Walacyklowir, Valaciclovirum - Zastosowanie, działanie, opis

Walacyklowir jest lekiem przeciwwirusowym wykorzystywanym w terapii infekcji wywołanych głównie przez wirus opryszki zwykłej (HSV), wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV).

Substancja czynna znalazła zastosowanie w leczeniu zarówno pierwszych objawów, jak i nawrotów opryszczki narządów płciowych u osób z upośledzoną lub prawidłową odpornością. Walacyklowir jest również skuteczny w hamowaniu nawrotów opryszczki narządów płciowych oraz w leczeniu i zapobieganiu nawrotom infekcji oka wirusem Herpes Simplex.

Walacyklowir jest również stosowany w przypadku półpaśca i jego odmiany ocznej u pacjentów z zachowaną, jak i upośledzoną odpornością.

Substancja czynna jest również wykorzystywana w transplantologii. Lek jest podawany profilaktycznie aby zapobiegać infekcjom wirusem cytomegalii.

Schemat dawkowania walacyklowiru jest zależny od stanu narządów oraz występujących chorób współistniejących.

Dawka walacyklowiru podczas terapii półpaśca lub ospy wietrznej wynosi 3000 mg substancji czynnej na dobę. Leczenie trwa zwykle siedem dni i ulega wydłużeniu w przypadku pacjentów z obniżoną odpornością, wtedy terapię należy kontynuować po przekształceniu zmian w strupy.
Leczenie ospy lub półpaśca u osób z obniżoną odpornością powinno być rozpoczęte przed upłynięciem siedmiu dni od pojawienia się zmian na skórze.

Podczas terapii opryszczki dawka substancji czynnej wynosi 1000 mg na dobę. W przypadku pierwszego epizodu opryszczki leczenie warto rozpocząć jak najwcześniej, a długość trwania terapii może zostać wydłużona do dziesięciu dni. Objawy nawrotów opryszczki powinny zwykle ustąpić po około 5 dniach leczenia.

W przypadku wystąpienia u pacjenta opryszczki wargowej zaleca się podanie czterech tysięcy mg walacyklowiru na dobę. Czas trwania leczenia nie powinien trwać dłużej niż dzień, ponieważ badania nie potwierdziły korzyści wynikających z dłuższego stosowania. Dawka dobowa preparatu jest zmniejszona u pacjentów z upośledzoną odpornością do dwóch tysięcy mg walacyklowiru, jednak terapia trwa od pięciu do dziesięciu dni, zależnie od stopnia zaawansowania występujących zmian.
Kuracja nawrotów opryszczki wargowej, u pacjentów z częstymi nawrotami, uwzględnia stosowanie 500 mg substancji czynnej przez kilka dni. W przypadku pacjentów z osłabioną odpornością dawka dobowa wynosi 1000 mg walacyklowiru.

Profilaktyka zakażeń wirusem cytomegalii uwzględnia stosownie 8000 mg substancji czynnej na dobę. Podawanie leku należy rozpocząć natychmiast po przeszczepie narządu, a czas trwania terapii wynosi zazwyczaj 90 dni.

Schemat dawkowania walacyklowiru należy dostosować w przypadku pacjentów ze współistniejącymi zaburzeniami nerek, oprócz zmniejszenia dawki wskazane jest również odpowiednie nawadnianie pacjenta.

Dzieci, pacjenci w podeszłym wieku oraz osoby z upośledzoną czynnością wątroby powinny zachować ostrożność podczas przyjmowania leku.

Przyjmowanie walacyklowiru jest przeciwwskazane w przypadku występowania nadwrażliwości na tę substancję czynną oraz na jej czynny metabolit – acyklowir.

W trakcie leczenia walacyklowirem nadal istnieje ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa opryszczki. Należy zachować szczególną ostrożność podczas choroby, pomimo istotnego zmniejszenia zaraźliwości w trakcie przyjmowania leku.

Podczas stosowania walacyklowiru należy zadbać o prawidłowe nawodnienie pacjenta, a dawka substancji czynnej powinna zostać zredukowana w przypadku współistniejącej niewydolności nerek. Należy zachować ostrożność w trakcie leczenia pacjentów w podeszłym wieku ze względu na ryzyko zmniejszenia sprawności układu moczowego.

Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania wysokich dawek walacyklowiru przy współistniejącej ciężkiej lub umiarkowanej niewydolności wątroby nie zostało potwierdzone.

W przypadku pojawienia się powikłań podczas infekcji wirusem półpaśca lub zakażenia wirusem opryszczki dotyczącym narządu wzroku należy zachować szczególną ostrożność podczas leczenia z wykorzystaniem walacyklowiru. U niektórych pacjentów wskazane jest zastosowanie leku w postaci dożylnej.

