Rytuksymab, Rituximabum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o rytuksymabie

Rok wprowadzenia na rynek
1997
Substancje aktywne
rytuksymab
Działanie rytuksymabu
immunosupresyjne (zmniejsza odporność), przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
Postacie rytuksymabu
koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji
Układy narządowe
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ immunologiczny (odpornościowy), układ krwiotwórczy i krew, układ limfatyczny (chłonny), układ połączeń kości (stawy i jego elementy)
Specjalności medyczne
Chirurgia onkologiczna, Geriatria, Hematologia, Medycyna paliatywna, Onkologia i hematologia dziecięca, Onkologia kliniczna, Pediatria, Reumatologia
Rys historyczny rytuksymabu

Pierwszy lek zawierający rytuksymab, został zarejestrowany w 1997 roku na terytorium Stanów Zjednoczonych. Rok później koncern Roche uzyskał zgodę na wprowadzenie leku w obrębie Unii Europejskiej. W 2001 roku PMDA wydał pozwolenie na rejestrację rytuksymabu w Japonii.

Wzór sumaryczny rytuksymabu

C6416H9874N1688O1987S44

Spis treści

Wskazania do stosowania rytuksymabu

Rytuksymab jest ciałem monoklonalnym o aktywności przeciwnowotworowej oraz immunosupresyjnej. Związek stosuje się do leczenia chłoniaków nieziarniczych, przewlekłej białaczki limfocytowej, reumatoidalnego zapalenia stawów oraz pęcherzycy zwykłej. Substancję podaję się również w terapii ziarnikowatości z zapaleniem naczyń i mikroskopowym zapaleniem naczyń.

Dawkowanie rytuksymabu

Podanie związku jest poprzedzone odpowiednią premedykacją (leki przeciwgorączkowe, steroidowe, antyhistaminowe, urykostatyki), a także zastosowaniu odpowiednich leków po zakończeniu podania substancji, zgodnie z praktyką kliniczną. 

Dawkowanie rutyksymabu jest zależne od jednostki chorobowej oraz stanu klinicznego pacjenta. Związek podaje się w odpowiednich schematach (cyklach), które mają zapewnić uzyskanie pożądanych efektów leczenia.

Zwykle stosowane dawki u osób dorosłych to od 375 mg/mdo 500 mg/mpowierzchni ciała w określonych okresach czasowych lub od 500 mg do 1000 mg również w ustalonym czasie.

Zwykle stosowane dawki u dzieci to 375 mg/m2 powierzchni ciała w ściśle określonych cyklach.

Przeciwskazania do stosowania rytuksymabu

Przeciwwskazaniem do podawania leku jest występowanie reakcji nadwrażliwości na lek i na białka mysie oraz stany silnie obniżonej odporności jak również obecność ciężkich zakażeń. Nie należy podawać związku osobom z ciężką niewydolnością serca oraz poważnymi chorobami mięśnia sercowego (w przypadku stosowania rutyksymabu w leczeniu innych schorzeń niż nowotworowe).

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania rytuksymabu

Podawanie związku w leczeniu nieziarniczych chłoniaków w III i IV stopnia, opornych na chemioterapię lub w nawrotach choroby nie jest zalecane, gdyż bezpieczeństwo takiego postępowania klinicznego nie zostało oszacowane.

W trakcie terapii rytuksymabem istnieje ryzyko wystąpienia wieloogniskowej leukoencefalopatii. W razie pojawienia się u pacjentów zaburzeń neurologicznych, poznawczych czy psychiatrycznych zaleca się jak najszybszą diagnozę  pacjenta, a w przypadku wątpliwości wykonanie serii badań obejmujących MRI oraz ocenę płynu mózgowo-rdzeniowego. Jeśli lekarz bądź opiekunowie chorego mają poważne podejrzenia, że pogorszenie stanu osoby leczonej rytuksymabem może być spowodowane  wieloogniskową leukoencefalopatią należy jak najszybciej przerwać terapię związkiem. Po przywróceniu prawidłowej funkcji układu odpornościowego stan pacjentów ulega poprawie.

Stosowanie leku niesie ryzyko pojawienia się poważnych reakcji po podaniu parenteralnym (dożylnym), które występują zwykle od 30 minut do 2 godzin po aplikacji. Reakcje na podanie rytuksymabu mogą prowadzić do zgonu, obejmują incydenty płucne, hipotonię, dreszcze, sztywność mięśni symptomy rozpadu guza, a także obrzęk naczyniowo-ruchowy. 

