Hemoroidy - objawy i leczenie. Czym są hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne?

To jedna z tych dolegliwości, do których mało kto ma ochotę się przyznać nawet przed rodziną. Hemoroidy są przypadłością wstydliwą, krępującą, bywają obiektem żartów. Tymczasem problem dotyka milionów osób na całym świecie! Nie pozostawiajmy więc hemoroidów w strefie tabu, lecz dowiedzmy się o nich jak najwięcej.

1. Czym są hemoroidy? 
2. Hemoroidy – objawy
3. Krwawienie z odbytu przy hemoroidach 
4. Przyczyny choroby hemoroidalnej
5. Rozpoznanie hemoroidów
6. Jak leczyć hemoroidy?
7. Hemoroidy – profilaktyka

Jak oceniają amerykańscy naukowcy, co roku w Stanach Zjednoczonych z powodu choroby hemoroidalnej (ChH) do lekarza zgłasza się milion osób, a w sumie cierpi na nią ok. 10 mln. W Wielkiej Brytanii – ponad 2,3 mln. W Polsce – ponad 1,4 mln. Specjaliści podejrzewają jednak, że statystyki te mogą nie odzwierciedlać rzeczywistego stanu – niektóre źródła podają, że z problemem hemoroidów boryka się nawet 50 proc. populacji. Liczby te pokazują, z jak powszechną dolegliwością mamy do czynienia.

Czym są hemoroidy? 

Wbrew powszechnemu przekonaniu hemoroidy – określane przez świat medycyny jako guzki krwawnicze – nie są chorobą. Tym mianem określa się bowiem zupełnie prawidłową, fizjologiczną strukturę naczyniową (inaczej splot naczyń żylnych) umiejscowioną w okolicy odbytu. Sploty te są wypełnione krwią, a w formie przypominają uwypukloną do wewnątrz błonę śluzową.

Jak wyglądają hemoroidy

Hemoroidy przybierają jednak czasem patologiczną postać i ulegają powiększeniu, stają się nabrzmiałe lub krwawią – i właśnie to zjawisko określane jest jako choroba hemoroidalna. To w jej wyniku hemoroidy wyglądają jak przekrwione guzki i często powodują przykre dolegliwości takie jak pieczenie, swędzenie czy uczucie niepełnego wypróżnienia się. 

Hemoroidy I i II stopnia są mniej dotkliwe. Im wyższe stadium (hemoroidy w stopniu III i IV), tym dolegliwości są bardziej nasilone.

Hemoroidy – objawy

Choroba może mieć dwie postacie, w zależności od tego, czy związana jest ze zmianami w obrębie hemoroidów wewnętrznych czy zewnętrznych.

Ta pierwsza zwykle objawia się krwawieniem z odbytu czy pojawieniem się śluzu. Splot naczyniowy powiększa się jedynie czasowo. Druga postać – bardziej widoczna – daje o sobie znać świądem, a w przypadku pojawienia się zakrzepów – bólem. Zdarza się też, że powiększone wewnętrzne hemoroidy wysuwają się z odbytu, co również może skutkować swędzeniem czy bólem. 

Pojawienie się hemoroidów zewnętrznych oznacza, że  splot naczyniowy traci swoją skuteczność, a tkanki go otaczające zaczynają ukazywać wyraźnie zmiany chorobowe. Zwieracze mięśniowe nie działają odpowiednio wydajnie. Przy każdorazowym wypróżnianiu się guzy wypadają na zewnątrz odbytu. Czasem zdarza się, że pozostają na zewnątrz na stałe i widoczne są u wyjścia kanału odbytniczego. 

Zaczynają się wtedy nieprzyjemne objawy. Ból pojawia się przy podstawowych czynnościach, jak chodzenie czy siadanie. Wszystkie formy ucisku stają się czynnikiem wytwarzającym silne uczucie bólu. 

Wraz z guzami krwawniczymi ku dołowi przesunięta zostaje również błona śluzowa. Pozostająca poza jelitem narażona jest na ciągłe podrażnienia. Reakcją błony śluzowej na podrażnianie jest wytwarzanie śluzowej wydzieliny. Najczęściej występujące objawy to:

• krwawienie,
• uczucie dyskomfortu,
• wrażenie ucisku i obrzęku,
• stałe nawilgotnienie odbytu,
• ból, 
• brudzenie bielizny,
• swędzenie,
• chory ma problemy z utrzymywaniem higieny osobistej.

