Mobbing – jak wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne?

Mobbing to wszelkiego rodzaju działania, które polegają na nękaniu pracowników – m.in. poniżanie, ośmieszanie, ignorowanie, plotkowanie za plecami czy izolowanie od grupy współpracowników. Ofiary mobbingu często zmagają się z szeregiem negatywnych emocji i nie wiedzą, co mogą w takiej sytuacji zrobić. Jakie są przejawy mobbingu? Jak wygląda mobbing w pracy i jak z nim walczyć?

1. Co to jest mobbing? Przykłady zachowań mobbingowych
2. Jak wygląda pierwsza faza mobbingu?
3. Czy istnieje miękki mobbing?
4. Wpływ mobbingu na życie pracownika
5. Wpływ mobbingu na zdrowie fizyczne
6. Wsparcie dla ofiar mobbingu

Co to jest mobbing? Przykłady zachowań mobbingowych

Definicja mobbingu została zdefiniowana w Kodeksie pracy i zgodnie z nim oznacza „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika”. Działania te zgodnie z Kodeksem pracy wywołują u pracownika „zaniżoną ocenę przydatności zawodowej” i powodują lub mają na celu „poniżenie, ośmieszenie pracownika, izolowanie go od współpracowników lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Objawy mobbingu w miejscu pracy to m.in.:

• obgadywanie, plotkowanie, ośmieszanie,
• stosowanie komentarzy o podłożu seksualnym,
• izolowanie pracownika, np. odcinanie go od grupy współpracowników zarówno w pracy, jak i poza pracą,
• niesłuchanie pracownika,
• ignorowanie pomysłów lub pytań pracownika,
• ograniczenie dostępu do informacji,
• niedzielenie się wiedzą i doświadczeniem,
• stawianie niemożliwych do wykonania zadań,
• nadmierna kontrola pracownika,
• stosowanie sarkazmu i złośliwych uwag,
• przemoc, molestowanie.

Na mobbing narażone są w szczególności osoby neurotyczne, o podwyższonym poziomie lęku, o niskiej samoocenie i niskim poczuciu własnej wartości. Co ciekawe, na mobbing narażone są również osoby wysoko wykształcone, kreatywne oraz z tendencjami do perfekcjonizmu.

Niektóre przyczyny mobbingu to:

• rywalizacja w miejscu pracy,
• zhierarchizowane środowisko pracy,
• konflikty między pracownikami,
• brak promowania idei work-life balance w danej organizacji.

Jak wygląda pierwsza faza mobbingu?

Pierwsza faza mobbingu często pozostaje niezauważona zarówno przez środowisko, jak i ofiarę mobbingu. Wówczas osoba mobbingowa, czyli tzw. mobber, zaczyna rozmawiać o ofierze poza jej plecami, może rozsiewać plotki, krytykuje ją, nie bierze pod uwagę jej zdania, nie słucha jej pomysłów i traktuje ją z większym chłodem emocjonalnym niż inne osoby.

Mobber stosuje więc niejako łagodne formy mobbingu, a ofiara mobbingu nie zdaje sobie z tego sprawy. W rezultacie próbuje ona rozwiązać konflikty w sposób naturalny, tak jakby nie miało to żadnego związku z mobbingiem.

Czy istnieje miękki mobbing?

Mobbing wielu osobom kojarzy się z agresywnymi i łatwo zauważalnymi zachowaniami, które stosuje mobber. W rzeczywistości jednak osoba mobbingująca może stosować łagodne, miękkie formy mobbingu, takie jak np. nieodzywanie się do danego pracownika, nieodpowiadanie mu na pytania czy maile, ignorowanie go, lekceważenie, niesłuchanie jego pomysłów itd. Choć może wydawać się, że nie jest to nic nadzwyczajnego, w praktyce nawet takie formy zachowania mogą zostać potraktowane jako mobbing, ponieważ będą one wyraźnie wpływać na zdrowie psychiczne pracownika.

Wpływ mobbingu na życie pracownika

Mobbing ma ogromny wpływ na życie i codzienne funkcjonowanie pracownika. Przede wszystkim pracownik staje się coraz bardziej zestresowany, zaczyna żyć w przewlekłym stresie. Izoluje się od innych osób, nie ma chęci do pracy, nie potrafi się skupić i nic, co związane z pracą, nie sprawia mu satysfakcji. Powoli zaczyna zamykać się w sobie, spada jego samoocena, poczucie własnej wartości i wiara we własne możliwości. Ofiara mobbingu nie ma motywacji do pracy, a ze względu na problemy z koncentracją o wiele wolniej wykonuje swoje obowiązki zawodowe.

Mobbing może także predysponować do rozwoju zaburzeń depresyjnych, zaburzeń lękowych, wypalenia zawodowego, a nawet myśli lub prób samobójczych. Skutki mobbingu często bywają porównywane ze skutkami zespołu stresu pourazowego (PTSD) związanego z traumatycznymi wydarzeniami. Ofiary mobbingu mogą także szukać ucieczki od rzeczywistości w innych czynnościach, np. w alkoholu, imprezach czy objadaniu się, co może prowadzić do uzależnień lub zaburzeń odżywiania.

Wpływ mobbingu na zdrowie fizyczne

Ofiara mobbingu żyje w permanentnym stresie, który jeśli jest przewlekły, prowadzi do wielu konsekwencji zdrowotnych. Mobbing może wiązać się z bólami brzucha, nudnościami, biegunkami czy innego rodzaju zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Mobbing prowadzi też do obniżenia ogólnej odporności, co może sprzyjać częstszemu występowaniu infekcji oraz stanów zapalnych.

Mobbing skutkuje wzmożonym napięciem mięśniowym i brakiem umiejętności rozluźnienia się, co następnie może prowadzić do dolegliwości bólowych różnego rodzaju. Inne konsekwencje mobbingu to:

• obniżenie płodności,
• choroby skóry,
• choroby autoimmunologiczne,
• napięciowe bóle głowy,
• ogólne zmęczenie,
• zaburzenia seksualne,
• zaburzenia nastroju,
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzony metabolizm,
• drętwienie kończyn,
• świąd skóry,
• wzmożona potliwość,
• zaczerwienienia skóry.

Przewlekły stres jest istotnym czynnikiem ryzyka miażdżycy, nowotworów oraz otyłości.

Wsparcie dla ofiar mobbingu

Udowodnienie mobbingu leży po stronie ofiar mobbingu, dlatego rzadko decydują się one na zgłoszenie mobbera do odpowiednich instytucji. O wiele częściej ofiary rezygnują z pracy, co niestety nie oznacza, że automatycznie przestają zmagać się ze skutkami mobbingu. Osoby doświadczające mobbingu odczuwają wiele negatywnych skutków mobbingu przez długi czas, dlatego ogromne znaczenie odgrywa wsparcie nie tylko bliskich osób, ale także psychologów lub psychoterapeutów, którzy pomogą w odbudowaniu pewności siebie, samooceny, poczucia własnej wartości i w zniwelowaniu negatywnych konsekwencji mobbingu.