Trimetoprim, Trimethoprimum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o trimetoprimie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1969
- Substancje aktywne
-
trimetoprim
- Działanie trimetoprimu
-
bakteriostatyczne, przeciwbakteryjne
- Postacie trimetoprimu
-
koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, syrop, tabletki, tabletki powlekane, zawiesina doustna
- Układy narządowe
-
układ moczowy, układ oddechowy, układ pokarmowy (trawienny)
- Specjalności medyczne
-
Choroby wewnętrzne, Medycyna rodzinna, Urologia
- Wzór sumaryczny trimetoprimu
-
C14H18N4O3
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające trimetoprim
- Wskazania do stosowania trimetoprimu
- Dawkowanie trimetoprimu
- Przeciwskazania do stosowania trimetoprimu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania trimetoprimu
- Przeciwwskazania trimetoprimu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje trimetoprimu z innymi substancjami czynnymi
- Wpływ trimetoprimu na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ trimetoprimu na ciążę
- Wpływ trimetoprimu na laktację
- Skutki uboczne
- Objawy przedawkowania trimetoprimu
- Mechanizm działania trimetoprimu
- Wchłanianie trimetoprimu
- Dystrybucja trimetoprimu
- Metabolizm trimetoprimu
- Wydalanie trimetoprimu
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające trimetoprim
Wskazania do stosowania trimetoprimu
W monoterapii trimetoprim wykorzystywany jest głównie w niepowikłanych zakażeniach dróg moczowych wywołanych przez będące na niego wrażliwe szczepy E. coli, P. mirabilis, Enterobacter sp. oraz koagulazoujemne gronkowce np. S. saprophyticus.
Oprócz tego znajduje zastosowanie w leczeniu zakażeń dróg oddechowych (zapalenie płuc wywołane P. carinii) i przewodu pokarmowego (biegunka podróżnych, dur brzuszny), jeśli stężenie leku w miejscu docelowego działania może ustalić się na takim poziomie, aby osiągnąć efekt bakteriostatyczny.
Trimetoprim występuje również w różnych złożonych preparatach w połączeniu z sulfometoksazolem. Wskazaniami do stosowania takiej kombinacji są: zakażenie dróg moczowych, zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, ostre zapalenie ucha środkowego, zapalenie jelit, profilaktyka i leczenie zapalenia płuc powodowanego przez P. jirovecii. Połączenie to powinno być stosowane tylko w przypadku zaistnienia uzasadnionych przesłanek o wrażliwości szczepu wywołującego zakażenie.
Dawkowanie trimetoprimu
Trimetoprim przyjmuje się doustnie w formie tabletek. Leczenie zazwyczaj trwa nie krócej niż 7-10 dni i powinno być podtrzymywane jeszcze przez kolejne 2-3 dni od ustąpienia objawów.
Dostępne są preparaty zawierające 100 mg lub 200 mg tej substancji. Sposób dawkowania zależny jest wieku, stanu pacjenta i rozpoznanej jednostki chorobowej. Zwykle stosowane dawki dobowe u osób dorosłych wahają się między 200 mg a 400 mg.
Przeciwskazania do stosowania trimetoprimu
Przeciwwskazaniami do stosowania trimetoprimu są nadwrażliwość na tę substancję oraz ciąża.
Nie powinno się go również stosować w przypadku stwierdzonej niedokrwistości megaloblastycznej (będącej wynikiem niedoboru folianów), małopłytkowości, granulocytopenii oraz ciężkiej niewydolności nerek.
Wiek poniżej 3. miesiąca życia też jest przeciwwskazaniem do stosowania tego leku.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania trimetoprimu
W nielicznych przypadkach stosowanie trimetoprimu może doprowadzić do wystąpienia objawów nadwrażliwości na światło. Z tego względu w czasie leczenia należy zapobiegawczo unikać ekspozycji na silne światło słoneczne oraz zrezygnować z wizyt w solarium.
Czasami dochodzi również do zaburzeń w układzie krwiotwórczym. Objawami, które najszybciej powinny zaniepokoić pacjenta są:
- ból gardła;
- gorączka;
- wybroczyny.
W przypadku ich pojawienia się, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem w celu podjęcia kroków diagnostycznych, tj. wykonania morfologii krwi z rozmazem. Nieprawidłowy wynik badania będzie przesłanką do odstawienia leku.
Przeciwwskazania trimetoprimu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Szczególną ostrożność należy zachować łącząc trimetoprim z innymi lekami powodującymi niedobory kwasu foliowego (np. metotreksat).
Istotną klinicznie interakcją jest również interakcja ze spironolaktonem. Równoczesne stosowanie tych leków może doprowadzić do groźnej hiperkaliemii, która może skutkować poważnymi zaburzeniami rytmu serca.