Wykorzystanie walacyklowiru w profilaktyce zakażenia wirusem cytomegalii jest wskazane, gdy leczenie walgancyklowirem lub gancyklowirem nie jest możliwe. Duże dawki, jakie zakłada terapia cytomegalii mogą być przyczyną nasilenia przebiegu i zwiększenia częstości działań niepożądanych.

Brak badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania walacyklowiru i obsługiwania maszyn lub prowadzenia pojazdów podczas terapii. Ze względu na możliwość działań niepożądanych dotyczących ośrodkowego układu nerwowego i wpływu stanu pacjenta na zdolność kierowania pojazdem należy zachować szczególną ostrożność podczas leczenia.

Badania wpływu walacyklowiru oraz jego aktywnego metabolitu – acyklowiru na przebieg ciąży nie wykazały działania toksycznego lub teratogennego substancji czynnych.

Stosowanie walacyklowiru w okresie ciąży jest możliwe po wcześniejszym rozważeniu ryzyka działań niepożądanych, które mogą wystąpić u dziecka a konieczności wdrożenia terapii u matki.

Stosowanie walacyklowiru podczas karmienia piersią jest dopuszczalne pod warunkiem zaistnienia wyraźnej konieczność przyjęcia leku przeciwwirusowego. Substancja czynna może przenikać do mleka w postaci aktywnego metabolitu. Niemowlę jest narażone na dawki wielokrotnie mniejsze niż ilości stosowane w kuracji opryszczki u noworodków.

Badania nie wykazały by walacyklowir wywierał wpływ na płodność u człowieka. Jednak w przypadku podania u zwierząt wysokich dawek acyklowiru – jednego z metabolitów substancji czynnej odnotowano przypadki wystąpienia zaniku jąder aspermatogenezę.

W przypadku przyjęcia zbyt dużej dawki substancji czynnej mogą wystąpić objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego takie jak dezorientacja, pobudzenie, omamy oraz utrata świadomości i śpiączka. U niektórych pacjentów odnotowano również nudności i biegunkę, jednak jednym z największych zagrożeń podczas przedawkowania walacyklowiru jest ostra niewydolność nerek. 

Walacyklowir jest estrową pochodną acyklowiru, w organizmie człowieka ulega szybkiemu metabolizmowi do farmakologicznie czynnego metabolitu.

Mechanizm działania acyklowiru polega na wbudowaniu jego cząsteczki w łańcuch DNA, co skutkuje natychmiastowym zakończeniem jego syntezy i zahamowaniem namnażania wirusa. Substancja lecznicza może zostać wprowadzona do nici DNA po przekształceniu cząsteczki leku do trójfosforanu acyklowiru. Proces ten zachodzi dwuetapowo. Pierwszy etap uwzględnia fosforylację poprzez enzym kinazę tymidynową lub fosfotransferazę pochodzące z komórek zainfekowanych przez wirusa (nie ma ich w zdrowych komórkach). Drugi etap fosforylacji zachodzi przy udziale kinaz komórkowych.
Dopiero cząsteczka trójfosforanu acyklowiru wykazuje aktywność wobec  wirusowej polimerazy DNA, odpowiadającej za namnażanie wirusa.

Substancja czynna wykazuje aktywność wobec wirusa:

• opryszczki pospolitej (Hepres Simplex virus);
• cytomegalii;
• Epsteina-Barr;
• ospy wietrznej i półpaśca (Varicella-zoster virus).

Walacyklowir szybko i całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego. Substancja czynna praktycznie całkowicie ulega biotransforamcji do acyklowiru. Biodostępność acyklowiru po podaniu doustnym walacyklowiru wynosi około 54% i przewyższa biodostępność acyklowiru po podaniu bezpośrednim kilkukrotnie.

Pożywienie nie wywiera wpływu na wchłanianie substancji czynnej z układu pokarmowego.

Walacyklowir w niewielkim stopniu wchodzi w połączenia z białkami osocza (na poziomie od 13.5% do 17.9%). Metabolity walacyklowiru przenikają przez barierę krew–mózg.

Walacyklowir ulega efektowi pierwszego przejścia w wątrobie lub jelitach. W wyniku biotransformacji powstaje cząsteczka acyklowiru i L–waliny. W dalszym metabolizmie acyklowiru nie biorą udziału podjednostki cytochromu P-450.
W wyniku działania enzymu oksydazy aldehydowej powstaje 8-hydroksy-acyklowir, z kolei działanie dehydrogenazy alkoholowej i aldehydowej prowadzi do przekształcenia leku w 9-karboksymetoksy-metyloguaninę.

Prawie całość zastosowanej dawki walacyklowiru jest wydalana z moczem w postaci metabolitów, 80% wydalonej dawki stanowi acyklowir, 9–karboksymetoksy–metyloguanina występuje w 14%, a ostatni metabolit 8–hydroksy–acyklowir stanowi jedynie 2% dawki. Niezmieniony walacyklowir to jedynie 1% ilości znajdującej się w moczu.