Symptomy hemoroidów mogą być mylące z objawami szczeliny odbytu. Ostateczną diagnozę powinien postawić lekarz. 

Powiązane tematy: 

• Czy większość problemów z odbytem to hemoroidy?
• Jakie mogą być przyczyny bólu odbytu?

Krwawienie z odbytu przy hemoroidach 

Widok krwi na papierze toaletowym zawsze budzi niepokój. W początkowym stadium choroby występują jedynie bezbolesne krwawienia w czasie wydalania stolca. Krew ta pochodzi z hemoroidów wewnętrznych. Ból pojawia się dopiero wtedy, gdy naczynia krwionośne ulegają uszkodzeniu i powstają guzy, które są przesuwane przez masę kałową w dół.

Krwawienie spowodowane hemoroidami zwykle nie jest obfite. Krew, którą możemy zauważyć np. na papierze toaletowym, jest „żywa”, czerwona, inna od tej, która pojawia się w kale na skutek krwawień w innych odcinkach przewodu pokarmowego, mogącej barwić stolec np. na kolor smolisty (taki objaw świadczy zwykle o chorobach znacznie poważniejszych niż hemoroidy). Zwykle krwawienie z hemoroidów nie jest na tyle obfite, by groziło np. anemią. O wiele bardziej dolegliwy może być świąd czy problemy z wypróżnieniami. 

Przyczyny choroby hemoroidalnej

Dokładna przyczyna występowania ChH nie jest wciąż zbyt dobrze poznana. Przez wiele lat hemoroidy były wiązane z występowaniem żylaków odbytu, jednak – jak twierdzi dr Varut Lohsiriwat z Uniwersytetu Mahidol w Bangkoku, chirurg, autor pracy dotyczącej hemoroidów opublikowanej w 2012 roku w medycznym piśmie „World Journal of Gastroenterology” – hemoroidy i żylaki to zupełnie niezależne byty.

Powołując się na wcześniej przeprowadzane badania naukowe, specjalista podkreśla, że u pacjentów ze stwierdzonym nadciśnieniem wrotnym (czyli jedną z przyczyn żylaków) i żylakami odbytu nie zanotowano zwiększenia się hemoroidów, co jego zdaniem świadczy o braku powiązania między tymi schorzeniami. Według niego najbardziej prawdopodobną przyczyną choroby jest zjawisko wysuwania się wyściółki kanału odbytu na zewnątrz. To z kolei spowodowane jest uszkodzeniem tkanek, które utrzymują – mówiąc językiem pacjenta, nie lekarza – kanał odbytu we właściwym miejscu. Co jest tego dowodem? W badaniach, na które powołuje się dr Lohsiriwat, u pacjentów z powiększonymi, mającymi patologiczną postać hemoroidami stwierdzono między innymi postępujące procesy zwyrodnień włókien kolagenowych i tkanki włóknistej umiejscowionych w odbycie. Zatem przyczyny powstawania hemoroidów należałoby szukać również wśród zaburzeń tych procesów zachodzących w naszym organizmie, które odpowiedzialne są za utrzymanie tych tkanek w dobrej kondycji. 

Powszechna jest też teoria mówiąca o tym, że ChH powiązana jest z budową naczyń krwionośnych odbytu. Naukowcy wykazali, że średnia końcowych rozgałęzień tętnicy odbytniczej górnej jest większa u pacjentów z ChH niż u osób zdrowych. 

Występowanie choroby jest też związane z metryką. Uważa się, że jest ono związane z upośledzeniem struktury kolagenu, obserwowanego z wiekiem, i elastyny – której włókna zanikają w procesie starzenia. 

Podejrzewa się również, iż ChH może wynikać z nadmiernej aktywności zwieraczy odbytu. Jednak nie ma pewności, czy jest to przyczyna, czy skutek ChH.

Zgoła inaczej wygląda sprawa u ciężarnych kobiet. Hemoroidy w ciąży są dość powszechną dolegliwością i są skutkiem nacisku macicy na żyły. Zdarzają się także po porodzie.

Bez względu na to, co jest przyczyną tego procesu, choroba wciąż jest wiązana z czynnikami takimi jak: siedzący tryb życia, uporczywe zaparcia lub biegunki, ciąża – podczas której w sposób mechaniczny blokowany jest odpływ krwi z żylnych naczyń hemoroidalnych (podobnie dzieje się w przypadku guzów miednicy małej) oraz niewłaściwa, uboga w błonnik dieta. 

Rozpoznanie hemoroidów

Właściwym lekarzem do zdiagnozowania problemu jest proktolog. Powinniśmy się do niego udać po zaobserwowaniu pierwszych krwawień. Lekarz powinien wypytać o nasze nawyki żywieniowe, przebyte choroby układu pokarmowego oraz to, jakie leki przyjmujemy obecnie. Kobiety powinny dodatkowo poinformować o przebytych ciążach i związanych z nimi porodach. 

Proktolog zapyta też o częstotliwość oddawania kału, jaka jest intensywność krwawień, dokładnie obejrzy okolice odbytu, w razie potrzeby przeprowadza badanie endoskopowe, np. rektoskopię (wziernikowanie odbytnicy), sigmoidoskopię (ocena esicy) czy kolonoskopię (ocena jelita grubego) i zmierzy ciśnienie wewnątrz kanału odbytu.

Dokładne badanie jest konieczne, aby wykluczyć inne przyczyny krwawień (np. krwawienie z jelita grubego lub oznakę jakiegoś procesu zapalnego czy nawet nowotworu, jak rak jelita grubego).

Wielu pacjentów zwleka z wizytą u proktologa w obawie przed wstydliwym badaniem. Często jednak lekarz jest w stanie postawić wstępną diagnozę już po dokładnym wywiadzie, a samo badanie jest krótkie i bezbolesne. 

Jak leczyć hemoroidy?

Hemoroidy zewnętrzne zwykle nie wymagają szczególnego leczenia – często zdarza się, że ustępują samoistnie, a czasem nawet pozostają niezauważone przez chorego. Inaczej bywa wtedy, gdy przybiorą postać zakrzepów lub wiążą się z silnymi dolegliwościami typu ból, pieczenie lub problemy z wypróżnieniami (nabrzmiałe hemoroidy w świetle odbytu mogą bowiem znacznie nasilić zaparcia). Wtedy należy zastosować odpowiednie środki (najlepiej po konsultacji z lekarzem proktologiem, który wykona badanie) choćby dla poprawy komfortu życia. Są one dostępne w postaci kremów, czopków, pianek czy maści na hemoroidy. W łagodnych stadiach mogą pomóc także zioła na hemoroidy. 

Rzecz jest nieco bardziej skomplikowana w przypadku choroby hemoroidów wewnętrznych, aczkolwiek te również da się skutecznie leczyć za pomocą leków i zabiegów inwazyjnych, takich jak na przykład skleroterapia, czyli stosowanie serii zastrzyków w okolicy guzków, które na skutek tych działań obumierają i odpadają. Podobny efekt występuje przy tak zwanej metodzie Barrona, polegającej na założeniu gumowych podwiązek na guzki.

Sprawdź także domowe sposoby na hemoroidy – jak złagodzić objawy żylaków odbytu? Jaka jest odpowiednia dieta?

Hemoroidy – profilaktyka

Według doktora Lohsiriwata, aby uniknąć kłopotów z hemoroidami, należy zwrócić uwagę na to, aby w naszej diecie znalazła się odpowiednia ilość błonnika, przy jednoczesnym ograniczeniu spożycia tłuszczów. Trzeba również pamiętać, by wypijać dostatecznie dużo płynów, zadbać o należytą higienę odbytu i pilnować, by wśród naszych nawyków znalazły się także regularne ćwiczenia fizyczne. Ostatnia sprawa – ale na pewno nie na szarym końcu – nie przesiadujmy w toalecie i nie traktujmy jej jak czytelni, ponieważ siedząca pozycja, w której wrażliwe tkanki okolic odbytu długo pozostają napięte i naciągnięte, na pewno nie sprzyja zdrowym hemoroidom.