Trimetoprim, Trimethoprimum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o trimetoprimie

Rok wprowadzenia na rynek
1969
Substancje aktywne
trimetoprim
Działanie trimetoprimu
bakteriostatyczne, przeciwbakteryjne
Postacie trimetoprimu
koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, syrop, tabletki, tabletki powlekane, zawiesina doustna
Układy narządowe
układ moczowy, układ oddechowy, układ pokarmowy (trawienny)
Specjalności medyczne
Choroby wewnętrzne, Medycyna rodzinna, Urologia
Wzór sumaryczny trimetoprimu

C14H18N4O3 

Spis treści

Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające trimetoprim

Wskazania do stosowania trimetoprimu

W monoterapii trimetoprim wykorzystywany jest głównie w niepowikłanych zakażeniach dróg moczowych wywołanych przez będące na niego wrażliwe szczepy E. coli, P. mirabilis, Enterobacter sp. oraz koagulazoujemne gronkowce np. S. saprophyticus. 

Oprócz tego znajduje zastosowanie w leczeniu zakażeń dróg oddechowych (zapalenie płuc wywołane P. carinii) i przewodu pokarmowego (biegunka podróżnych, dur brzuszny), jeśli stężenie leku w miejscu docelowego działania może ustalić się na takim poziomie, aby osiągnąć efekt bakteriostatyczny. 

Trimetoprim występuje również w różnych złożonych preparatach w połączeniu z sulfometoksazolem. Wskazaniami do stosowania takiej kombinacji są: zakażenie  dróg moczowych, zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, ostre zapalenie ucha środkowego, zapalenie jelit, profilaktyka i leczenie zapalenia płuc powodowanego przez P. jirovecii.  Połączenie to powinno być stosowane tylko w przypadku  zaistnienia uzasadnionych przesłanek o wrażliwości szczepu wywołującego zakażenie. 

Dawkowanie trimetoprimu

Trimetoprim przyjmuje się doustnie w formie tabletek. Leczenie zazwyczaj trwa nie krócej niż 7-10 dni i powinno być podtrzymywane jeszcze przez kolejne 2-3 dni od ustąpienia objawów.

Dostępne są preparaty zawierające 100 mg lub 200 mg tej substancji. Sposób dawkowania zależny jest wieku, stanu pacjenta i rozpoznanej jednostki chorobowej. Zwykle stosowane dawki dobowe u osób dorosłych wahają się między 200 mg a 400 mg.

 

 

Przeciwskazania do stosowania trimetoprimu

Przeciwwskazaniami do stosowania trimetoprimu są nadwrażliwość na tę substancję oraz ciąża. 

Nie powinno się go również stosować w przypadku stwierdzonej niedokrwistości  megaloblastycznej (będącej wynikiem niedoboru folianów), małopłytkowości, granulocytopenii oraz ciężkiej niewydolności nerek. 

Wiek poniżej 3. miesiąca życia też jest przeciwwskazaniem do stosowania tego leku. 

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania trimetoprimu

W nielicznych przypadkach stosowanie trimetoprimu może doprowadzić do wystąpienia objawów nadwrażliwości na światło. Z tego względu w czasie leczenia należy zapobiegawczo unikać ekspozycji na silne światło słoneczne oraz zrezygnować z wizyt w solarium. 

Czasami dochodzi również do zaburzeń w układzie krwiotwórczym. Objawami, które najszybciej powinny zaniepokoić pacjenta są:

  • ból gardła;
  • gorączka;
  • wybroczyny.

W przypadku ich pojawienia się, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem w celu podjęcia kroków diagnostycznych, tj. wykonania morfologii krwi z rozmazem. Nieprawidłowy wynik badania będzie przesłanką do odstawienia leku. 

Przeciwwskazania trimetoprimu do łączenia z innymi substancjami czynnymi

Szczególną ostrożność należy zachować łącząc trimetoprim z innymi lekami powodującymi niedobory kwasu foliowego (np. metotreksat). 

Istotną klinicznie interakcją jest również interakcja ze spironolaktonem. Równoczesne stosowanie tych leków może doprowadzić do groźnej hiperkaliemii, która może skutkować poważnymi zaburzeniami rytmu serca. 

Interakcje trimetoprimu z innymi substancjami czynnymi

zwiększenie stężenia leku stosowanego łącznie z trimetoprimem, zwiększenie ryzyka wystąpienia niedoboru kwasu foliowego oraz anemii megaloblastycznej
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Azatiopryna (Azathioprine) inne leki immunosupresyjne
Fenytoina (Phenytoin) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Merkaptopuryna (Mercaptopurine) antymetabolity, analogi puryn
Metotreksat (Methotrexate) antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego)
wzrost stężenia trimetoprimu, zwiększenia ryzyka pojawienia się groźnych zaburzeń pracy serca
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone) leki przeciwarytmiczne - klasa III
zwiększenie ryzyka hiperkaliemii i wystąpienia groźnych zaburzeń pracy serca
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Indapamid (Indapamide) sulfonamidy
Spironolakton (Spironolactone) leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Walsartan (Valsartan) ARB, sartany - blokery receptora angiotensyny II
nasilenie działania przeciwzakrzepowego
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol) leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
Warfaryna (Warfarin) leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
nasilenie działania i działań toksycznych digoksyny
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Digoksyna (Digoxin) glikozydy nasercowe
Metylodigoksyna (Metildigoxin) glikozydy nasercowe
wzajemne nasilanie działania
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Dapson (Dapsone) inne leki przeciwbakteryjne
zwiększone ryzyko uszkodzenia nerek
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Cyklosporyna (Cyclosporine) inhibitory kalcyneuryny
nasilenie działania hipoglkemizującego
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Repaglinid (Repaglinide) doustne leki przeciwcukrzycowe - glinidy

Wpływ trimetoprimu na prowadzenie pojazdów

Trimetoprim z reguły nie powoduje zaburzeń zdolności psychofizycznych.

