepożądanym o nasileniu proporcjonalnym do stopnia przekroczenia dawki (nudności i wymioty, mielotoksyczność, neurotoksyczność, zahamowanie czynności szpiku, zaburzenia słuchu, łysienie, nadmierna wrażliwość na światło, hiperurykemia, ostra nefropatia moczanowa, stany zapalne jamy ustnej, utrata apetytu, zapalenie krtani, pokrzywka, nadciśnienie tętnicze, zaparcie, bóle kostne).

Winblastyna wiąże się z tubuliną, hamując jej polimeryzację do mikrotubul, które uczestniczą w tworzeniu wrzeciona kariokinetycznego. W efekcie dochodzi do zahamowania mitotycznego podziału komórek w stadium metafazy, co prowadzi do apoptozy (śmierci komórki). Zahamowaniu ulega również zależny od mikrotubul transport białek i mitochondriów w obrębie komórek (głównie neuronów). Na działanie winblastyny szczególnie wrażliwe są szybko dzielące się komórki. Winblastyna prowadzi do powstania licznych wakuoli (wodniczek) w cytoplazmie komórki (tzw. zwyrodnienie wodniczkowe), a także powoduje degenerację mitochondriów i jądra komórkowego.

Winblastyna wiąże się w 80% z białkami osocza.

Metabolizm winblastyny zachodzi w wątrobie i przebiega trójetapowo. Okres półtrwania leku dla każdego etapu wynosi odpowiednio: 4,5 min., 53 min. i 25 godzin.

Główną drogą wydalania winblastyny jest żółć, natomiast z moczem ulega wydalaniu około 30% leku.