Pacjenci podczas leczenia związkiem są narażeni na pojawienie się ciężkiego zespołu uwalniania cytokin. Stan ten objawia się nasiloną dusznością, skurczem oskrzeli czy niedotlenieniem z utrzymującą się gorączką, dreszczami czy sztywnością i może mieć związek z rozpadem zmian nowotworowych. W związku z tym, u chorych istnieje ryzyko pojawienia się symptomów charakterystycznych dla niszczenia guza takich jak na przykład zaburzenia elektrolitowe czy niewydolność nerek. Na pojawienie się powyższych działań niepożądanych bardziej narażone są osoby obciążone niewydolnością oddechową lub naciekiem nowotworowym w płucach, a także guzami o dużych rozmiarach i wysokim poziomem komórek nowotworowych we krwi krążącej, przy czym działanie to występuje zwykle w ciągu dwóch godzin od podania. Jeśli u chorych wystąpi ciężki zespół uwalniania cytokin należy przerwać leczenie i poddać chorego ścisłej obserwacji. Pacjenci obarczeni ryzykiem pojawienia się objawów ciężkiego uwalniania cytokin muszą podlegać ścisłej kontroli w trakcie dwóch pierwszych wlewów. Rzadko zespół ten występował ponownie u pacjentów.

Rytuksymab jako związek białkowy może wywołać silne reakcje nadwrażliwości, które zwykle pojawiają się w przeciągu kilku minut od podania, a niektóre objawy są podobne do ciężkiego zespołu uwalniania cytokin. Personel medyczny musi mieć przygotowane preparaty do postępowania we wstrząsie do jak najszybszego podania pacjentom.

W trakcie podania leku zgłaszano również występowanie migotania przedsionków, zawału mięśnia sercowego, obrzęku płuc oraz małopłytkowości.

Podanie leku może wywołać hipotonię, zaleca się odstawienie leków przeciwnadciśnieniowych 12 godzin przed rozpoczęciem terapii rytuksymabem.

Po podskórnych iniekcjach leku obserwowano reakcje skórne w miejscu podania, pojawiających się zwykle do 24 godzin od aplikacji. Działania te miały najczęściej charakter przemijający o przebiegu łagodnym do umiarkowanego.

Aby pacjent mógł mieć podawany rytuksymab podskórnie, najpierw należy stosować związek w postaci dożylnej.

Przed zastosowaniem leku trzeba przeprowadzić premedykację pacjentów.

Terapia u osób z chorujących na schorzenia sercowo-naczyniowo powinna być prowadzona ze szczególną ostrożnością, gdyż substancja może działać toksycznie na mięsień sercowy. Podczas leczenia zgłaszano występowanie dusznicy bolesnej, migotanie przedsionków, arytmie czy zawał serca u osób leczonych rytuksymabem.

Związek  w przeciwieństwie do starszych cytostatyków nie wywiera toksycznego działania na szpik, jednakże ze względu na brak danych o bezpieczeństwie, nie zaleca się prowadzenia terapii przy obniżonym poziomie płytek krwi oraz neutrofili. Pacjenci w trakcie leczenia powinni mieć regularnie wykonywaną morfologię krwi.

Podczas terapii chorzy narażeni są na pojawienia się ciężkich zakażeń łącznie z reaktywacją wirusowego zapalenia wątroby typu B, w niektórych przypadkach prowadzących do zgonu. Należy rozważyć rozpoczynanie terapii u osób z przewlekłymi infekcjami bądź z dużym ryzykiem wystąpienia ciężkich zakażeń. U wszystkich pacjentów należy przeprowadzić diagnostykę pod kątem obecności wirusa zapalenia wątroby typu B.

Rytuksymab może wywoływać ciężkie, potencjalnie śmiertelne reakcje skórne takie jak zespół Stevensa-Johnsona czy zespół Lyella. W razie pojawienia się tych reakcji, leczenie należy przerwać na stałe.

Podawanie żywych szczepionek nie jest zalecane ze względu na ryzyko pojawienia się ciężkich zakażeń. Pacjentom można podawać szczepionki zabite w trakcie leczenia, ale ich skuteczność może być osłabiona.

Interakcje rytuksymabu z innymi substancjami czynnymi

Nasilenie działania immunosupresyjnego na organizm oraz wzrost ryzyka rozwoju zakażeń.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Abatacept (Abatacept) przeciwciała monoklonalne - immunosupresyjne
Adalimumab (Adalimumab) przeciwciała monoklonalne - immunosupresyjne
Anakinra (Anakinra) inhibitory interleukiny
Belimumab (Belimumab) selektywne leki immunosupresyjne
Certolizumab pegol (Certolizumab pegol) inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa - TNF-alfa
Etanercept (Etanercept) inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa - TNF-alfa
Golimumab (Golimumab) przeciwciała monoklonalne - przeciwreumatyczne
Infliksymab (Infliximab) inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa - TNF-alfa
Natalizumab (Natalizumab) przeciwciała monoklonalne - immunosupresyjne
Tofacytynib (Tofacitinib) selektywne leki immunosupresyjne
Baricytynib (Baricitinib) selektywne leki immunosupresyjne
Wzrost ryzyka wystąpienia układu hematologicznego oraz nerek.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Penicylamina (Penicillamine) antidota - odtrutki i środki chelatujące