Interakcje trimetoprimu z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Azatiopryna (Azathioprine) | inne leki immunosupresyjne |
Fenytoina (Phenytoin) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów |
Merkaptopuryna (Mercaptopurine) | antymetabolity, analogi puryn |
Metotreksat (Methotrexate) | antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego) |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Amiodaron (Amiodarone) | leki przeciwarytmiczne - klasa III |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Indapamid (Indapamide) | sulfonamidy |
Spironolakton (Spironolactone) | leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu |
Walsartan (Valsartan) | ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Acenokumarol (Acenocoumarol) | leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K |
Warfaryna (Warfarin) | leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Digoksyna (Digoxin) | glikozydy nasercowe |
Metylodigoksyna (Metildigoxin) | glikozydy nasercowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Dapson (Dapsone) | inne leki przeciwbakteryjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cyklosporyna (Cyclosporine) | inhibitory kalcyneuryny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Repaglinid (Repaglinide) | doustne leki przeciwcukrzycowe - glinidy |
Wpływ trimetoprimu na prowadzenie pojazdów
Trimetoprim z reguły nie powoduje zaburzeń zdolności psychofizycznych.
W przypadku wystąpienia zawrotów głowy lub uczucia zmęczenia należy powstrzymać się od prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn w ruchu.
Inne rodzaje interakcji
Trimetoprim może wpływać na wyniki niektórych badań laboratoryjnych.
W przypadku oznaczania stężenia kreatyniny za pomocą reakcji Jaffe'go, zawyża on jej stężenie o ok. 10%.
Nie powinno się oznaczać stężenia metotreksatu przy użyciu bakteryjnej reduktazy dihydrofoliowej w trakcie leczenia trimetoprimem, gdyż wynik takiego badania nie będzie wiarygodny.
Wpływ trimetoprimu na ciążę
Badania wskazują, że stosowanie trimetoprimu w ciąży może doprowadzić do wystąpienia zaburzeń rozwojowych płodu. Zastosowanie w terapii jest dopuszczalne jedynie, jeśli lekarz uzna, że potencjalne ryzyko uszkodzenia płodu jest mniejsze niż korzyść, jaką może zyskać matka w wyniku podjętego leczenia.
Wpływ trimetoprimu na laktację
Według klasyfikacji Prof. Hale'a trimetoprim zaliczany jest do kategorii L2. Zaliczamy tam substancje, których stosowanie niesie mało prawdopodobne ryzyko działań szkodliwych na oseska.
Dopuszcza się krótkotrwałe stosowanie trimetoprimu w okresie karmienia.
Skutki uboczne
- hiperkaliemia
- hiponatremia
- małopłytkowość
- zespół Stevensa-Johnsona
- gorączka
- niedokrwistość megaloblastyczna
- aseptyczne zapalenie opon mózgowych
- zapalenie języka
- cholestaza
- biegunka
- bóle nadbrzusza
- nudności
- wymioty
- wysypki skórne
- zapalenie trzustki
- nadwrażliwość na światło
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Objawy przedawkowania trimetoprimu
Obserwacje wskazują, że objawy przedawkowania zaczynają być widoczne po przyjęciu dawki co najmniej 1 g trimetoprimu.
Należą do nich: nudności, wymioty, zawroty i bóle głowy, depresja, splątanie psychiczne, zaburzenia świadomości, zahamowanie czynności szpiku.
Mechanizm działania trimetoprimu
Lek ten należy do grupy chemioterapeutyków i wykazuje działanie bakteriostatyczne.
Trimetoprim jest odwracalnym inhibitorem reduktazy dihydrofolianowej, jednego z enzymów biorących udział w przemianie kwasu dihydrofoliowego w aktywną postać, czyli w kwas tetrahydrofoliowy. Kwas ten jest niezbędny w procesach syntezy bakteryjnych kwasów nukleinowych i białek. Jego niedobór prowadzi zatem do zaburzeń tworzenia materiału genetycznego i zahamowania namnażania się bakterii. Co istotne, powinowactwo trimetoprimu do komórek bakteryjnych jest znacznie silniejsze niż do komórek ssaków, dlatego działanie tego leku jest korzystnie selektywne.
Często stosuje się go w połączeniu z sulfometoksazolem, lekiem hamującym poprzedzający etap syntezy kwasu tetrahydrofoliowego. Połączenie te dodatkowo zwiększa siłę działania przeciwbakteryjnego.
Wchłanianie trimetoprimu
Po podaniu doustnym trimetoprim niemal całkowicie wchłaniany jest z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie osiąga w przedziale od 1 do 4 godzin.
Dystrybucja trimetoprimu
Trimetoprim bardzo łatwo przenika do wielu narządów i tkanek.
W ślinie, wydzielinie drzewa oskrzelowego, gruczole krokowym czy czy w moczu stężenie tego leku osiąga wyższy poziom niż w krwi. Ponadto łatwo przenika do łożyska i mleka matki.
Metabolizm trimetoprimu
80% przyjętej dawki leku wydalana jest formie niezmetabolizowanej, natomiast pozostała część poddawana jest przemianom, w wyniku których powstają nieczynne metabolity. Trimetoprim jest metabolizowany do m.in. alfa-hydroksytrimetoprimu i 1-tlenku trimetoprimu oraz do 4-demetylotrimetoprimu i alfa-karbonylotrimetoprimu. Metabolizm ten zachodzi w wątrobie.
Wydalanie trimetoprimu
Lek ten wydalany głównie przez nerki. W ciągu pierwszej doby ponad połowa przyjętej dawki wydalona zostaje z moczem. W przypadku niewydolności nerek, proces ten jest spowolniony. Nieznaczna ilość (ok. 4 %) trimetoprimu wydalana jest wraz z kałem.