Łuszczyca – przyczyny, objawy i leczenie. Jak wygląda łuszczyca?

Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą autoimmunologiczną skóry, która charakteryzuje się występowaniem zmian o typie czerwonobrunatnej grudki pokrytej srebrzystą łuską. Do czynników ryzyka rozwoju łuszczycy zalicza się podłoże genetyczne oraz czynniki wyzwalające takie jak infekcje, stres, urazy czy palenie tytoniu.

Łuszczyca jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, która cechuje się występowaniem charakterystycznych zmian na skórze. Szacuje się, że występuje u około 2% Europejczyków, z tą samą częstotliwością zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Ta specyficzna choroba skóry może pojawić się w każdym wieku, niekiedy zmiany obserwowane są już w wieku niemowlęcym, jednak łuszczyca u dzieci zwykle ma znacznie łagodniejsze objawy i przebieg.

Spis treści:

1. Przyczyny łuszczycy
2. Rodzaje łuszczycy
3. Objawy i miejsca występowania
4. Jak wygląda łuszczyca?
5. Przebieg łuszczycy
6. Leczenie miejscowe. Jak złagodzić objawy?
7. Leczenie łuszczycy lekami. Co stosować?
8. Domowe sposoby na łuszczycę
9. Dieta przy łuszczycy
10. Nieleczona łuszczyca - powikłania

Przyczyny łuszczycy

Typowe zmiany łuszczycowe mogą pojawić się na skórze osoby w każdym wieku, zdarza się, że to specyficzne zapalenie skóry rozpoznaje się już u niemowląt. Najczęściej jednak pierwsze objawy łuszczycy pojawiają się pomiędzy 20. a 40. rokiem życia (jest to tzw. I typ łuszczycy). II typ łuszczycy dotyczy osób po ukończeniu 50. roku życia.  

Łuszczyca należy do grupy chorób o podłożu autoimmunologicznym i charakteryzuje się uogólnionym procesem zapalnym. Ważną rolę w rozwoju łuszczycy odgrywają czynniki genetyczne oraz bodźce środowiskowe takie jak stres, uraz, infekcje bakteryjne lub grzybicze.  

Łuszczyca a dziedziczenie

Łuszczyca jest chorobą dziedziczną, co potwierdza fakt, że jeśli u obojga rodziców rozpoznano łuszczycę, prawdopodobieństwo rozwoju choroby u ich dziecka wynosi około 70%. W przypadku tylko jednego rodzica z łuszczycą dziecko ma około 20% szans, że rozwiną się u niego objawy łuszczycy. Niekiedy dochodzi do przeskoku jednego pokolenia, tzn. zostaje ominięte pierwsze pokolenie, a symptomy łuszczycy rozwijają się w kolejnym (wnuki). Łuszczyca może pojawić się także u osób bez obciążonego wywiadu rodzinnego, gdyż mogą zajść świeże mutacje.  

Łuszczyca typu I, czyli objawiająca się pomiędzy 20-40. rokiem życia, dziedziczy się autosomalnie dominująco.  

Czy łuszczyca jest zaraźliwa? 

Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną, zatem nie można się nią zarazić nawet w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą mającą objawy choroby. 

Rodzaje łuszczycy

Do najczęstszych rodzajów łuszczycy zalicza się:  

• łuszczycę zwyczajną, która charakteryzuje się obecnością typowych zmian skórnych,  
• łuszczycę krostkową, która występuje w  dwóch postaciach – uogólnionej (jest to jedna z najcięższych postaci łuszczycy) i postaci miejscowej (łuszczyca krostkowa dłoni i stóp),
• łuszczycę uogólnioną (tzw. erytrodermia łuszczycowa), przy której zmiany skórne obejmują całą powierzchnię ciała, a dodatkowo występuje gorączka,  
• łuszczycę stawową, która najczęściej dotyczy stawów międzypaliczkowych dalszych, może prowadzić do trwałego inwalidztwa.

Oprócz stawów, łuszczyca nie zajmuje innych narządów wewnętrznych. W łuszczycy stawowej często występują też zmiany łuszczycowe w obrębie paznokci (tzw. objaw naparstkowania).  

Łuszczyca – objawy i miejsca występowania 

Typowa zmiana skórna w przebiegu łuszczycy ma postać czerwonobrunatnej, wyraźnie odgraniczonej od zdrowej skóry grudki, na której obserwuje się złuszczanie jej powierzchni. Pierwsze objawy łuszczycy mają charakter małych grudek i pojawiają się na dużych powierzchniach skóry. Nierzadko pierwsze zmiany pojawiają się po przebytej infekcji. Wykwity mogą przybierać postać dużych, nierzadko kilkucentymetrowych grudek, które są pokryte mocno przylegającymi srebrzystymi łuskami (są to tzw. blaszki łuszczycowe). Opisywane zmiany mogą się stopniowo powiększać i pojawiać się w innych miejscach np. w obrębie owłosionej skóry głowy.

Łuszczyca paznokci czy łuszczyca skóry głowy nie stanowią odrębnych typów choroby. Miejsca te należą do typowych i najczęstszych miejsc występowania aktywnej postaci łuszczycy. Do typowych lokalizacji zmian zalicza się też okolicę kolan czy łokci.

Charakterystycznym symptomem łuszczycy jest objaw Koebnera (Köbnera), który polega na pojawieniu się zmian skórnych wzdłuż linii zadrapania zdrowej skóry po upływie 6–12 dni. Po zdrapaniu łuski łuszczycowej obserwuje się błyszczącą powierzchnię zmiany (jest to tzw. objaw świecy stearynowej, ang. candle sign).  

Jak wygląda łuszczyca?

Z czym można pomylić łuszczycę?

Zdarza się, że objawy łuszczycy, zwłaszcza te wczesne, mylone są z łojotokowym zapaleniem skóry. Symptomy łuszczycy bywają także podobne do tych występujących przy atopowym zapaleniu skóry, jednak tutaj kluczową różnicą jest miejsce występowania zmian: przy łuszczycy są to np. wierzchnie strony kolan i łokci, a przy AZS - zgięcia łokci i kolan.

Przebieg łuszczycy

Łuszczycę rozpoznaje się na podstawie obecności charakterystycznych zmian skórnych w typowych lokalizacjach (kolana, łokcie, owłosiona skóra głowy). W sytuacjach wątpliwych lekarz może zalecić wykonanie biopsji i ocenę histopatologiczną wycinka.  

Ta choroba skóry przebiega z okresami zaostrzeń objawów i remisji, czyli ustępowania symptomów.  Niekiedy okres bez objawów choroby może trwać nawet kilka lat. Odpowiednia pielęgnacja skóry osoby chorej na łuszczycę jest podstawą leczenia choroby i zapobiega powstawaniu nowych wykwitów skórnych. Należy pamiętać także, aby unikać silnego stresu, urazów, infekcji czy rozwoju procesów zapalnych np. próchnicy, gdyż są to czynniki wyzwalające zmiany.  

Łuszczyca w ciąży

Przebieg łuszczycy u kobiet w ciąży może być mocno zróżnicowany. Według dostępnych danych w literaturze medycznej szacuje się, że u około 30–40% kobiet będących w ciąży dochodzi do złagodzenia objawów choroby, a u około 20% ciężarnych obserwuje się nasilenie objawów. U pozostałych 40–50% kobiet w ciąży zmiany przebiegają bez zmian ich charakteru i nasilenia. Za czynniki sprzyjające łagodzeniu objawów łuszczycy u kobiet w ciąży uznaje się wzrost stężenia estrogenu i progesteronu oraz zmniejszenie odpowiedzi odpornościowej organizmu.  

Należy też pamiętać, że ciąża jest przeciwwskazaniem do niektórych leków standardowo stosowanych w leczeniu łuszczycy (m.in. przeciwwskazane są retinoidy, metotreksat oraz tazaroten). Pozostałe leki (cygnolina, dziegcie, kortykosteroidy, takrolimus, pimekrolimus i cyklosporyna) powinny być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza.

Łuszczyca a inne choroby

Obecny w organizmie stan zapalny, który towarzyszy łuszczycy, może prowadzić do zmian w układzie sercowo-naczyniowym, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, zaburzeń metabolicznych, niealkoholowego stłuszczenia wątroby i wielu innych chorób współistniejących. Osoby z łuszczycą często cierpią też na depresję, która nasilana jest brakiem akceptacji objawów choroby. 

Łuszczyca – leczenie miejscowe. Jak złagodzić objawy?

Właściwa pielęgnacja skóry osób chorych na łuszczycę jest niezbędna podczas leczenia zmian chorobowych. Stanowi także profilaktykę przed zaostrzeniem choroby. W pielęgnacji skóry z objawami charakterystycznymi dla łuszczycy zaleca się regularne złuszczanie naskórka, nawilżanie oraz natłuszczanie. Pomocne bywają preparaty emolientowe, które tworzą warstwę ochronną na powierzchni skóry, dzięki czemu zapobiegają nadmiernej utracie wody ze skóry oraz zmniejszają świąd. Zaleca się używanie preparatów emolientowych co najmniej 3 razy na dobę. Do substancji łagodzących objawy łuszczycy zalicza się także mocznik, kwas glikolowy, kwas mlekowy, kwas hialuronowy, glicerynę oraz dekspantenol, który ma działanie nawilżające, łagodzące i przeciwzapalne. Mocznik ma działanie keratolityczne, przez co ułatwia usunięcie blaszek łuszczycowych.  

W przypadku łuszczycy skóry głowy zaleca się stosowanie szamponów przeznaczonych dla osób z łuszczycą (najczęściej zawierających dziegcie). Podczas kuracji preparatami zawierającymi dziegcie należy unikać ekspozycji na promienie słoneczne. Warto pamiętać także, aby delikatnie myć skórę głowy, dzięki czemu unikniemy uszkodzeń mechanicznych skóry głowy i powstawania nowych zmian.  

Osoby mające zmiany na dłoniach powinny ograniczyć stosowanie mydeł i detergentów, gdyż prowadzą one do przesuszania skóry i jej mechanicznych uszkodzeń. Zaleca się także regularne stosowanie kremów do rąk.  

Łuszczyca a solarium, tatuaż

Światło ultrafioletowe, które jest emitowane w solarium, może łagodzić objawy skórne łuszczycy, jednakże nie zaleca się korzystania z solariów, bezpieczniejszym sposobem fototerapii jest naświetlanie PUVA, które może zalecić lekarz dermatolog. Dlatego też osoby z łuszczycą nie powinny zastępować profesjonalnej terapii choroby (naświetlania PUVA) pobytem w solarium.  

Leczenie łuszczycy – jakie leki? Co stosować na łuszczycę?

W przypadku zmian o niewielkich rozmiarach i zajmujących mniej niż 10% powierzchni skóry stosuje się leczenie miejscowe, czyli nakładanie produktów leczniczych bezpośrednio na zmiany skórne. Natomiast w przypadku ciężkiego przebiegu choroby stosuje się leki doustne, dożylne wraz z leczeniem miejscowym.  

Leczenie miejscowe zaczyna się od usunięcia łusek za pomocą substancji keratolitycznych, a następnie hamuje się nadmierny wzrost komórek naskórka. Substancjami leczniczymi stosowanymi na zmiany skórne w przebiegu łuszczycy są: kwas salicylowy i mocznik, które zmniejszają ilość łusek i polepszają przenikanie innych preparatów do głębszych warstw skóry, dziegcie, które są pochodnymi węgla, glikokortykosteroidy miejscowe mające działanie przeciwzapalne i przeciwproliferacyjne, cygnolina oraz analogi witaminy D3.  

W leczeniu ciężkich postaci łuszczycy stosuje się: 

• fototerapię – polega ona na ekspozycji skóry na światło ultrafioletowe wytwarzane przez specjalne lampy. Fotochemioterapia (PUVA) to połączenie leku światłouwrażliwiającego z promieniami UVA. Metody te stosowane są w przypadku łuszczycy opornej na leczenie miejscowe lub w przypadku rozległych zmian skórnych;
• metotreksat – jest lekiem z grupy cytostatyków, dlatego jego stosowanie wymaga ścisłej kontroli lekarskiej; cyklosporyna – ma silne działanie immunosupresyjne, czyli osłabiające odpowiedź zapalną. Posiada sporo działań niepożądanych, dlatego stosuje się ją w przypadku łuszczycy opornej na inne leki;  
• retinoidy – mają działanie teratogenne, dlatego nie wolno ich stosować w ciąży. Retinoidy są zalecana w przypadku łuszczycy krostkowej;
• leki biologiczne (adalimumab, etanercept, infliksymab, ustekinumab) oddziałują na cytokiny, które biorą udział w powstawaniu zmian. Stosuje się je w przypadkach ciężkiej łuszczycy lub opornej na leczenie innymi preparatami.  

Domowe sposoby na łuszczycę

Żadne domowe sposoby nie zastąpią leczenia zaawansowanej łuszczycy. Mogą jednak złagodzić jej objawy i wesprzeć leczenie innymi metodami. Jak już wyżej zostało wspomniane, osoby chore na łuszczycę powinny unikać czynników, które mogą powodować zaostrzanie się zmian skórnych (stres, infekcje, urazy, palenie tytoniu, picie alkoholu), a podstawą leczenia tej choroby jest prawidłowa pielęgnacja skóry. Dlatego też należy używać kosmetyków przeznaczonych do skóry ze zmianami łuszczycowymi oraz regularnie stosować emolienty. 

Kąpiel osób cierpiących na łuszczycę powinna być krótka, w wodzie o temperaturze około 30–36℃. Należy unikać stosowania szorstkich gąbek, które mogą powodować uszkodzenia skóry i wysiew nowych wykwitów. Po zakończeniu kąpieli należy dokładnie opłukać ciało wodą oraz osuszyć miękkim ręcznikiem, unikając pocierania skóry.  

Do czesania włosów zaleca się używanie szczotek z naturalnym włosiem, gdyż plastikowe szczotki mogą uszkadzać skórę głowy. Należy unikać używania lokówek oraz suszyć włosy przy użyciu niskiej temperatury.  

Dieta przy łuszczycy – najważniejsze zasady  

Według dostępnych danych medycznych prawidłowa dieta korzystnie wpływa na przebieg łuszczycy. Nieprawidłowa dieta wraz z niezdrowym stylem życia może nasilać procesy zapalne w organizmie, co pogarsza przebieg choroby, wpływa na zmniejszenie skuteczności leczenia oraz przyspiesza rozwój powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego.  

Osoby chore na łuszczycę powinny stosować dietę przeciwzapalną, czyli unikać spożywania produktów, które mogą nasilać procesy zapalne (zwłaszcza mięsa, nabiału, produktów wysoko przetworzonych czy cukrów). Dieta osób z łuszczycą powinna być bogata w tłuste ryby morskie, olej lniany, nasiona dyni, awokado, orzechy oraz świeże owoce i warzywa. 

Nieleczona łuszczyca – powikłania

Nieleczona łuszczyca może prowadzić do rozwoju erytrodemii łuszczycowej, w której zmiany skórne mogą obejmować nawet całą powierzchnię skóry. Erytrodermia jest ciężkim stanem zapalnym, któremu towarzyszą gorączka, dreszcze, złe samopoczucie. Każda osoba z objawami erytodermii wymaga hospitalizacji.