Wpływ rytuksymabu na prowadzenie pojazdów

Nie przeprowadzono badań oceniających wpływ związku na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania maszyn mechanicznych, jednakże profil farmakologiczny leku sugeruje brak istotnego wpływu na umiejętności psychomotoryczne.

Inne rodzaje interakcji

Pacjentom stosującym rytuksymab nie należy podawać żywych szczepionek ze względu na ryzyko rozwoju ciężkich zakażeń. Przed rozpoczęciem terapii związkiem (w okresie 4 tygodni przed podaniem pierwszej dawki) zaleca się analizę szczepień pacjentów i ocenę czy podawano je zgodnie z rekomendowanym kalendarzem szczepień.

Jednoczesne zażywanie preparatów zawierających jeżówkę purpurową może zaburzać skuteczność terapii rytuksymabem.

Wpływ rytuksymabu na ciążę

Immunoglobuliny przenikają przez łożysko. Nie przeprowadzono badań klinicznych oceniających bezpieczeństwo stosowania rytuksymabu w okresie ciąży. Postuluje się, że podawanie związku kobietom ciężarnym może uszkodzić zarodek/płód łącznie z jego obumarciem. U dzieci matek narażonych na rytuksymab w trakcie ciąży obserwowano przejściowy spadek liczby limfocytów B jak również limfocytopenię.

Dopuszcza się podawanie związku kobietom ciężarnym tylko jeśli korzyści zdrowotne dla matki przewyższają ryzyko dla zarodka/płodu oraz gdy nie istnieje bezpieczniejsza alternatywa leczenia.

Wpływ rytuksymabu na laktację

Substancję wykryto w mleku zwierząt. Nie wiadomo czy związek znajduje się w pokarmie kobiecym, jednakże przeciwciała IgG przenikają do mleka matki i w związku z tym istnieje prawdopodobieństwo obecności rytuksymabu w mleku ludzkim. 

Ze uwagi na możliwość pojawienia się poważnych działań niepożądanych u oseska, kobiety nie powinny karmić piersią w trakcie terapii związkiem oraz przez okres 12 miesięcy od zakończenia leczenia.

Wpływ rytuksymabu na płodność

Dane z eksperymentów na zwierzętach nie pokazują szkodliwego wpływu substancji na narządy rozrodcze. W związku z możliwością szkodliwego działania na zarodek/płód zaleca się stosowanie antykoncepcji kobietom w wieku rozrodczym (oraz ich partnerom) przez cały okres leczenia oraz przez 12 miesięcy po zakończeniu stosowania rytuksymabu.

Inne możliwe skutki uboczne

Podczas terapii rytuksymabem podawanym parenteralnie mogą wystąpić następujące działania niepożądane:

  • bardzo często: osłabienie odporności ze zmniejszeniem liczby niektórych frakcji immunoglobin, ból głowy, dreszcze, łysienie, trombocytopenia, leukopenia z gorączką lub bez, zakażenia bakteryjne, wirusowe oraz zapalenie oskrzeli;
  • często: złe samopoczucie, osłabienie, niepokój, objawy grypopodobne, bóle stawowo-mięśniowe, ból pleców oraz karku, zwiększone napięcie mięśniowe, pokrzywka, nadpotliwość, nocne pocenie, ból w obrębie zmiany nowotworowej, jadłowstręt, obniżenie masy ciała, ból ucha oraz dzwonienie w uszach, niestrawność, biegunka, zaparcia, wymioty, owrzodzenie bądź podrażnienie jamy ustnej lub gardła, trudności z przyjmowaniem pokarmu, skurcz oskrzeli oraz skurcze mięśni oddechowych, skrócenie oddechu, katar, zapalenie  lub podrażnienie oskrzeli. płuc, zatok lub gardła, nieprawidłowa praca serca obejmująca przyśpieszenie rytmu, zaburzenia rytmu czy też zawał mięśnia sercowego, nadciśnienie, hipotonia (w tym również ortostatyczna), zapalenie spojówki, zaburzenia w czynnościach wydzielniczych oka oraz nadmierne łzawienie, rozszerzenie naczyń krwionośnych i związane z tym zaczerwienienie skóry, zawroty głowy, pobudzenie, niepokój, utrudnione zasypianie, parestezje, obrzęki twarzy oraz ciała, hiperglikemia, hipokalcemia, zwiększenie stężenia dehydrogenazy mleczanowej, reakcje nadwrażliwości, niewydolność narządowa, pancytopenia, anemia, posocznica, zakażenia grzybicze, półpasiec, wirusowe zapalenie wątroby typu B, zakażenie grzybicze, zakażenia dróg oddechowych;
  • niezbyt często: zaburzenia smaku, objawy dławicy piersiowej, bradykardia, astma, niedotlenienie narządów, obrzęk żołądka, nerwowość, zaburzenia nastroju, objawy depresyjne, niedokrwistość aplastyczna oraz hemolityczna, zaburzenia krzepnięcia, powiększenie węzłów chłonnych;
  • bardzo rzadko: uszkodzenie nerwów czaszkowych z utratą widzenia, przemijające zwiększenie niektórych immunoglobin, perforacja błony jelitowej, niewydolność oddechowa, niewydolność nerek czy serca, zmiany w obrazie krwi związane z niszczeniem nowotworu, powstawanie pęcherzy będące ciężkim objawem reakcji skórnych na lek, zapalenie naczyń prowadzących do uszkodzeń skóry, uszkodzenie nerwów u rąk oraz nóg, a także paraliż twarzy;
  • częstość nieznana: utrata słuchu oraz uszkodzenie czynności innych zmysłów, opóźniane w czasie zmniejszenie ilości białych krwinek, poważna, spowodowana wlewem, odwracalna trombocytopenia, która może okazać się śmiertelna.

Dodatkowo, w miejscu podania istnieje ryzyko pojawienia się swędzenia, zaczerwienienia skóry, wysypki, krwawienia, obrzęku, zasinienia oraz reakcji bólowej, jak również krwawienia.

Objawy przedawkowania rytuksymabu

Przedawkowanie rytuksymabu objawia się nasilonymi objawami grypopodobnymi oraz niewydolnością oddechową, która może zakończyć się zgonem pacjentów.

Mechanizm działania rytuksymabu

Rytuksymab jest przeciwciałem monoklonalnym chimerycznym o aktywności przeciwnowotworowej oraz immunosupresyjnej.

Przeciwciała monoklonalne należą do stosunkowo nowej grupy substancji leczniczych. Proces ich otrzymywania podzielony jest na trzy główne etapy. Pierwszy polega na wszczepieniu antygenu (cząsteczce przeciwko której chcemy otrzymać przeciwciała) myszom, które wyprodukują komórki odpornościowe wytwarzające przeciwciała. Po ich wyizolowaniu, przeprowadza się ich fuzję z komórkami nowotworowymi szpiczaka mnogiego, co daje nowo powstałym komórkom hybrydowym nieśmiertelność. Trzeci etap polega na uzyskiwaniu ściśle pożądanych przeciwciał produkowanym przez komórki hybrydowe.

Mechanizm działania rytuksymabu polega na swoistym wiązaniu się z cząsteczką C20 (fosfoproteiną występującą na dojrzałych limfocytach B oraz na komórkach pre-B). Antygen ten pojawia się również na strukturze zmienionych nowotworowo limfocytach B (występuje na ponad 95% ich populacji). Połączenie się leku z powyższymi grupami komórek aktywuje mechanizmy układu odpornościowego (głównie cytotoksyczne) prowadzące do ich śmierci na drodze apoptozy – śmierci komórkowej zakończonej pochłonięciem przez komórki żerne układu immunologicznego. Związek działa wybiórczo w stosunku do cząstki C20, nie wiąże się ze zdrowymi komórkami innych tkanek, ani z limfocytami B na wczesnych fazach rozwoju czy komórkami macierzystymi pnia, co czyni go lekiem skutecznym, o lepszym profilu bezpieczeństwa niż tradycyjne, niewybiórcze substancje o działaniu przeciwnowotworowym czy immunosupresyjnym.

Dystrybucja rytuksymabu

Związek posiada objętość dystrybucji od 3,1 litra do 4,5 litra, co oznacza, że rytuksymab ulega dystrybucji w łożysku naczyniowym, niewielkie ilości związku oznaczono również w mleku samic zwierząt.

Metabolizm rytuksymabu

Substancja jest metabolizowana w organizmie dzięki procesowi opsonizacji  polegającemu na łączeniu się antygenów z komórkami żernymi układu immunologicznego.

Wydalanie rytuksymabu

Wydalanie związku również odbywa się przez aktywność układu retinoendotelialnego (składowej układu odpornościowego). Okres półtrwania jest zależny od schematu dawkowania, zwykle wynosi od 22 do 32 dni.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij