Tianeptyna, Tianeptinum - Zastosowanie, działanie, opis

Tianeptyna jest stosowana w leczeniu depresji oraz chorób przebiegających z zaburzeniami lękowymi. Udowodniono jej korzystne działanie terapeutyczne u osób z obniżonym nastrojem (w czasie leczenia uzależnienia od alkoholu), a także w zaburzeniach adaptacyjnych i epizodach depresyjnych z objawami somatycznymi.

Tianeptyna stosowana jest doustnie, przed posiłkami.

Zwykle stosowana dawka dobowa u osób dorosłych to 37,5 mg.

Dawka jest modyfikowana u pacjentów w podeszłym wieku i z zaburzeniami czynności nerek. Nie ulega zmianie dawkowanie u pacjentów z chorobami wątroby i uzależnionych od alkoholu. 

Nie należy stosować tianeptyny u dzieci poniżej 18 roku życia, ze względu na brak danych odnośnie bezpieczeństwa tego leku w tej grupie wiekowej.

Tianeptyna jest przeciwwskazana u osób z nadwrażliwością na substancję czynną oraz bezwzględnie u dzieci poniżej 15 roku życia.

Terapia wymaga ścisłej kontroli zachowań pacjentów ze skłonnościami samobójczymi. Każde zmiany dawek mogą powodować nietypowe zachowania.

U pacjentów ze skłonnością do myśli i skłonności samobójczych należy obserwować zachowanie przez pierwsze tygodnie terapii tianeptyną, gdyż w badaniach klinicznych stwierdzono częste próby samobójcze – szczególnie w początkowej fazie leczenia.

W przypadku konieczności wykonania znieczulenia ogólnego koniecznie należy odstawić tianeptynę na 24-48 godzin przed zabiegiem i poinformować lekarza o terapii.

Nie należy odstawiać nagle leczenia tianeptyną (zmniejszać dawkę stopniowo w czasie od 7-14 dni).  Pacjent powinien wiedzieć, że po przerwaniu leczenia tianeptyną mogą u niego wystąpić pewne działania niepożądane. Są to: niepokój, ból mięśni, ból brzucha, bezsenność, ból stawów (zespół odstawienny).

Szczególną ostrożność należy zachować u osób w podeszłym wieku, z marskością wątroby i przyjmujących diuretyki, gdyż tianeptyna wywołuje w tych grupach pacjentów hiponatremię spowodowaną zaburzeniami wydzielania hormonu antydiuretycznego (SIADH).

Nie jest zalecana w leczeniu depresji u młodzieży do 18 roku życia (zaobserwowano zwiększone ryzyko samobójstw oraz  zachowań agresywnych). 

Głównie tianeptyny nie zaleca się łączyć z inhibitorami MAO(moklobemidem, selegiliną,  iproniazydem, rasagiliną, gdyż zwiększa się ryzyko wystąpienia zapaści krążeniowej, nagłych wzrostów nadciśnienia, hipertermii i drżenia.

W terapii tianeptyną należy unikać spożywania produktów z grejfruta, gdyż mogą one w znaczny sposób zwiększać stężenie tianeptyny w osoczu krwi. 

Nie należy łączyć tianeptyny z alkoholem, gdyż nasila się wtedy depresyjne działanie alkoholu na układ nerwowy. 

U niewielkiej części pacjentów obserwuję się zaburzenia psychomotoryczne, o których należy powiadomić pacjenta przed planowaną terapią, szczególnie jeżeli obsługuje maszyny lub  prowadzi pojazdy.

Stosując tianeptynę należy unikać preparatów zawierających wyciągi z dziurawca (Hypericum perforatum), obniżają one stężenie tianeptyny we krwi i jej biodostępność terapeutyczną.

Brak jest wystarczających badań klinicznych na populacji ludzkiej. Dlatego należałoby unikać podawania tianeptyny u kobiet w ciąży(szczególnie w pierwszym trymestrze). Natomiast jeżeli epizody depresyjne zagrażają dziecku i matce oraz przeważają nad ewentualnym ryzykiem uszkodzenia płodu należy kontynuować rozpoczętą terapię monitorując parametry noworodka.

W związku z wysokim współczynnikiem wiązania z białkami krwi tianeptyna jest lekiem z niewielkim ryzykiem stosowania u kobiet karmiących. Jej przenikanie do mleka matek karmiących jest mało prawdopodobne. Preferuje się jednak zmianę terapii na preparaty bezpieczniejsze w stosowaniu np. paroksetynę czy sertralinę. Określono także kilka praktycznych zasad dla kobiet karmiących, u których terapia lekami przeciwdepresyjnymi jest konieczna:

• nie  przystawiać dziecka do piersi w okresie największego stężenia leku; 
• lek podawać w jednej dawce dobowej, a karmienie przeprowadzić tuż przed podaniem leku; 
• obserwować dziecko-czy występują (płaczliwość, senność, drażliwość);
• sprawdzać parametry biochemiczne (kreatynina, próby wątrobowe) u dziecka;
• jeśli terapia matki przebiegała przez całą ciążę należy utrzymać schemat leczenia także po porodzie (unikanie objawów odstawiennych u matki).

W przypadku przedawkowania tianeptyny mogą wystąpić różne objawy, które nasilają się w przypadku połączenia z alkoholem. Są to: drgawki, senność, suchość błony śluzowej jamy ustnej, niewydolność oddechowa oraz splątanie. W momencie stwierdzenia przedawkowania należy monitorować także czynność serca oraz nerek. Silna niewydolność oddechowo-krążeniowa może doprowadzić do zgonu. 

Najnowsze badania nad tianeptyną sugerują, iż jej działanie przeciwdepresyjne związane jest z jej wpływem na receptory glutaminianu w hipokampie i ciele migdałowatym (ośrodku odpowiedzialnym za emocje). Tianeptyna moduluje receptory glutaminianu (np. AMPA i NMDA) oraz wpływa na uwalnianie neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego (BDNF).

Tianeptyna zmniejsza odpowiedź podwzgórzowo–przysadkowo–nadnerczową na stres. 

Oddziałuje również na inne grupy receptorów: serotoninowe (zwiększając wychwyt 5-hydroksytryptaminy i kwasu 5-hydroksyindolooctowego w tkance mózgowej), dopaminowe i opioidowe (agonista receptorów opioidowego typu  μ (mi)). 

Tianeptyna je bardzo dobrze wchłaniana z przewodu pokarmowego osiągając biodostępność na poziomie 99% przy podawaniu przed posiłkiem.

Tianeptyna wiąże się w 95% z białkami osocza.

Tianeptyna jest metabolizowana głównie w wątrobie przez beta-oksydację i N-demetylację do trzech różnych metabolitów. Jej okres półtrwania wynosi 2,5 godziny.

Metabolity tianeptyny wydalane są przez nerki. Tak samo jak ok. 8% formy niezmetabolizowanej. Eliminacja odbywa się także z żółcią w formie koniugatów glukuronidu i glutaminy.