W przypadku wystąpienia zawrotów głowy lub uczucia zmęczenia należy powstrzymać się od prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn w ruchu.

Inne rodzaje interakcji

Trimetoprim może wpływać na wyniki niektórych badań laboratoryjnych. 

W przypadku oznaczania stężenia kreatyniny za pomocą reakcji Jaffe'go, zawyża on jej stężenie o ok. 10%.

Nie powinno się oznaczać stężenia metotreksatu przy użyciu bakteryjnej reduktazy dihydrofoliowej w trakcie leczenia trimetoprimem, gdyż wynik takiego badania nie będzie wiarygodny.

Wpływ trimetoprimu na ciążę

Badania wskazują, że stosowanie trimetoprimu w ciąży może doprowadzić do wystąpienia zaburzeń rozwojowych płodu. Zastosowanie w terapii jest dopuszczalne jedynie, jeśli lekarz uzna, że potencjalne ryzyko uszkodzenia płodu jest mniejsze niż korzyść, jaką może zyskać matka w wyniku podjętego leczenia. 

Wpływ trimetoprimu na laktację

Według klasyfikacji Prof. Hale'a  trimetoprim zaliczany jest do kategorii L2. Zaliczamy tam substancje, których stosowanie niesie mało prawdopodobne ryzyko działań szkodliwych na oseska.

Dopuszcza się krótkotrwałe stosowanie trimetoprimu w okresie karmienia.

Skutki uboczne

hiperkaliemia
hiponatremia
małopłytkowość
zespół Stevensa-Johnsona
gorączka
niedokrwistość megaloblastyczna
aseptyczne zapalenie opon mózgowych
zapalenie języka
cholestaza
biegunka
bóle nadbrzusza
nudności
wymioty
wysypki skórne
zapalenie trzustki
nadwrażliwość na światło

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Objawy przedawkowania trimetoprimu

Obserwacje wskazują, że objawy przedawkowania zaczynają być widoczne po przyjęciu dawki co najmniej 1 g trimetoprimu.  

Należą do nich: nudności, wymioty, zawroty i bóle głowy, depresja, splątanie psychiczne, zaburzenia świadomości, zahamowanie czynności szpiku. 

Mechanizm działania trimetoprimu

Lek ten należy do grupy chemioterapeutyków i wykazuje działanie bakteriostatyczne. 

Trimetoprim jest odwracalnym inhibitorem reduktazy dihydrofolianowej, jednego z enzymów biorących udział w przemianie kwasu dihydrofoliowego w aktywną postać, czyli w kwas tetrahydrofoliowy. Kwas ten jest niezbędny w procesach syntezy bakteryjnych kwasów nukleinowych i białek. Jego niedobór prowadzi zatem do zaburzeń tworzenia materiału genetycznego i zahamowania namnażania się bakterii. Co istotne, powinowactwo trimetoprimu do komórek bakteryjnych jest znacznie silniejsze niż do komórek ssaków, dlatego działanie tego leku jest korzystnie selektywne. 

Często stosuje się go w połączeniu z sulfometoksazolem, lekiem hamującym poprzedzający etap syntezy kwasu tetrahydrofoliowego. Połączenie te dodatkowo zwiększa siłę działania przeciwbakteryjnego. 

Wchłanianie trimetoprimu

Po podaniu doustnym trimetoprim niemal całkowicie wchłaniany jest z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie osiąga w przedziale od 1 do 4 godzin.

Dystrybucja trimetoprimu

Trimetoprim bardzo łatwo przenika do wielu narządów i tkanek. 

W ślinie, wydzielinie drzewa oskrzelowego, gruczole krokowym czy czy w moczu stężenie tego leku osiąga wyższy poziom niż w krwi. Ponadto łatwo przenika do łożyska i mleka matki. 

Metabolizm trimetoprimu

80% przyjętej dawki leku  wydalana jest formie niezmetabolizowanej, natomiast pozostała część poddawana jest przemianom, w wyniku których powstają nieczynne metabolity. Trimetoprim jest metabolizowany do m.in. alfa-hydroksytrimetoprimu i 1-tlenku trimetoprimu oraz do 4-demetylotrimetoprimu i alfa-karbonylotrimetoprimu. Metabolizm ten zachodzi w wątrobie.

Wydalanie trimetoprimu

Lek ten wydalany głównie przez nerki. W ciągu pierwszej doby ponad połowa przyjętej dawki wydalona zostaje z moczem. W przypadku niewydolności nerek, proces ten jest spowolniony. Nieznaczna ilość (ok. 4 %) trimetoprimu wydalana jest wraz z kałem. 

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.